फागुन १, २०८०
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
पुस ४, २०७६
विगत केही महिनादेखि मैले निरन्तररूपमा दैनिक पत्रपत्रिका तथा अनलाइन माध्यममा महिला हिंसा तथा विभेदसँग सम्बन्धित लेख एवं समाचारहरू खोजीखोजी पढ्दै आइरहेकी छु । दिनहुँ महिलाविरुद्धका घटनाबारे पढेर मन रुन्छ ।
के हामी साँच्चै एक्काइसौं शताब्दीमा बाँचिरहेका छौं त ? विश्वमा परिवर्तनको हावा चलेका बेला उक्त हावाले हामीलाई छुन सकेको छैन त ? आखिर महिला कहिलेसम्म प्रताडित हुने हो हाम्रो समाजमा ? पुरुषवादी मानसिकता मा समाजलाई डोहोर्याउन लागेकाहरूसँग यसबारे कुनै डेडलाइन छ कि ?
हाम्रो देशमा निर्मलाहरू बलात्कृत भइराख्दा मौसमी आन्दोलनको बेग चल्छ तर पीडितले न्याय नपाउँदै मुद्दा सडक र सदनबाट खारेज हुन्छ । पछिल्लो महिना मात्र सुदूरपश्चिम प्रदेशको बझाङमा छाउपडीका कारण एक निर्दोश महिलाले ज्यान गुमाउनुपरेको छ । कयौं महिला छाउपडीजस्ता कुरीतिका कारण मृत्युवरण गर्न बाध्य छन् ।
धर्म र संस्कृतिको नाममा महिलालाई विभिन्न खाले अपहेलना र प्रताडना भोग्नु परिरहेको छ । शायद हामी महिला पनि त्यसका कारक स्वयं पनि हौं जस्तो लाग्छ । महिला जागृत हुनुको विकल्प छैन ।
केही वर्ष पहिला मात्र मेरा दिदीभिनाजू दिल्लीबाट काठमाडौंस्थित पशुपति दर्शन गर्न आउनुभएको थियो । उहाँहरूसँग हामी पनि मन्दिर गयौं । त्यतिबेला मेरो पिरियडको बेला थियो । मन्दिरको प्रांगणमा पुगेपनि मन्दिरभित्र म जानुहुन्न भने धार्मिक संकीर्णताले मेरो खुट्टा रोक्यो । त्यत्तिकैमा सँगै रहेका पतिले सोध्नुभयो– ‘के भयो ? किन रुक्यौ ?’ मैले उहाँलाई पिरियडबारे भनें । उहाँको जवाफ थियो– ‘यार, यु आर एन एडुकेटेड लेडी (तिमी शिक्षित महिला हौ), तिमीले यस्तो मानसिकता राख्न सुहाउँदैन । उहाँको कुरा सुनेर औधी खुशी लागेको थियो ।
मान्छे शिक्षित कागजी सर्टिफिकेटले मात्र नहुने रहेछ, व्यवहारमा पनि देखिनुपर्ने रहेछ । अहिले पनि शिक्षित महिलाहरूले समेत धर्मको नाममा महिलासँग गरिने व्यवहारलाई जानीजानी वा परम्पराको निरन्तरताका नाममा अगाडि बढाउँदै आइरहेका छन्, जुन आफैंमा लज्जित हुनुपर्ने विषय हो ।
हाम्रो समाजको व्यवहारिक पक्ष केलाउँदा छोरीलाई बढी माया गरेको देखाउन ‘बाबु/छोरा’ भनेर बोलाउने चलन पहिलेदेखि नै चलिआएको पाइन्छ । छोरीलाई माया नै नगर्ने भन्ने होइन तर अनुपातमा हेर्दा छोरीलाई छोरासरह माया गर्छु भनेहरूको संख्या कम छैन, जबकि यो आफैंमा लैंगिकतामा आधारित विभेद हो ।
हाम्रो समाजले छोरीलाई छोरीसरह माया गरे पुग्दैन ? छोरीलाई माया गर्दा छोराको प्रभाव दिमाग राख्ने हो भने वास्तविक माया त छोरालाई नै गरेको प्रस्टिन्छ । यो मानसिकताको उपज हो, पितृसत्तात्मक मानसिकता । अन्धविश्वास र कुप्रथाले झंगिएको मानसिकतालाई किताबी ज्ञान र स्कूले ज्ञानले परिवर्तन गर्न सक्दैन । यसका लागि शिक्षित भनिने महिलाहरूले आफैंबाट परिवर्तन ल्याउनु आवश्यक छ । सभा र गोष्ठीमा क्रान्तिकारी भाषणले मात्र यो समस्याको समाधान देख्दिनँ, म ।
केहीदिन पहिला मात्र गण्डकी प्रदेशको प्रदेश सभाका महिला सदस्यहरूले पुरुष सदस्यबाट ‘सेक्सुअल ह्यारास्मेन्ट’ भोग्नुपरेको खबर बाहिरियो । यसले अहिले देशमा तरंग ल्याएको हुनुपर्थ्यो, तर त्यसको छनक छैन । केही सम्पादकले समादकीय लेख्नेबाहेक यो घटनाले ओजपूर्ण स्थान पाउन सकेको छैन ।
महिला नेतृहरूले महिला हिंसा तथा विभेदविरुद्ध आवाज उठाइरहनु भएको छ तर अहिले जसरी गण्डकी प्रदेश सभाभित्रै जननिर्वाचित महिला सदस्यहरूले पीडा भोग्नुपरेको छ यसले महिला नेतृहरूको बोलाइ र गराइको तुलनात्मक अध्ययन गर्ने मौका मिलेको छ, महिला अधिकारकर्मीहरूका लागि ।
के पीडित महिला सदस्यले पीडक पुरुष सदस्यहरूको नाम मिडियामार्फत बाहिर ल्याउन सक्नुहुन्छ ? के त्यस्ता जनप्रतिनिधिलाई कानूनको कठघरामा उभ्याउने आँट ती महिला सदस्यहरूसँग छ ? महिला हिंसा न्यूनीकरण गर्न सबैभन्दा पहिला महिलाहरूले आफ्नो भोगाइलाई समाजमा प्रकट गर्दा इज्जत जाने भन्ने जुन भय पालेर बस्नुभएको छ, त्यस्ता अर्थहीन भयबाट यथासक्य छिटो मुक्त हुन आवश्यक छ ।
विश्वमा ‘मी टू’ अभियानले राम्रो चर्चा पाएका बेला महिलाहरूले यो अभियानलाई सशक्त र अर्थपूर्ण तरिकाले अगाडि बढाउनुपर्छ । गण्डकी प्रदेश सभाका पीडित महिला सदस्यहरूले पनि आफ्नो पीडालाई ‘मी टू’ अभियानअन्तर्गत बाहिर ल्याउनुपर्छ । समाजमा सम्मानितको पगरी भिरेर महिलाप्रति नकारात्मक दृष्टिकोण राख्ने र महिलालाई वस्तुको रूपमा अर्थ्याउनेहरूको सामाजिक सार्वजनिकीकरण हुनु आवश्यक छ ।
नेपालमा महिला मुद्दामा खुलेर बोल्नेको कमी देखिएपनि महिला मुद्दामा काम गर्नेको कमी छैन । महिला मुद्दामा लगानी गर्ने दातृ निकायको लगानी पनि ठूलै छ, जस्तो लाग्छ । विभिन्न सरकारी, गैरसरकारी संस्थाहरूले महिला हिंसासम्बन्धी ‘डेटा कलेक्सन’ गर्नुभन्दा पनि अब महिला हिंसाविरुद्धका व्यवहारिक पक्षहरूलाई गहनताका साथ केलाउँदै अगाडि बढ्नुपर्छ ।
महिला हिंसाविरुद्ध विद्यमान रहेका कानूनको कार्यान्वयनको कडाइका साथ हुनु अतिआवश्यक छ । महिलहरूले पनि हिंसाको भोगाइलाई लाज नमानी सार्वजनिक गर्न सक्नुपर्छ र पुरुषवादी मानसिकता भएकाहरूलाई समाजिक बहिस्कार गर्नुपर्छ ।
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...