फागुन १, २०८०
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
पूँजीवादमा आधारित शासन व्यवस्था अहिले लगभग विश्वव्यापी जस्तै हुँदैछ । पूँजीवादी शासन र शासकका पनि विभिन्न प्रकार छन् । नेपालको शासन व्यवस्थामा तथा राजनीतिक दलहरूमा यसको स्वभाविक प्रभाव छ । वर्तमान समयमा राजनीतिक दलहरूको मुख्य चुनौती दलाल पूँजीवादको उपस्थित भएको छ । परिणाम स्वरूप आजको राष्ट्रको ढुकुटीमा हुनुपर्ने रकम व्यक्तिको स्वामित्वमा छ ।
अहिले संघर्ष नगरी कमाइएको पूँजी बैंक तथा सहकारीमा सञ्चित रहेको अवस्थामा छ । पूँजी चलायमान नहुँदा राष्ट्र गरीब, सीमित व्यक्ति धनी बन्ने स्थिति छ । अहिले पनि पर्ननिर्भरता बढ्दो क्रममा छ । यसैलाई मध्यनजर राख्दै बजेट अर्थात् अर्थनीति, आयात र निर्यातको सन्तुलनकारी भूमिका निर्वाह गर्ने साथै स्वदेशी उत्पादनलाई प्राथमिकता दिन जरूरी छ ।
आज विश्वभरि नै कम्युनिष्ट पार्टीहरूलाई भुमण्डलीकृत पूँजीवादले आक्रान्त बनाइरहेको छ । यस्तो प्रतिकूल अवस्थामा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीले झन्डै दुई तिहाइ नजिकको मत प्राप्त गरेको छ । संसदीय राजनीतिक व्यवस्थामा यो मत धेरै ठूलो उपलब्धी हो । नेकपा नेतृत्व सरकारले जनमतबाट प्राप्त उपलब्धीलाई श्रमजीवी जनताको पक्षमा दृढतापूर्वक कार्य गर्न अत्यन्त ठूलो अवसर प्राप्त गरेको छ ।
परन्तु, नेकपा सामु चुनौती धेरै छन् । कम्युनिष्ट पार्टी पनि हुने निरन्तर संसदीय चुनाव लड्ने नछाड्ने । न्यूनतमदेखि अधिकतम उद्देश्य चुनावदेखि चुनाव लड्ने मात्र भएपछि कम्युनिष्टको बर्को कति ओड्ने हो कमरेडहरू ! शान्तिपूर्ण क्रान्ति भन्दैमा बुर्जुवा व्यवस्थालाई दिगोपन दिन सिर्जना गरेका संस्कारलाई जीवन व्यहारमा लागू गर्दा मार्क्सवादको सिर्जनात्मक प्रयोग हुँदैन । संसदीय चुनावलाई साधन नभइ साध्य कै रूपमा अंगीकार गरेका नेताहरूलाई यतिबेला पद, प्रतिष्ठा र सम्मान चाहिएको छ ।
आज दलाल पूँजीवादका मतियारसँग सुमधुर सम्बन्ध विस्तार गरेका अगुवाहरू राजनीतिक वृतमा सदावाहर चर्चा बटुल्न अहोरात्र खटिरहेका छन् । कुन शक्तिको आडमा खटेका छन् ? यसको प्रत्यक्ष लाभ कुन शक्तिले प्राप्त गरिरहेको छ ? कुरा प्रष्ट छ, राज्यलाई आँखा नदेख्ने बनाएर वा प्रयोग गरेर अदृश्य कार्य मार्फत अकुत द्रव्य आर्जन गरेका दलाल नै ती राजनीति अगुवाहरूका कमिसार हुन् । यसलाई अर्को अर्थमा ‘क्रोनीक्यापाटिलिजम’ पनि भन्छन् ।
कुण्ठा व्यक्त गर्ने आफूसँग सम्बन्धित समितिको बैठकमा हो । दुरगामी दृष्टिकोण छ भने नेताहरूले बुझ्नुपर्छ, बाह्य जगतमा कुण्ठालाई प्रयोग गरेर नेकपालाई कमजोर बनाउने प्रयास हुँदैछ । यसर्थ नेकपा नेताहरूले हेक्का राख्नुपर्छ, एकाङ्की चिन्तनले कोही कहीपनि पुगिँदैन । मार्क्सवाद सम्बद्ध विधि पनि होइन ।
सामन्तवाद मुलुकमा कायम रहेको अवस्थामा सिर्जित विचारलाई आधार मान्दै संसदीय व्यवस्थाको कडा पक्षपाती हुँदै कम्युनिष्ट पार्टीमा पनि त्यही च्यापटर क्लोज विषयलाई अवलम्बन गर्ने भन्नु समाजवादको यात्रामा समस्या खडा गर्नु हो । कुनैपनि विचारले मुर्तता नपाउँदै त्यसको वैचारिकतामाथि प्रश्न उठ्छ भने त्यसबाट आगामी भविष्यको निर्धारण गर्न सकिँदैन ।
कम्युनिष्ट पार्टीमा हुनुपर्ने न्यूनतम मान्यता भनेको आलोचना र आत्मालोचना गर्न सक्नु हो । आफ्नो जिम्मेवारीको जवाफदेही आफैं हुनुपर्छ । जनवादी केन्द्रियता मर्मलाई आत्मसाथ गर्नुपर्छ । संगठन सोपान क्रममा चल्नुपर्छ । तर जीवन व्यवहारमा त्यस्तो त्यस्तो नहुनु विरोधाभाषपूर्ण अवस्था हो ।
यस्तो नीतिले क्रान्तिकारी बनाउने भन्दा सारसंग्रवादी बाटोतर्फ उन्मुख गराउँछ, अराजकता मौलाउँछ । तसर्थ अब कम्युनिष्ट पार्टीका नेताहरूले द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी भएर सोच्नु टड्कारो आवश्यकता भइसकेको छ । कुरा समाजवादका गर्ने अनि कार्यशैली पूँजीवादी अपनाएपछि लक्ष्य धर्मराउँछ । समाजवादलाई दिगो बनाउन नेताहरूको जीवनशैलीमा निर्भर हुन्छ ।
लेनिनले स्थापना गर्नुभएको समाजवादी सत्तालाई सन् १९९१ डिसेम्बर २५ मा मिखाइल गोर्वाचोवले सोभियत संघ रूसमा संशोधनवादी दुई नीति ग्यासनोस्तु र पेईस्त्रोईका अपनाएपछि विश्वभरी समाजवाद व्यवस्था संकटमा पर्न गयो । त्यसपछि पूँजीवाद सशक्त रूपमा विश्वमा फैलिएको छ । पैसा बिना दुनियाँमा बाँच्ने कल्पना करीब (करीब पूँजीवादले सकिदिएको छ । यस कारण बिडम्बना भन्नुपर्छ आगामी पुस्ताले असमानता आधारित संस्कारको शिकार हुनेवाला छ ।
पूँजीवाद मौलाउँदा नेपाली समाजमा धनी र गरीबबीचको असमानताको दुरी अझ धेरै बढ्दै छ । विकृत पूँजीवादमा आफ्नो भविष्य खोज्नु व्यर्थ हो । यी विश्व परिवेशमा देखिएका तमाम विषय समाजवादी व्यवस्थालाई पुन: स्थापित गर्न आजका कम्युनिष्टहरूले पूँजीवादसँग संघर्ष गर्न सशक्त पार्टी बनाउन सक्नुपर्छ । त्यस्तो किसिमको कम्युनिष्ट पार्टीले मात्र विस्तारवाद र साम्राज्यवादलाई चुनौती दिन सक्छ । यसैकारण नेपाल लगायत विश्वभरिका कम्युनिष्टहरूले वैज्ञानिक समाजवादलाई केन्द्र राख्दै सशक्त पार्टी निर्माण कार्यलाई तीव्र गतिमा अगाडी बढाउनु अहिलेको आवश्यकता हो ।
मुलुकका सरकारी उद्योग कलकारखाना बन्द भएका छन् । कतिपय प्राय: जीर्ण अवस्थामा छन् । वर्तमान समयमा यो मुलुकका प्रत्येक घरपिच्छे एकजना दक्ष युवा शक्ति रोजगारीको शिलशिलामा विदेशिएका छन् । यतिबेला वैदेशिक रोजगारीका कारण गाउँमा मलामी जाने युवा छैनन् । सरकारले रेल, पानीजहाज सञ्चालन गर्ने कुरा गरिरहेको छ ।
उक्त पानीजहाजमा गरीबीका कारण अरबका खाडीमा मजदुरी गर्ने युवाहरूको रोजगारीको पहुँच पुग्छ कि पुग्दैन ? सस्तोमा श्रम बेच्न खाडी पुगेका युवाको जीवन स्तरमा त्यो पानीजहाजले के परिवर्तन ल्याउँछ ? यहिँबाट नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको समाजवादप्रतिको प्रतिवद्धता र गन्तव्यपूर्ण यात्राको निर्धारण हुन्छ ।
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...