प्रधानमन्त्रीज्यू, हिंसा कि प्रतिरोध ?​

तुर्केमिनिस्तानका राष्ट्रपति सपरमुरत नियाजोवको अनौठो बानी थियो । उनी चाहन्थे– संसारले उनलाई जानोस् । उनले एक पुस्तक लेखेका थिए– ‘रुन्ह’, जो प्रत्येक विद्यार्थीलाई पढ्न अनिवार्य थियो । उनले केही प्रति पुस्तक अन्तरिक्षमा समेत पठाए । उनलाई विश्वास थियो कि यसलाई एलियनले पनि पढ्नेछन् ।

अहिले नेपालका प्रधानमन्त्रीको मनोदशा पनि त्यस्तो सोचबाट मुक्त छैन । उहाँलाई आफ्नो जयजयकार नगरेका समारोह फिक्का लाग्छन् । कहिले बालेनको टिसर्टले तर्सिनुहुन्छ, त कहिले मान्छे थुन्नुहुन्छ । अनि कहिले हिजो आफ्नै निष्कर्षमा ‘महान्’ देखिएको संघर्षलाई हिंसा भन्नुहुन्छ । कुरा के हो भने सत्ताले मानिसलाई यति अन्धो बनाउँछ कि जमिनमा टेक्नुपर्छ भन्ने कुराको समेत हेक्का रहँदैन ।

नेकपा बन्दा अहिलेका प्रधानमन्त्री उति नै उत्साहित हुनुहुन्थ्यो, जति अहिले हुनुहुन्छ । उहाँलाई उतिबेला पनि हारिन्छ जस्तो लागेकै थिएन । अहिले पनि सत्ताबाट खसिन्छ होला भन्ने हेक्का छैन । उहाँमा सर्वत्र जीतको सपना आउँछ । गाउँमा मासुको बिलो लगाउने मुखियाजस्तै सहजै प्रत्येक कुराको बिलो लगाउँदै भन्नुहुन्छ– २०८४ मा माओवादीको यति मत । कम्युनिस्टले ज्योतिषी हिसाबमा विश्वास गर्दैनन् । अनौठो छ, कम्युनिस्ट भएर १४ वर्ष जेल बसेका प्रधानमन्त्री आफैं ज्योतिषी बनिरहनुभएको छ ।

विश्वमा एउटा इतिहास छ । क्रान्तिको वरिपरि नघुमेको शक्ति क्रान्तिद्वारा स्थापित मान्यतामाथि चढेर एकदुई योजन हिँड्न सक्ला, तर युगको नेतृत्व गर्ने कुरामा क्रान्तिकारी शक्ति चिहानबाटै भए पनि मानिसहरूले उधिन्छन्, उभ्याउँछन् । स्वतन्त्र युवा पुस्ता हावादारी चर्का स्वरबाट आजित छ । ऊ गफ र योजनापत्रमा विश्वास गर्दैन । ऊ हाताहाती चाहन्छ । हाताहाती न रेल भयो, न तेल भयो, न पानीजहाज ।

कुस्माका मान्छे उसरी नै हिलाम्ये सडकमा कतिबेला मरिने हो भन्ने पिर बोकेर हिँडेकै छन्, जहाँ तत्कालीन प्रधानमन्त्री (केपी शर्मा ओली)ले रेलको स्टेसन बनाउने भनेर भाषण गर्नुभएको थियो । तिनीहरूका सम्झिने तन्तु थिएनन् भन्ने निष्कर्ष आजको अपजसिलो ठट्टा मात्रै हो । बोली शिरोमणिहरू जबसम्म यो भ्रमबाट मुक्त हुँदैनन्, तबसम्म उनीहरूबाट परिणाममुखी कामको परिकल्पना सम्भव छैन ।

संसारभरका मानिस लाई थाहा थियो, नेताहरू नजरबन्दमा थिए । काठमाडौं कब्जाको आतंकले श्रीमानहरू नहकानिएका भए केपी ओलीको जेलजीवन ३३ वर्षको भइसक्थ्यो । यो हकिकत हो, ज्ञानेन्द्रलाई नियाजोव बन्ने रहर थियो, ता कि पशुपतिनाथ मन्दिरमा उनको पनि मूर्ति उभ्याइयोस् र उनका कोटेसन उद्धरण गरेर मात्र लेख्न–बोल्न पाइयोस् । आज जे स्वतन्त्रता छ, त्यसको जननी माओवादी हो र माओवादी आन्दोलन जनताको युद्ध हो । यो त बहादुरी, सौर्य र पराक्रम हो, जो प्रधानमन्त्री जान्नुहुन्न, मान्नुहुन्न ।

युद्ध हिंसात्मक हुन्छ । माओवादीले गरेको प्रतिकार हो । मारिएकामध्ये ११ हजार माओवादी कार्यकर्ता हुन् । उनीहरू भिडन्तमा कम गिरफ्तार भएर बेसी मारिएको तथ्यलाई बंग्याउनु सरासर इतिहासप्रतिको बलमिच्याइँ हो । प्रधानमन्त्रीकै जिल्लाका बेपत्ता पुष्प बस्नेत र धिरेन्द्र बस्नेतका बारेमा जानकारी नराख्नु उहाँको कमजोरी हो ।

किलो शेरा टु कसले चलाएको ? २०५८ मंसिर ११ गते संकटकाल कसले लगाएको ? संयुक्त सुरक्षा फौज कसले बनाएको ? कर्डन एन्ड सर्च कसले चलाएको ? गिरफ्तार गरेर जेल नहाली बेपत्ता बनाइएका मानिसलाई ‘दे आर अलरेडी किल्ड’ कसले भनेको ? गाउँमा माओवादीमाथि सुराकी कसले गरेको ? कोल्टीमा सेनाको घेरामा एयरपोर्ट बनाउँदै गरेका निर्दोष दुई दर्जन बेसी मजदुरका छोराछोरीलाई कसले टुहुरो बनाएको ? ‘टाउको काटेर झोलामा ल्याऊ र झोलाभरी पैसा लैजाऊ’ कसले भनेको ? यी तथ्यहरूले त्यो राज्यद्वारा चलाइएको हिंसा थियो र माओवादीले प्रतिकार गरेको हो भन्ने बकपत्र गर्दैन ? एमालेको सुराकीमा ६ भाइ खत्री बन्धुलाई घरकै आँगनमा दाउराको टेकोमाथि राखेर जिउँदै पोलेको घटना प्रधानमन्त्रीका मस्तिष्कमा नहुनु उहाँको बूढोपन होला तर जिउँदै सल्कँदै गरेका मानिसलाई देखेको त्यो बालक अहिले जवान बनिसकेको छ र बंग्याइएको इतिहाससँग बहस गर्न ऊ तयार छ ।

माओवादी संसद्मा संविधानमा लेखिएअनुसारको बहस र संविधानको भाव रक्षार्थ प्रतिवादको तयारीमा थियो । ऊ चाहन्थ्यो इतिहासलाई सही ढंगले बुझियोस्, तर प्रधानमन्त्री माओवादीका शब्दसंग आतंकित हुनुभयो । संसद्मा उठ्ने सम्भावित प्रश्नबाट भाग्न अधिवेशन नै अन्त्य गर्नुभयो । संसद्मा कांग्रेस–एमालेको करिब–करिब दुईतिहाइ मत थियो । बहसको ल्याकत राखेको भए माओवादीसँग बहस गर्न सकिन्थ्यो । प्रश्नको जवाफ दिन सकिन्थ्यो । संसद्लाई राष्ट्रका बारेमा चिन्ता गर्ने थलो बनाउन सकिन्थ्यो, तर त्यसो भएन । बरु राष्ट्रका विविध समस्यालाई तपसिलमा राखेर अर्काे राष्ट्रिय ठट्टा भयो र संविधान अधिनस्थ संसद्को रोस्ट्रमबाट हिजोका घाउहरूको पाप्रा उखेल्ने काम भयो ।

प्रधानमन्त्री उतिबेला के कारणले जेल जानुभयो भन्ने हेक्का उहाँलाई नै रहेन । २००७ सालमा बन्दुक बोकेर लडिएको वीरताको इतिहास बिर्सनुभयो । झापा र ओखलढुंगामा लडिएको बहादुरीपूर्ण विगत मेट्न उहाँ ठिङ्ग उभिनुभयो र भन्नुभयो– ‘मारिनु हिंसा हो ।’ कांग्रेसका ठगी र मालेका रत्नकुमार वान्तवाको आदर्शमाथि उहाँले घात गर्नुभयो । मानव इतिहास लडाईं र प्रगतिको इतिहास हो भन्ने मूलभूत सिद्धान्त पनि उहाँले बिर्सिनुभयो । उहाँकै पार्टीले वर्ग दुश्मनको रगतले नलत्पतिएका हात कम्युनिस्टका हुन सक्दैनन् भनेर लेखेका पर्चा र विगतप्रति उहाँ अनुत्तरित हुनुभयो ।

मानवीय विकासक्रममा कविलाबाट राज्य बनेपछि प्रायः सबै देशमा कुनै न कुनै संघर्ष भएका छन् । ती संघर्षमा हतियार प्रयोग भएको छ । यस्ता खालका संघर्षले देशलाई अग्रगति दिएका छन् । हाम्रोमा त लड्ने जनता र लुट्ने सरकार भयो । जतिबेला माओवादी सरकारमा छ, त्यतिबेला उसले मुलुकको बारेमा केही न केही नयाँ गर्ने प्रयत्न गरेकै छ । यही प्रयत्नका कारण आज बिजुली बेच्न सम्भव भएको हो । २०६५ मा मध्यपहाडी लोकमार्गको खाका कोरेकाले पहाडका विकट बस्तीका बासिन्दाले नेपालीपनको न्यानो पाएका हुन् । हुरौटे कुरा गर्न माओवादी जान्दैन, तथ्यमा माओवादी नै अहिलेको अब्बल विकल्प हो । 

फेरि लड्नका निम्ति माओवादीलाई नसिकाए हुन्छ । फेरि जेल जान परे देशलाई शिरमा राखेर माओवादी जेल जान तयार छ । यो सुस्ताएको हो, अस्ताएको छैन र अस्ताउन सम्भव पनि छैन । जहाँसम्म हिंसा भन्ने शब्द हो । प्रधानमन्त्री केपी ओलीले जति माओवादीमाथि हिंसा अरू कसैले गरेकै छैन । अरूलाई निच देखाउने मनसायले बोल्नु हिंसा हो । अरूलाई अपमानित गर्नु पनि हिंसा हो । कानूनले भन्छ– ६ सेकेन्डभन्दा बढी कसैलाई घुरेर हेर्नु पनि हिंसा हो । हिंसाको पोको बोकेर अरूमाथि हिंसाको हिलो छ्यापेर हिंसा नगर्नू । प्रतिरोध माओवादीको विशेषता हो ।​

(लेखकका निजी विचार हुन् ।)