चैत १, २०८०
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
पुस २३, २०७६
सोमवार प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा र सत्तारूढ दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’बीच संक्रमणकालीन न्याय सम्पादनमा भइरहेको ढिलाइका विषयमा छलफल भयो ।
द्वन्द्वकालीन मुद्दाको छिनोफानोमा राजनीतिक हस्तक्षेप बढेको आरोप लागिरहेका बेला प्रचण्ड र देउवाबीच हुने पटक–पटकको छलफललाई शंकास्पद रूपमा हेर्ने गरिएको छ ।
गत वर्षको चैतमा पूर्व प्रधानन्यायाधीश ओमप्रकाश मिश्रको संयोजकत्वमा ५ सदस्यीय सिफारिस समिति बनेको थियो । समितिमा वरिष्ठ अधिवक्ता रामनाथ मैनाली, प्रेमबहादुर खड्का, शर्मिला कार्की र राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगका तर्फबाट प्रकाश वस्ती रहेका छन् ।
सत्यनिरुपण तथा मेलमिलाप आयोग र बेपत्ता छानबिन आयोगमा रहेका पदाधिकारीको म्याद २०७५ चैत मसान्तबाट सकिएको थियो । चैतमै बनेको सिफारिस समितिले १० महिना पुग्न लाग्दा पनि पदाधिकारी सिफारिस गर्न सकेको छैन ।
राजनीतिक हस्तक्षेप !
संक्रमणकालीन न्याय सम्पादन गर्न गठन गरिएका दुवै आयोगमा दलका मान्छेहरू भर्ती गर्न खोजेको आरोप नौलो होइन । यस्तो आरोप द्वन्द्वपीडित, सरोकारवाला संस्था र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले बारम्बार लगाउँदै आइरहेका छन् ।
मंसिरको पहिलो साता पदाधिकारी सिफारिस समितिले ६१ जना उम्मेदवारको सूची प्रकाशन गरेको थियो । स्रोतका अनुसार राजनीतिक सहमति नजुट्दा समितिले सिफारिस गर्न सकिरहेको छैन ।
‘राजनीतिक नेतृत्वबाट छुट्टै नाम आउने सम्भावना छ,’ लोकान्तरसँग कुरा गर्दै स्रोतले दाबी गर्यो, ‘नेकपा र कांग्रेसका नेताहरूबीच राजनीतिक सहमति नभएकाले त्यो नाम बाहिर नआएको हो । त्यसैले यो सबै प्रक्रियामा ढिलाइ भइरहेको छ ।’
राजनीतिक नेतृत्वबाट छुट्टै नामावली आउने हो भने सिफारिस समितिको औचित्य नै नरहेको समितिको प्रवक्ता समेत रहेकी शर्मिला कार्कीले बताइन् । ‘हामी हाम्रो काम गरिरहेका छौं, हाम्रो काममा उहाँहरूले अहिलेसम्म हस्तक्षेप गर्नुभएको छैन । यदि छुट्टै नामावली तयार भइरहेको हो भने समितिको औचित्य नै नदेखिने भयो । त्यस्तो हुने सम्भावना छैन,’ उनले भनिन् । कार्कीले बुधवार सिफारिसकै सन्दर्भमा समितिको बैठक बस्न लागेको जानकारी दिइन् ।
द्वन्द्वपीडित राष्ट्रिय चौतारीले सोमवार नै परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीलाई एक पत्र बुझाउँदै संक्रमणकालीन न्याय सम्पादनका सन्दर्भमा गोप्य र अपारदर्शी राजनीतिक संयन्त्रले काम गरिरहेको आरोप लगायो ।
‘संक्रमणकालीन न्यायलाई तार्किक निष्कर्षमा पुर्याउन राजनीतिक सहमति र सहयोग मात्र नभई पीडित लगायतका आम सरोकारवाला समेतको सहकार्य र अपनत्व अनिवार्य छ,’ लोकान्तरसँग कुरा गर्दै चौतारीका महासचिव जनक राउतले भने, ‘यसमा हुने राजनीतिक हस्तक्षेप हाम्रोलाई बिल्कुलै अमान्य छ ।’
यद्यपि सिफारिस समितिमा संयोजक मिश्रले आफूहरूमाथि पदाधिकारी नियुक्तिका सन्दर्भमा कुनै राजनीतिक हस्तक्षेप नरहेको दाबी गरेका छन् । लोकान्तरसँग कुरा गर्दै मिश्रले भने, ‘हामी पदाधिकारी सिफारिस गर्न बिल्कुलै स्वतन्त्र र स्वायत्त छौं । राजनीतिक दलका नेताहरूले हाम्रो प्रक्रियालाई प्रभावित पार्ने गरी केही बोलेको जस्तो मलाई लागेको छैन ।’
समितिका बैठक निष्कर्षविहीन
गत शुक्रवार बसेको सिफारिस समितिको बैठकले दुवै आयोगमा अध्यक्ष र सदस्य सिफारिस गर्ने सन्दर्भमा छलफल शुरू गरेको छ । विगत लामो समयदेखि बैठक बस्न सकिरहेको थिएन । संयोजक मिश्रले आफू केही व्यक्तिगत कारणले बाहिर रहेकाले बैठक बस्न ढिलाइ भएको स्वीकारे ।
‘म आफन्त बिरामी भएकाले केही समय बाहिर थिएँ,’ मिश्रले लोकान्तरसँग भने, ‘शुक्रवारबाट हाम्रो काम पुनः शुरू भएको छ । आज (बुधवार) पनि बैठक बस्दैछौं ।’ उनले केही दिनमा नै पदाधिकारीको नाम सिफारिस गर्ने गरी अघि बढेको जानकारी दिए ।
राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगका तर्फबाट समितिमा प्रतिनिधित्व गरेका प्रकाश वस्तीले ६१ जनाको सूची तयार भइसकेकाले अब सिफारिसका लागि मापदण्ड तयार गर्ने काम बाँकी रहेको बताए । ‘६१ जनाको नाम निस्केको छ,’ वस्तीले भने, ‘अब छिट्टै हामी मापदण्ड तय गर्छौं र सिफारिस गर्छौं ।’
कानून नै छैन
२०७१ सालमा सर्वोच्च अदालतले द्वन्द्वपीडित, अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय र अन्य सबै सरोकारवालाको सुझाव लिएर कानून बनाउन सरकारलाई आदेश दियो तर सर्वोच्चको आदेश पाएको ५ वर्षमा पनि सरकारले यससम्बन्धी कुनै कानून बनाएको छैन ।
कानून मन्त्रालयका सचिव राजीव गौतमले माघ २६ गते दुवै आयोगको म्याद सकिने भएकाले त्यसअघि नै कानून बनाउन मन्त्रालयले पहल गरिरहेको बताए । पोहोर माघमा दुवै आयोगको म्याद १ वर्षका लागि थपिएको थियो ।
‘पुस २८ गते हामी सातै प्रदेशमा द्वन्द्वपीडितसँग छलफल गर्न जाँदैछौं,’ गौतमले लोकान्तरसँग भने, ‘देशैभरका द्वन्द्वपीडितसँग छलफल गरेपछि कानूनको ड्राफ्ट गर्नेछौं । सर्वोच्च अदालतले २०७१ सालमा दिएको आदेश अनुसार हामी द्वन्द्वपीडितसँग छलफल गरेर नै कानून निर्माण गर्छौं ।’
गौतमले २५ प्रतिशतभन्दा धेरै नयाँ व्यवस्था गर्नुपर्ने अवस्थामा नयाँ कानून आउन सक्ने बताए । ‘पुरानो कानूनलाई संशोधन गर्ने विकल्प पनि छ हामीसँग,’ गौतमले भने, ‘तर पुरानो कानूनबाट २५ प्रतिशतभन्दा बढी चलाउनुपरेको अवस्थामा नयाँ कानून निर्माण गर्न सक्छौं ।’
गौतमले कानून नबनेकै कारण मिश्रको संयोजकत्वमा रहेको सिफारिस समितिलाई कुनै अप्ठ्यारो नपरेको दाबी गरे । ‘उहाँहरूलाई दुवै आयोगमा पदाधिकारी सिफारिस गर्न अहिलेको कानूनले छेकेको छैन,’ गौतमले भने, ‘हामी हाम्रो काम गरिरहेका छौं । उहाँहरूको काम गर्न अहिलेको मौजुदा कानूनले छेकेको छैन ।’
शान्तिप्रक्रिया पूरा नभएकाले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा प्रभाव
सत्तारूढ दल नेकपाका महासचिव विष्णु पौडेलले शान्तिप्रक्रियाका बाँकी कामहरू छिटो टुंग्याउनेबारे कांग्रेस सभापति देउवा र अध्यक्ष प्रचण्डबीच सहमति बनेको बताए । सोमवार देउवा र प्रचण्डबीच भएको छलफलमा पौडेल पनि उपस्थित थिए ।
‘उहाँहरूको बीचमा शान्तिप्रक्रियाका बाँकी कामहरू छिटो टुंग्याउनुपर्छ भन्नेमा सहमति भएको छ,’ पौडेलले भने, ‘शान्तिप्रक्रियाका कतिपय कामहरू बाँकी रहेको अवस्थामा मुलुकको विकास लगायत अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा पनि प्रभाव परिरहेको छ । दुवै नेताबीच शान्तिप्रक्रिया छिटो टुंग्याउनका लागि पारस्परिक संवाद र सहकार्य कायमै राख्ने सहमति बनेको छ ।’
पौडेलले दुवै आयोगसम्बन्धी कानून अहिले विचाराधीन रहेको बताए । ‘शान्तिप्रक्रियासँग सम्बन्धित एउटा कानून छ, अहिले विचाराधीन अवस्थामा छ,’ पौडेलले भने, ‘त्यो अन्तिम चरणमा रहेको मैले बुझेको छु । धेरै दिन लाग्दैन ।’
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...