बैशाख २४, २०८०
लोकान्तर सञ्चार प्रालिद्वारा सञ्चालित लोकान्तर डट्कम (Lokantar.com) स्थापनाको सात वर्ष पूरा गरेर आजदेखि आठौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस अवसरमा सबैभन्दा पहिला हामी हाम्रा समस्त पाठक, विज्ञापनदाता र शुभेच्छुकहरूप्...
लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीमा स्वतन्त्र न्यायपालिकाको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । यस वास्तविकतालाई हाल बहाल रहेको संविधानले पनि स्वीकार गरेको छ । भाग ११ मा न्यायपालिका सम्बन्धी व्यवस्था गरिएको छ । न्याय सम्पादन र न्याय निरूपणको कार्यमा कहीं कतै दबाब प्रभाव नपरोस् भन्ने मान्यता शक्तिपृथकीकरणको सिद्धान्तमा आधारित रहेको हुन्छ ।
न्यायपालिकालाई स्वदेशी-विदेशी गैरसरकारी संस्था (आइएन्जीओ-एन्जीओ) बाट मुक्त राख्नेबारे अध्ययन गर्न सर्वोच्च अदालतले गत जेठ ९ गते न्यायाधीश हरिकृष्ण कार्कीको संयोजकत्वमा चार-सदस्यीय समिति गठन गरेको जानकारी सार्वजनिक भएको छ । समितिले असार ६ गतेभित्र सुझाव सहितको प्रतिवेदन पेश गर्ने अपेक्षा छ ।
संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम(यूएन्डीपी) मार्फत विदेशी संस्थाबाट विगत डेढ दशकदेखि सञ्चालित भै गत वर्ष पौषमा (सन् २०१७ डिसेम्बर) समाप्त भएको ‘रोलर’ भनिने कार्यक्रमले तालीम, अध्ययन-भ्रमण, मानव अधिकार संरक्षण समेतका क्षेत्रमा सहयोग गरिआएको थियो । तर यस क्रममा सहयोगदाताहरूले अनुचित र अवाञ्छनीय दबाब प्रभाव पारेको सेवाग्राही एवं न्यायालयको स्वच्छतामा चासो राख्ने पक्षहरूले अनुभव गरेका थिए । तसर्थ यसबारे आवाज उठ्नु अपरिहार्य थियो । नेपालगञ्जमा भएको कानून व्यवसायी सम्मेलनमा अभिव्यक्त प्रतिक्रियालाई यसै सन्दर्भमा हेरिनु उचित हुन्छ ।
यूएन्डीपी संयुक्त राष्ट्रसंघ मातहत काम गर्ने निकाय हो तापनि यससित आफ्नै आर्थिक स्रोत हुँदैन । नेपालको हकमा यूएन्डीपीले बेलायत, स्वीट्जरल्याण्ड, नर्वे र डेनमार्क जस्ता देशहरूका संस्थाहरूको माध्यमबाट साधन-स्रोत जुटाएर विभिन्न परियोजना सञ्चालन गर्ने गर्छ । यिनको कार्यान्वयनको क्रममा नेपालका धार्मिक सामाजिक मूल्य, मान्यतासित मेल नखाने परियोजनाहरू समेत दाताहरूको दबाबमा छिर्ने गरेको बुझिन्छ । त्यस्तै, अनावश्यक रूपमा तिब्बतका प्रसंगहरू चर्काएर नेपालको चीन सँगको सम्बन्ध ध मिल्याइदिने विवादास्पद क्रियाकलाप पनि चर्चामा आएका छन् ।
पश्चिमी जगत्मै विवादास्पद रहेका कतिपय मूल्य- मान्यता, नीति र त्यताको छाडापनलाई मानक बनाएर ऐन कानूनहरू तर्जुमा गर्न प्रेरित गर्ने कार्यमा केही विदेशी संस्थाका एजेण्टहरूले नेपालका उच्चस्तरीय न्यायिक निकायका पदाधिकारीलाई समेत विशेष भत्ता र विदेश-भ्रमणका प्रलोभन दिई प्रभावित पारेको विवरण प्रेसमा बाक्लै भएर आएका हुन् । यीमध्ये कतिपय मामिलामा नेपालका मानवअधिकारकर्मी र महिला अधिकारकर्मीहरू बहकिन पुगेको पाइएको छ । भलो हुने कुरामाभन्दा मनपर्ने कुरामा आकर्षित हुँदाका परिणाम अन्ततोगत्वा कल्याणकारी हुँदैनन् ।
नेपालको सामाजिक परिवेश तथा परराष्ट्र नीतिलाई नेपालको हितभन्दा पनि सहयोगदाताहरूको स्वार्थतिर जानी-नजानी उन्मुख तुल्याउने अभ्यासमा लागेकाहरूले सरकारी कर्मचारी, परामर्शदाताहरूले तत्कालै यी गतिविधिहरू बन्द गर्नुपर्दछ, अन्यथा मुलुकको हित विपरीत काम गरेकोमा सजायको भागी बन्नुपर्ने दिन आउन सक्छ । सर्वोच्च अदालतको हाल गठित समितिले पनि न्यायपालिका प्रभावित हुने गरी लिइँदै आएको विदेशी सहायता अविलम्ब रोक्ने प्रतिवेदन पेश गर्नु आवश्यक छ । साँच्चै भन्ने हो भने यस प्रयोजनका लागि समिति गठन गरिरहनु जरूरी नै थिएन । निचोड स्पष्टै छ, न्यायपालिकामा जनताको आस्था र विश्वास अझ स्खलित हुन नदिन कुनै पनि प्रकारको वैदेशिक सहायता—सोझै विदेशी निकायसित सम्झौता गरेर—लिनु हुँदैन । परराष्ट्र मन्त्रालयसित समन्वय नगरिकन त यस्ता प्रस्तावहरू अघि सार्नु नै अनुचित हुन्छ ।
यता, सर्वोच्च अदालत लगायतका न्यायिक निकायको लागि जे चाहिने साधन-स्रोतको यथोचित व्यवस्था सरकारी वार्षिक बजेटद्वारा उपलब्ध गराइनुपर्छ । मूल्य वृद्धिलाई ध्यानमा राखी तदनुरूप बजेट विनियोजनको अङ्क बढाउने प्रावधान राखिनुपर्छ । न्यायपालिकाको लागि आवश्यक रकमका लागि न्यायाधीशहरूले हार-गुहार गर्नुपर्ने स्थितिको अन्त्य गरिनु अनिवार्य छ, अन्यथा कार्यपालिकाले न्यायपालिकाको कामलाई नकारात्मक प्रभाव पारेको देखिन जान्छ ।
नेपाललाई नि:स्वार्थ सघाउन चाहने दातृदेश र विदेशी संस्थाहरूलाई तिनले दिन चाहेको नगदी-जिन्सी सहयोग सरकारमार्फत उपलब्ध गराउने व्यवस्था मिलाइदिनुपर्छ । यसरी प्राप्त हुने रकम सर्वसञ्चित कोषमा जम्मा गर्ने र सरकारले निर्धारण गरेको प्राथमिकताका आधारमा खर्च गरिने कसिलो नीति अख्तियार हुनु अत्यावश्यक छ । दाताले निर्धारण गरेको प्राथमिकतामा दगुर्नु देशका लागि घातक हुने कुरा घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ ।
लोकान्तर सञ्चार प्रालिद्वारा सञ्चालित लोकान्तर डट्कम (Lokantar.com) स्थापनाको सात वर्ष पूरा गरेर आजदेखि आठौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस अवसरमा सबैभन्दा पहिला हामी हाम्रा समस्त पाठक, विज्ञापनदाता र शुभेच्छुकहरूप्...
काठमाडौं जिल्ला अदालतको एक आदेशका कारण बाँसबारी छालाजुत्ता कारखानाको सरकारी जग्गा घोटाला प्रकरणको अनुसन्धान यत्तिकै रोकिने हो कि भन्ने चिन्ता बढेको छ । जग्गा हिनामिनाबारे नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्...
जाजरकोटलाई केन्द्रबिन्दु बनाएर शुक्रवार मध्यरातमा गएको भूकम्पले कर्णाली प्रदेशका जिल्लामा धनजनको ठूलो क्षति पुर्यायो । आइतवार बिहानसम्म १ सय ५७ जनाको मृत्यु भएको छ भने सयौं घाइते भएका छन् । सयौंको संख्याम...
संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गोटरेसको भ्रमणका बेला नेपालको शान्ति प्रक्रिया फेरि एकपटक अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमाझ चर्चाको विषय बनेको छ । नेपालको शान्ति प्रक्रियाको शुरूआती चरणमा राष्ट्र संघले सहजीक...
लामो समयको गृहकार्य र बहसपछि नेपाल आयल निगमले असार ३१ गते मध्यरातदेखि इन्धनको स्वचालित मूल्य प्रणाली कार्यान्वयनमा ल्याएको छ । स्वचालित प्रणाली कार्यान्वयनमा आएसँगै देशभर इन्धनको मूल्य घटेको छ । सर्वसाधार...
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...
आत्मिक शुद्धताका पक्षपाती दार्शनिक सुकरात चौबाटोमा उभिएर एथेन्सबासीलाई आह्वान गरिरन्थे– ‘तपाईं नीति, सत्य र आत्माको शुद्धताका लागि किन ध्यान दिनुहुन्न ?’ उनका अर्थमा त्यो जीवन बाँच्न योग्य हुँदैन...