भदौ २४, २०८०
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
तीनवर्ष अघि जारी गरिएको संविधानको प्रस्तावनामा नेपाललाई ‘समाजवादप्रति प्रतिबध्द’मुलुक तुल्याउने बुँदा पारिएको छ यद्यपि संविधानकै वैधानिकताको प्रश्न पनि बरोबर उठिरहेकै छ । मुलुकका दुई प्रमुख दलहरूको हाल चालू बैठकहरूलाई यसै परिप्रेक्ष्यमा हेर्नु उचित हुनेछ ।
एमाले र माओवादी केन्द्र मिलेर बनेको नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) स्थायी समिति बैठकमा दुई अध्यक्षको मूल र वामदेव गौतमको पूरक राजनीतिक प्रतिवेदनमा बहसको क्रम शुरू भएको छ । त्यस्तै, विगत निर्वाचनमा लज्जाजनक पराजय बेहोरेको नेपाली काँग्रेसको महासमितिको बैठकमा पनि राजनीतिक दिशा-निर्देश पहिल्याउने प्रयास गरिने जानकारी प्रेस मार्फत आएको छ । पार्टीको विधान समयानुकूल बनाउने विषय यसैसित गाँसिएको छ ।
संविधानत: सङ्क्रणकाल सकियो भनिए तापनि राजनीतिक कोणबाट देश स्थिर अवस्थामा अवतरण गरिसक्यो भन्न मिल्ने स्थिति छैन । पार्टी-पार्टी बीचको आन्तरिक खिंचातानी र अन्तर-पार्टी विवादको अस्वस्थ आयामले परिस्थितिलाई असहज नै बनाइराखेको छ । यसको मुख्य कारण ठूला-साना सबैजसो दलमा राष्ट्रिय सन्दर्भका दलीय अवधारणा र मान्यता सुस्पष्ट नहुनु हो । जस्तो, संविधानको प्रस्तावनामा परेको शब्द ‘समाजवाद’को व्याख्या । पार्टीका विधान र चुनावी घोषणापत्रमा रहने गरेका अन्तर्विरोधको लेखाजोखा उस्तै चुनौतीको पाटो हो ।
यथार्थमा विद्यमान राजनीतिक दलहरू दर्शन,आदर्श,निष्ठा,मान्यताहरूको मामिलामा खोक्रा भैसकेका छन् । वैचारिक आधारमा नेकपा र काँग्रेस के र कति विषयमा स्वस्थ प्रतिस्पर्ध्दाको धरातलमा छन् त्यसको निरुपण हुन कठिन छ । खोक्रा सिध्दान्तको आडमा दिइने नारा र गरिने प्रतिबध्दताको अर्थ हुँदैन ।
‘राजनीति’शब्दलाई दुई भाग लगाएर हेर्यो भने ‘नीति’ जति खोपामा राखेर मुलुकमा ‘राज’ मात्र भइरहेको तथ्य दृष्टिगोचर हुन्छ । यस्तो मनोवृत्ति नेकपा र काँग्रेस दुबैतर्फबाट प्रदर्शित भएको छ । आलोपालो गरेर बाँडिचुँडी खानेमा भित्री सहमति भएको भएको हुनुपर्छ भन्ने अडकल अनाहक गरिएको होओइन ।
राजनीतिक दलहरूमा सैध्दान्तिक र वैचारिक आधारको स्खलन हालैका वर्षहरूमा अन्य महादेशका देशहरूमा पनि देखिएको छ । वैचारिक धरातल नभएका दललाई वास्तवमा सत्ता र सुविधामा लालयित ‘स्वार्थी जत्था’ मात्र हुन् भनिदिए हुन्छ । लोकतन्त्रको आवरणमा यस्ता जत्थाहरूले उपलब्ध स्रोत र साधनको दुरुपयोग गरिरहेका हुन्छन्; छन् । परन्तु यस्ता विचलनलाई विश्वव्यापी प्रवृत्तिको खोल ओढाएर नेपालमा त्यसको औचित्य पुष्टि हुन सक्दैन ।
आर्थिक रूपमा विकसित भइसकेका देशहरूको तुलना निर्धन नेपालसित गर्न कदापि मिल्दैन । कुनै अफ्रिकी देशको आँकडा अघि सारेर नेपाल त्यसभन्दा राम्रो अवस्थामा छ भन्ने त सकिएला, तर त्यसले नेपाली जनताको जीवनस्तर उचाल्न बल पुग्दैन । लोकोक्ति छ : भैंसीलाई भैंसीको सिङ् भारी,बाख्रालाई उसैको सिङ् भारी ।
बलियो सैध्दान्तिक आधार नहुँदा दलहरू जातीय क्षेत्रीय आडमा टिक्न कोशिस गर्दा रहेछन् । खासगरेर २०६२/६३ सालपछिको नेपालमा यस्तै अस्वस्थ संस्कृति मौलाइरहेको देखिन्छ । मुलुकको एकतामाथि चुनौती दिने काम कतिपय समूह, जत्थाहरूले गरिरहेका छन् ।
भारत र चीनजस्ता नितान्त भिन्न राजनीतिक परिपाटी भएका देशको बीचमा रहेको नेपालले राष्ट्रिय अस्तित्वको रक्षा गर्न सामूहिक हितलाई अग्राधिकार दिने प्रकृतिको राजनीतिमा अग्रसर गराउनु आवश्यक छ । समुदाय विशेषका चिनारीमा जोड दिनेतिर लाग्दा राष्ट्रिय चिनारी चाहिँ जोखिममा पर्नु अपरिहार्य छ । बाहिरका शक्ति र व्यक्तिहरूको चलखेलले यस्तो गलत कामलाई मलजल गर्ने मौका खोजी गरिरहेकै हुन्छन् ।
परिस्थितिको गम्भीर तथा समग्र मूल्याङकन गरेर अहिलेको अस्तव्यस्तताबाट मुलुकलाई राहत दिने उपायमा लागेछन् भने बैठकमा व्यस्त नेकपा र काँग्रेसले जन-स्तरको स्नेह र समर्थन तत्काल गुमाउनु पर्ने छैन । यसको लागि तिनले साना आकारका तर प्रतिबध्दताको हिसाबले सशक्त अन्य दलहरूबाट आएका आवाजको कदर गर्न हिच्किचाउनु हुँदैन ।
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
काठमाडौं जिल्ला अदालतको एक आदेशका कारण बाँसबारी छालाजुत्ता कारखानाको सरकारी जग्गा घोटाला प्रकरणको अनुसन्धान यत्तिकै रोकिने हो कि भन्ने चिन्ता बढेको छ । जग्गा हिनामिनाबारे नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्...
जाजरकोटलाई केन्द्रबिन्दु बनाएर शुक्रवार मध्यरातमा गएको भूकम्पले कर्णाली प्रदेशका जिल्लामा धनजनको ठूलो क्षति पुर्यायो । आइतवार बिहानसम्म १ सय ५७ जनाको मृत्यु भएको छ भने सयौं घाइते भएका छन् । सयौंको संख्याम...
कर्मचारीलाई तलब खुवाउन समेत हम्मेहम्मे पर्नेगरी देशको अर्थतन्त्र जर्जर अवस्थामा चलिरहेको छ । कोरोना महामारी र युक्रेन युद्धबाट सिर्जित समस्याका कारण अर्थतन्त्र लामो समयदेखि शिथिल छ । बजार चलायमान बन्न सकेको छ...
संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गोटरेसको भ्रमणका बेला नेपालको शान्ति प्रक्रिया फेरि एकपटक अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमाझ चर्चाको विषय बनेको छ । नेपालको शान्ति प्रक्रियाको शुरूआती चरणमा राष्ट्र संघले सहजीक...
कार्यभार सम्हालेको एक वर्ष पुगेको अवसरमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले मंगलबार राष्ट्रका नाममा सम्बोधन गर्दै कार्यशैली परिवर्तनको घोषणा गरेका छन् । ४५ मिनेट लामो सम्बोधनमा प्रचण्डले एक वर्षमा...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...