×

मुलुकलाई विकास, निकास र स्थिरता दिने दाबी गर्दै नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेले बनाएको दुईतिहाइ सरकार बाढीपहिरोपछिको विपत्तिमा निरीह देखिएको छ ।

Laxmi Bank

साना दलको बार्गेनिङ धेरै भएकाले अस्थिरता निम्तिएको दाबी गर्दै असार ३० गते संसद्का प्रमुख दुई दलको सरकार बनेको थियो । नागरिकले बोध गर्नेगरी पहिलो दिनदेखि नै नतिजा दिने दाबी उनीहरूले गरेका थिए । 


Advertisment

सरकार बनेको साढे २ महिनामा केन्द्रीय राजधानी र त्यसवरपरका केही जिल्लामा बाढीपहिरोले ठूलै विपत्ति निम्त्यायो । नागरिकहरू नराम्ररी चपेटामा परे । यो बेला दुईतिहाइको तागत देखाउने अवसर सरकारसामु थियो । तर, विपत्ति सामना गर्ने कुरामा सरकार निरीह देखियो ।


Advertisment

पूरै देशको अगाडि ललितपुर, काभ्रे, सिन्धुली, रामेछाप, दोलखासहितका जिल्लामा मात्रै बाढी पहिरोले पुर्‍याएको क्षतिलाई पार लगाउने विषय केन्द्र सरकारका लागि सकसपूर्ण नहुनुपर्ने हो । तर, प्रभावित क्षेत्रमा प्रारम्भिक उद्धार र राहतका केही काम मात्रै भएका छन् ।

दशैंको मुखमा पाकेका धान र मकैसहितका हजारौं रोपनी फाँट तथा बारी बगेका छन् । धान झुल्नुपर्ने खेतमा खोला हिँडेका छन् । बगर बनेका छन् । 

विपत्तिलगत्तै सरकारले मृतक र पीडितलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने हो । तर, विपत्तिको एक हप्ता बित्न लाग्दासमेत राज्यले पीडितहरू आश्वस्त हुने गरी कार्यक्रम ल्याउन सकेको छैन । 

ढिलागरी अमेरिकाबाट फर्किएपछि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले असोज १४ गते बल्ल मन्त्रिपरिषद् बैठक बोलाए । बाढीपहिरोमा परी मृत्यु भएका परिवारलाई जनही २ लाख रुपैयाँ उपलब्ध गराउने गरी राहतको कार्यक्रम ल्याए ।

राजनीतिक विश्लेषक शंकर तिवारी विपत्तिको ‘रेड अलर्ट’का बावजुद दुईतिहाइको सरकार नमज्जाले चुकेको बताउँछन् ।

उद्धारका लागि अर्थ मन्त्रालयमार्फत एक अर्ब उपलब्ध गराउने निर्णय सरकारले गर्‍यो । सरकारको आलोचना भएपछि मन्त्रिपरिषद्का सदस्यको एक महिनाको तलब प्रधानमन्त्री दैवी प्रकोप राहत कोषमा जम्मा गर्ने निर्णय भयो ।

राहत र उद्धारका लागि प्रदेश र स्थानीय तहसँग समन्वय गर्ने निर्णय गर्दै सरकारले बाढीपहिरोमा परी घाइते भएकाहरूको निःशुल्क उपचारमा कमी हुन नदिने निर्णय पनि गर्‍यो । तर, मन्त्रिपरिषद् बैठकपछि पनि प्रारम्भिक उद्धार र राहतको चरणबाट सरकार माथि उठ्न सकेको छैन । यी निर्णय कार्यान्वयन गर्ने अग्रसरता सरकारले लिइरहेको छैन । राजधानीनजिकका काभ्रे र ललितपुरका प्रभावित क्षेत्रमा पुग्ने मुख्य बाटो डोजर लगाएर सफा गर्ने कामसमेत भएको छैन ।

राजनीतिक विश्लेषक शंकर तिवारी विपत्तिको ‘रेड अलर्ट’का बावजुद दुईतिहाइको सरकार नमज्जाले चुकेको बताउँछन् ।

‘विपत्ति बाजा बजाएर आउँदैन । मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले अविरल वर्षाको रेड अलर्ट जारी गरेकै थियो । मिडियाले फुकिरहे, लेखिरहे’, तिवारीले लोकान्तरसँग भने, ‘महाविपत्तिको संघारमा ‘वाररूम’मा बसेर प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्री, मुख्यसचिव र विपद् प्राधिकरणले निर्देशन दिनुपर्थ्यो । तर, बाढी पहिरोको विपत्तिमा यी सबै ड्युटीबाट च्युत भएको देखिन्छ ।’

बाढीपहिरोको वितण्डापछि प्रभावित क्षेत्रमा खानेपानीको प्रबन्ध गर्न स्थानीय आफैं जुटेका छन् । तर सरकारले अत्यावश्यक खानेपानी उपलब्ध गराउने कुरामा समेत अग्रसरता लिन सकेको छैन ।

एक हप्तासम्म सिंगो जिल्ला नै यातायात सम्पर्कबाट टुटेका छन् । काठमाडौंसँगै जोडिएका ललितपुरको गोटीखेल, आश्राङ, गिम्दीजस्ता क्षेत्रमा बत्ति, मोबाइलको नेटवर्क र सडकको सञ्जाल जोडिन सकेको छैन । उपत्यकासँगै जोडिएका काभ्रेका कतिपय गाउँमा बिजुली, खानेपानी र सडकको सञ्जाल अवरुद्ध छ । 

बाढीपहिरोले नक्सा नै परिवर्तन गर्ने गरी विध्वंस मच्चाएपछि केन्द्रीय तहबाट प्रभावित क्षेत्रलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने स्थिति छ । तर, प्रभावित क्षेत्रमा ८ जना सहसचिव पठाएर सरकारले औपचारिकता मात्रै निभाएको छ ।

कांग्रेस सह–महामन्त्री महालक्ष्मी उपाध्याय डिना प्राकृतिक विपत्तिसँग कसैले नसक्ने भए पनि पूर्व तयारी  र विपत्तिपछि राज्यले प्रभावकारिता देखाउनुपर्ने बताउँछिन् । 

‘प्रकृतिसँग कसैले सक्दैन । यसपटक अलर्ट गराउँदा पनि राज्यका संयन्त्र र नागरिकले ख्याल गरेनन् । जनचेतना कमी भयो,’ डिनाले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘अरूले दिएको निर्देशन नमान्ने परम्परा हाम्रो संयन्त्रमा छ । रात्रिबस नचलाउने भन्दाभन्दै चलाउँदा जोखिम भयो ।’

विपत्तिपछि सरकारले प्रभावकारिता देखाउन नसकेको उनले स्वीकारिन् ।

‘पूर्व तयारीमा समन्वय नभएको र विपत्तिपछि काम नभएको भन्ने गुनासो सुनिएको छ । यस्तोमा सरकारले प्रदेश र स्थानीय तहसँग प्रभावकारी समन्वय गरेर काम गर्नुपर्छ,’ उनले भनिन्, ‘अब अरूलाई दोष दिएर, गाली गरेर होइन, सरकारले एकदमै द्रुत गतिमा प्रभावित क्षेत्रमा काम गर्नुपर्छ । पुलपुलेसा, बाटो, राहत, पुनःस्थापनालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ ।’

null

काम कम, अराजक प्रतिक्रिया बढी

असोज १० गतदेखिको अविरल वर्षाले १२ गते धेरै क्षति गर्‍यो । मौसम पूर्वानुमान महाशाखाको सचेतनाका बावजुद प्रधानमन्त्री ओली अमेरिकाबाट कार्यक्रम छोट्याएर आएनन् ।

विपत्तिपछि कार्यक्रम छोट्याएर आउँछु भन्नुपर्नेमा भेटघाट र घुमघाम सकेर आउने अभिव्यक्ति दिए ।

यसबीचमा उनले मन्त्रिपरिषद्को नियमित बैठक बोलाउन कार्यबाहक प्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंहलाई निर्देशन दिएनन् । सिंह आफैंले पनि बोलाउन सकेनन् । बरु अगाडि नै संयुक्त राष्ट्र संघको महासभा सकिए पनि प्रधानमन्त्री बल्ल असोज १४ गते नेपाल फर्किए । 

फर्किएलगत्तै उनले उस्तै कठोर प्रतिक्रिया एयरपोर्टमा दिए । ‘अमेरिका भ्रमण भैंसी दुहुन गएर दूध लिएर आएजस्तो होइन’ भन्दै उनले भ्रमण उपलब्धिमूलक भएको दाबी गरे ।

आएकै भोलिपल्ट आफ्नो पार्टी एमालेको केन्द्रीय कार्यालय परिसरमा बाढीले पुर्‍याएको क्षति अवलोकन गर्न पुगे । तर, त्यतै ललितपुरको नख्खु, टीकाभैरव र गोदावरी क्षेत्रसम्म पुगेनन् । 

मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले सूचना निकालेर अलर्ट गराए पनि सरकारी संयन्त्रले आवश्यक सचेतता अपनाएनन् । परिणाम काठमाडौंको नागढुंगामुनिको झ्याप्लेखोलामा ३५ जना यात्रु पहिरोमा पुरिए । 

सरकारले चाहेको भए यसपटकको विपत्तिमा मानवीय क्षतिलाई अहिलेको भन्दा आधामा झार्न सकिने अवस्था भएको विश्लेषक तिवारी बताउँछन् ।

‘विपत्तिको रेडअलर्टकाबीच नागढुंगा छिर्नैलाग्दा ३५ जना नागरिकको ज्यान गुम्यो । काठमाडौंका नदीनालामा मान्छे बगे,’ तिवारी भन्छन्, ‘सरकार र यसका संयन्त्रले सावधानी अपनाएको भए मानवीय जोखिम अहिले भएकोमा आधामा झर्न सक्थ्यो । पूर्व तयारीमा नराम्ररी चुकेपछि अब यसबाट पाठ सिक्नुपर्छ ।’

समयमा सूचना प्रचारप्रसार र जोखिमको आकलन गर्न सकेको भए थानकोटमुनि ३५ जना पहिरोमा पुरिने स्थिति हुन्थेन भन्दै सरकारको आलोचना भएको छ । तर, प्रधानमन्त्रीले फर्किएपछि सरकारबाट कमजोरी भएको स्वीकारेनन् । बरु गृहमन्त्री रमेश लेखकले काठमाडौंमा भिजिबिलिटी नपुग्दा बाढीपीडितलाई उद्धार गर्न नसकिएको भनी गरेको दाबीलाई प्रधानमन्त्रीले सही ठहर्‍याइदिए । 

उनले पहिरो जाला भनेर पूर्वानुमान नभएको हलुका अभिव्यक्ति दिए ।

‘हाम्रो तयारी यस प्रकारको परिस्थितिका लागि थिएन । यस प्रकारको वर्षा होला, पहिरो जाला, मानवीय र भौतिक क्षति होला भन्ने अनुमान थिएन,’ असोज १५ गते पत्रकार सम्मेलन गर्दै ओलीले भने, ‘सरकारले प्राकृतिक विपत्तिको पूर्वतयारी यसअघि सामान्य विपद्को जस्तो गरेको थियो । विपत्ति कत्रो आउला भनेर भन्न सकिँदैन ।’ 

null

बाढीपहिरोको वितण्डापछि बोल्नमा आनन्द मान्ने प्रधानमन्त्री र रमिते गृहमन्त्री पनि उत्तिकै जिम्मेवार रहेको विश्लेषक तिवारी बताउँछन् । ‘प्रकोपपछि केन्द्र, प्रदेश र पालिकाका भूमिकामा अन्योल भयो । दुईतिहाइको सरकारको दाबी बोलीमा भयो, व्यवहार र काममा भएन,’ तिवारीले लोकान्तरसँग भने, ‘प्रधानमन्त्री काम गरेर होइन, बोलेर आनन्द मान्नुहुन्छ । विपत्तिमा अमेरिकाबाट असंवेदनशीलता देखाउनुभयो । आएपछि पनि एयरपोर्टबाट सिधै विपदका विषयमा बैठकमा गएर सम्बोधन गर्छु भन्नुपर्नेमा दर्शनका लागि लावालस्कर र तामझाम खडा गर्नुभयो ।’ 

बाढीपहिरोले काभ्रेका पनौती, बेथानचोक, बीपी हाइवे र ललितपुरमा अत्यधिक क्षति गर्‍यो । तर, प्रधानमन्त्री फर्किनुअघि र फर्किएपछि पनि यी मुख्य प्रभावित क्षेत्रमा सरकारले आक्रामक रूपमा राज्य संयन्त्र लगाएर उद्धार, राहत, पुनर्वाससहित कार्यक्रम गर्न सकेको छैन । १२ गते बाढीपहिरोको वितण्डापछि देशका विभिन्न स्थानमा राजमार्ग अवरुद्ध भए । 

हजारौं यात्रुको विचल्ली भयो । तर, सरकारले तत्काल उनीहरूलाई गन्तव्यमा पुर्‍याउन सकेन । एक हप्ताको दुःखपछि बल्ल कतिपय स्थानीय तह, व्यक्तिको प्रयासमा अलपत्र यात्रुहरू गन्तव्यमा पुग्दैछन् । 

केन्द्रीय तहबाट प्रशासनलाई खटाएर काम गर्नुपर्ने हो, तर एक हप्ता बित्न लाग्दा बल्ल प्रहरीले प्रभावित क्षेत्रमा क्षतिको विवरण संकलन गरिरहेको छ ।

ठूलो चाड दशैंमा लाखौं नागरिकहरू राजधानी छाड्ने तयारीमा छन् । तर, मुख्य राजमार्ग र राजमार्गहरू प्रभावित हुँदा सहजै गाउँघरसम्म पुग्ने स्थिति निर्माण गर्ने वातावरण बनाउन राज्य चुकिरहेको छ ।

प्रधानमन्त्री अमेरिकामा हुँदा कार्यबाहक प्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंहले मन्त्रिपरिषद्को बैठक राख्न नसकेकोमा पनि आलोचना भएको छ । यतिमात्रै होइन, अमेरिकाबाट फर्किएपछि प्रधानमन्त्रीले भैंसी दुहुन गएको हो र भनेर दिएको अभिव्यक्ति पनि आपत्तिजनक भएको कांग्रेसका एक नेता बताउँछन् । 

कांग्रेसभित्रै आलोचना

विपत्तिमा दुईतिहाइको सरकार प्रभावकारी नभएकोमा कांग्रेसभित्रै आलोचना भएको छ । 

प्रधानमन्त्री अमेरिकामा हुँदा कार्यबाहक प्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंहले मन्त्रिपरिषद्को बैठक राख्न नसकेकोमा पनि आलोचना भएको छ । यतिमात्रै होइन, अमेरिकाबाट फर्किएपछि प्रधानमन्त्रीले भैंसी दुहुन गएको हो र भनेर दिएको अभिव्यक्ति पनि आपत्तिजनक भएको कांग्रेसका एक नेता बताउँछन् । 

‘नागरिक विपत्तिमा हुँदा प्रधानमन्त्रीले मजाक गरेर भैँसी दुहुन अमेरिका गएको हो ? भनेर टिप्पणी गर्नुभयो । घरबार गुमाएका पीडितलाई यस्ता अभिव्यक्तिले अपमान गर्छ,’ कांग्रेसका ती नेता भन्छन्, ‘यसैले सरकारले तुरुन्तै प्रभावित क्षेत्रमा राज्य संयन्त्रलाई प्रभावकारी एक्सनमा उतार्नुपर्छ । सरकारमै भए पनि पार्टीले गम्भीरतापूर्वक ध्यानाकर्षण गराउनुपर्छ ।’ 

बैशाख ११, २०८१

फागुन २१ मा नाटकीय ढंगले सत्ता समीकरण बदलिएको दुई महिना पनि नबित्दै नयाँ समीकरणका लागि कसरत भइरहेको संकेत देखिएको छ । नेपाली राजनीति तथा सत्ताका खेलाडीसँग निकट विश्वसनीय स्रोतले भित्रभित्रै अर्को नयाँ स...

पुस ६, २०८०

एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...

मंसिर २६, २०८०

दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...

कात्तिक २०, २०७४

अमेरिकाका प्रेस सेक्रेटरी सीन स्पाइसरलाई केही दिनअघि नियमित पत्रकार सम्मेलनमा सोधियो, ‘डीप स्टेट भन्ने कुराको अस्तित्व छ ?’ उनले प्रस्टसँग छ कि छैनमा उत्तर दिएनन् तर यसको अस्तित्वलाई नकार्न नसकिने बताए । डोनाल्ड...

माघ २, २०८०

आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...

चैत १, २०८०

सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...

मानसिक अशान्तिका कारण र असर

मानसिक अशान्तिका कारण र असर

कात्तिक २४, २०८१

मानसिक अशान्ति निकै दर्दनाक अशान्तिमा पर्छ, जुन परस्त्री, परपुरुष, परद्रव्य, परप्राण र परवृत्तिसँग सम्बन्धित रहेको हुन्छ । यसको अर्थ अन्य कारणले मानसिक अशान्ति हुन्न भन्ने होइन तर, त्यो क्षणिक हुन्छ । केही समय रहन्छ । व...

जलवायु परिवर्तनप्रति सचेत छठ पर्वको वैज्ञानिक र पर्यावरणीय महत्व

जलवायु परिवर्तनप्रति सचेत छठ पर्वको वैज्ञानिक र पर्यावरणीय महत्व

कात्तिक २१, २०८१

 धर्मेन्द्र झा  ‘नहाए–खाए’ सँगै यस वर्षको महापर्व छठ मङ्गलबार सुरु भइसकेको छ । बुधबार साँझ खरनासँगै परिवारकी मुख्य महिला र अन्य श्रद्धालुले व्रतसँगै पूजा गर्ने प्र...

'इतिहासका पाना पल्टाउन ढिला नगरौं, नत्र अरू कसैले हामीलाई नै पल्टाउने छ'

'इतिहासका पाना पल्टाउन ढिला नगरौं, नत्र अरू कसैले हामीलाई नै पल्टाउने छ'

कात्तिक २०, २०८१

३०३६ सालको जनमत संग्रह घोषणाको तिथिसम्म नेपाली राजनीतिमा दुई धुरी मात्र थिए, निर्दलीय पञ्चायत र कांग्रेस । अरू दलहरू सैद्धान्तिक रूपमा मात्र उपस्थित थिए, शक्तिको रूपमा होइन । विस्तारै उनीहरू फैलँदै थिए । तत्काल...

x