×

NMB BANK
NIC ASIA

कोरोनापछिको अर्थतन्त्र : 'सरकार निरीह छ, पर्ख र हेरको अवस्थामा बस्नुको विकल्प छैन'

असार ७, २०७७

NTC
Sarbottam
Premier Steels
Marvel

कोरोनाभाइरस (कोभिड– १९) रोकथाम तथा न्यूनीकरणका लागि भन्दै सरकारले नेपालमा लकडाउन गरेको आइतवार ९० औं दिन पुगेको छ । 

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

तीन महिना लामो लकडाउनका कारण अर्थतन्त्र थिलथिलो बनेको छ भने उद्योगधन्दाहरू ठप्प भएका छन् । यद्यपि बिस्तारै उद्योगधन्दा खुल्न थालेका छन् । 


Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

अर्थविद् डा. गोविन्दबहादुर थापा अर्थतन्त्र सुधारको सन्दर्भमा सरकार अहिले निरीह बनेको बताउँछन् ।


Advertisment
SBL

समग्र क्षेत्रले कोरोना महामारी कहिले सकिन्छ भन्ने अवस्था रहेको बताउँदै उनले पर्ख र हेरको विकल्प नभएको उनले बताए ।

Vianet communication
Laxmi Bank

लोकान्तरकर्मी परिवर्तन देवकोटाले अर्थविद् डा. थापासँग अर्थतन्त्रको अवस्था कस्तो छ र सुधार्न के गर्न सकिन्छ ? भनी प्रश्न गरेका थिए ।

प्रस्तुत छ, डा. गोविन्दबहादुर थापासँगको कुराकानीको सम्पादित अंश :

'लकडाउनअघि पनि अर्थतन्त्र बलियो थिएन'

नेपालमा कोरोनाभाइरस (कोभिड– १९)को संक्रमण देखिनुभन्दा अगाडि पनि अर्थतन्त्र मजबुत अवस्थामा चलिरहेको थिएन । राजस्व वृद्धिदरको अवस्था तल रहेको थियो । विकास खर्च हुन सकिरहेको अवस्था थिएन ।

अहिले ११ महिना बित्दा (जेठ मसान्तसम्ममा) करीब ३० प्रतिशत हाराहारीमा मात्र पूँजीगत खर्च भएको छ । आयात घटिरहेको अवस्था थियो भने निर्यात पनि धेरै भइरहेको थिएन । उद्योगहरू पनि पूर्ण क्षमतामा नभई ५० देखि ६० प्रतिशतसम्मको क्षमतामा चलिरहेका थिए । यसकारण कोरोनाभाइरस आउनुभन्दा अगाडि पनि अर्थतन्त्र मजबुत थिएन । 

निजी क्षेत्रका उद्योग, व्यापार तथा व्यवसायहरू, कर तथा ब्याजसम्बन्धी अनेक विवाद खडा भएर नयाँ लगानी गर्न अल्मलिइरहेका थिए । कर्जाको माग भइरहेको थिएन, यही बेलामा कोरोना भाइरसको महामारी शुरू भयो । 

अहिले कोरोना भाइरसको जोखिम न्यूनीकरण तथा रोकथामका निम्ति सरकारले मुलुकमा अहिले बन्दाबन्दी (लकडाउन) गरेको छ । गत चैत ११ देखि हालसम्म (झन्डै तीन महिना) मुलुक बन्दाबन्दीको अवस्थामा रहँदा समग्र अर्थतन्त्र शिथिल भएको छ । बन्दाबन्दीका कारण होटल, रेस्टुरेन्ट, सम्पूर्ण व्यापार व्यवसाय, एयरलाइन्स, सार्वजनिक यातायात, ढुवानीका साधन सबै बन्द भएका छन् । 

यसबीचमा मुलुकमा आर्थिक कारोबार करीब शून्य अवस्थामा रहेको थियो । भारतबाट केबल फलफूल, तरकारी, खाद्यान्न आयात भएको छ । यी सामानहरूमा राजस्व पनि धेरै आउँदैन । मुलुकभित्रका सामान ढुवानीको समस्याले बजारमा आउन नसक्ने तर सीमा पारीका सामान चाहिँ ढुवानी गरेर ल्याएर बिक्री वितरण गर्नुपर्ने उल्टो तरिका पनि भयो । तर पनि यसले केही मात्रामा बजारलाई थेग्यो । यसले अलिअलि राजस्व दियो । 

'आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य काल्पनिक'

बन्दाबन्दीको अवधि बढ्दै जाँदा सरकारलाई पनि संकट पर्‍यो । उद्योगी व्यापारी, निजी क्षेत्र सबैलाई समस्या पर्‍यो । यसै बेलामा बजेट ल्याउनुपर्ने बाध्यकारी व्यवस्था थियो । महामारीले ल्याएको संकटलाई सम्बोधन गर्न अहिलेको बजेट केन्द्रित हुनुपर्ने थियो । 

त्यसै अनुरूप आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य, राजस्वको अनुमान, पूँजीगत खर्चको अनुमान यी सबै काल्पनिक तथ्यांक जस्तो देखिएको छ । अहिले नेपालमा उल्टो भइरहेको अवस्था छ । जुन बेलामा कोरोनाभाइरसको संक्रमण बढेको थिएन त्यो बेलामा बन्दाबन्दी गर्‍यौं । बाहिरबाट आउने मानिसलाई पनि प्रवेशमा रोक लगायौं । अहिले जति संक्रमण फैलिरहेको छ, यही बेलामा बन्दाबन्दी खुकुलो बनाएका छौं ।

खुला सीमाका कारण भारततर्फबाट आउने मानिसको संख्यामा पनि कमी आएको छैन । अहिले भारतबाहेक अन्य बाह्य मुलुकमा अप्ठ्यारोमा परेका नेपाली पनि ल्याउनुपर्ने अवस्था छ । संक्रमण दिनानुदिन बढ्दै गइरहँदा बन्दाबन्दी झन् खुकुलो पारिएको छ । यहाँ कामको तालमेल देखिएको छैन । यसले पनि अर्थतन्त्रमा निकै गम्भीर असर पारेको छ । 

महामारीका कारण सबै मारमा परेका त छन्, यद्यपि निजी क्षेत्र, उद्योगी व्यवसायी अहिले ठूलो मारमा परेका छन् । बैंकको कर्जाको किस्ता तिर्नुपर्ने, अहिले समयावधि त केही थपिएको छ, तर पनि तिर्नुपर्दा ‘डबल’ तिर्नुपर्छ । यही बीचमा उनीहरूको आम्दानी भइरहेको छैन । सबै एकैपटक तिर्नुपर्दा उनीहरूलाई अहिले समस्या छ । 

अहिले चालू खर्च, बन्दाबन्दी भएपनि नभएपनि बढेर गइरहेको अवस्था छ । यस्तै राजस्व प्राप्ति एकदम नाजुक स्थितिमा रहेको छ । वैशाख महिनामा १६ अर्ब ९ करोडमात्र राजस्व उठेको छ ।

जेठ महिनामा ५३ अर्ब राजस्व उठेको छ । यसले गर्दा सरकार अत्तालिएर के गरौं र कसो गरौं भन्ने स्थितिमा पुगेको छ । करदातालाई कर तिर्न भनिरहेको छ भने संसद्मा गएर पनि तलब खुवाउने पैसा पनि नहुने स्थिति देखिएको बताउन थालिएको छ । यस्तो निरीहताको स्थितिमा सरकार पुगेको छ । 

सरकारले पसल खुल्ने अनुमति दिएपनि स्थानीय मानिसले बिहान-बेलुका चाहिने सामानबाहेक दीर्घकालका लागि उपयोग हुने सामान किनबेच भइरहेको छैन ।

बाहिरबाट मानिस नआएसम्म यस्तो हुँदैन पनि । अब आउने सम्भावना पनि छैन । यहाँ भएका मानिसले मात्रै व्यवसाय गरेर धेरै समय टिक्न सकिँदैन, तर जे भएपनि बन्दाबन्दी केही सहज भएको छ । केही कारोबार भएको छ । त्यहीअनुरूप आयात पनि बिस्तारै बढ्न जान्छ र राजस्व प्राप्ति पनि विस्तारै पहिलेभन्दा सुधार हुँदै जान्छ । 

निजी क्षेत्रले आफ्नो उद्योगधन्दा, व्यापार व्यवसाय चलाउन उनीहरूको वस्तुको बजारमा खपत हुनुपर्छ । बजारमा माग नै न्यून रहेको छ । उपभोक्ताको उपस्थिति नै न्यून रहेको छ । भएकाहरूमा पनि क्रयशक्ति छैन । अनि खरिद बिक्री पनि हुँदैन । यसो हुँदा उत्पादन पनि हुँदैन । 

यतिखेर कृषिका लागि अत्यावश्यक रासायनिक मल बजारमा आउन सकेको छैन । भारतमा पनि बन्दाबन्दी छ । जसका कारण रासायनिक मल लगायतका वस्तुहरूको ढुवानी भइरहेको छैन ।

‘अर्थतन्त्रको प्राण सार्वजनिक यातायातमा’

सरकारले उद्योगधन्दा चलाऊ भनेतापनि यतिखेर चल्न सक्ने अवस्था भएन । बन्दाबन्दीका कारण बजारमा मानिसको संख्या धेरै छैन । आयात हुन सकेको छैन । कतिपय उद्योगलाई कच्चा पदार्थ विदेशबाट आयात गर्नुपर्ने हुन्छ, तर अहिले त्यसो हुन सकेको छैन ।

ढुवानीमा समस्या छ, जसकारण उत्पादन बढाउने वातावरण अर्थतन्त्रमा छैन । अर्थतन्त्रको सबै प्राण नै सार्वजनिक यातायातमा गएर अड्किएको छ । आन्तरिक तथा बाह्य दुवै हवाइ सेवा सञ्चालन भएमा, लामो दूरीका तथा काठमाडौं उपत्यका भित्रका सार्वजनिक यातायातहरू पनि चल्न थाले भने मात्रै यहाँ चहलपहल बढ्छ र खपतमा वृद्धि हुन्छ । उपभोक्ताको संख्या पनि बढ्छ । यसो नभएमा बजारमा उपभोक्ता नै हुँदैनन् र आर्थिक गतिविधि पनि बढ्दैन ।

आन्तरिक उडान, सार्वजनिक बसहरू लगायत बाह्य हवाइ सेवा सञ्चालन नभएसम्म आर्थिक गतिविधिहरू पूर्णरूपमा सक्रिय हुँदैनन् । आर्थिक गतिविधि सक्रिय नभएसम्म उद्योगधन्दा, व्यापार व्यवसायलाई केही गरेपनि चलाउन सकिँदैन । निजी क्षेत्रका उद्योगधन्दाको मूल आधार ग्राहकहरू हुन् । उनीहरू नै नभएपछि न उत्पादन हुनसक्छ, न त उत्पादित वस्तुको बिक्री । 

सार्वजनिक यातायात खोल्ने गृहकार्य भइरहेको भन्ने सुनिएको छ, तर अहिले यसको सम्भावना देखिँदैन । कोरोना संक्रमण दिनैपिच्छे बढेकोबढ्यै छ । दिनकै ५ सयभन्दा बढीमा संक्रमण देखिन थालेको छ । संक्रमण नियन्त्रण नभइकन सार्वजनिक यातायात खुल्दैन । यातायात नखुलेसम्म आर्थिक गतिविधिहरू विस्तार हुने, कारोबार बढ्ने सम्भावना देखिँदैन । 

अहिले कोरोना भाइरसको संक्रमण भारतमा उत्कर्षमा पुग्नै बाँकी छ । नेपालमा भारतबाट दैनिकजसो मानिसहरू आइरहेका छन्, त्यसकारण सरकार पनि भारतमा कहिले कोरोना रोकिएला र नेपालमा पनि रोकिन्छ भनेर हेरेर बसिरहेको जस्तो देखिन्छ । यसो हुँदा नेपालमा अर्थतन्त्र विस्तार हुन र कारोबार बढ्न सक्दैन ।

अहिले बैंकमा कर्जा माग अलिअलि हुन थालेको बताइएको छ । तर त्यसमा पनि धेरै दम देखिँदैन । किनभने अहिले बाहिरबाट ऋण लिएर कारोबार गर्ने सम्भावना अत्यन्तै कम छ । मानिसहरू बाहिरको बाहिरै, भित्रको भित्रै रोकिएका छन् । सार्वजनिक यातायात नचलेसम्म आर्थिक गतिविधि बढ्दैनन्, कारोबार सुस्त हुन्छ । 

'आशाको केन्द्र कृषि'

नेपालको अर्थतन्त्रमा आशा र भरोसाको केन्द्र यतिखेर कृषि क्षेत्र बनेको छ । बाहिरबाट पनि आफ्नो गाउँघरमा धेरै मानिस फर्किएका छन् ।

उनीहरूले हिजोसम्म बाँझै रहेका खेती नगरेका जग्गाहरूमा खनजोत गरेर उब्जनी गर्नेतर्फ अगाडि बढेका छन् । उनीहरूले त्यहाँ रोजगारी पनि पाएका छन् र खेती पनि बढाएका छन् । खेती गर्ने क्षमता पनि बढेको छ ।

मनसुन पनि शुरू भइसकेको छ । बाहिर गएका मानिसहरू पनि फर्किएर आएका छन् । सरकारले यसैलाई थप छिटोछरितो र आधुनिक एवं व्यवस्थित बनाउनतिर लाग्नुपर्छ । अहिलेको संकटमा कृषि क्षेत्रले नै सुरक्षित रहेर रोजगारी र उब्जनी दिन सक्ने देखिएको छ ।

'पर्ख र हेरको विकल्प छैन'

अर्थतन्त्र सुधार्नका लागि सरकारले गर्नुपर्ने काम एकदमै सीमित भएको छ । सरकार आफैं बजेट व्यवस्थापनमा फसेको छ र संकटमा छ । निजी क्षेत्रमा चाहेर पनि केही गर्न सक्ने अवस्था छैन र दिएर पनि आर्थिक गतिविधि सञ्चालन गर्न सक्ने अवस्था छैन । 

पढ्नुहोस्, यो पनि :


अब पर्ख र हेरबाहेक अरू विकल्प देखिँदैन । सरकार, निजी क्षेत्र सबै पर्ख र हेरको अवस्थामा रहेका छन् । संक्रमण नियन्त्रणको मामिलामा सरकार गम्भीर बन्न सक्नुपर्छ । अहिले पीसीआर परीक्षणमा जोड दिनुपर्नेमा सरकार आरडीटी परीक्षण गरेर बस्ने ? सरकार पूरै उल्टो बाटोमा गएको छ । क्वारेन्टीनको अवस्था सुधार गर्न सकेको छैन । सरकारले बेवास्ता गरेको जस्तो, केही नमिलाएको जस्तो भान भएको छ ।

सरकारको यही चालाले कोरोनाभाइरस रोकथाम तथा न्यूनीकरणका लागि ठोस र आवश्यक कदम पुग्दैन । सरकारबाट धेरै अपेक्षा गर्न सकिने अवस्था देखिएन । यो संकट व्यवस्थापनमा सरकार आफैं कमजोर देखिएको छ, कर्मचारीलाई तलब खुवाउन सकिएन, पूर्व राष्ट्र सेवकहरूलाई पेन्सन खुवाउन सकिएन भन्दै हिँड्छ भने त्यसबाट के अपेक्षा गर्ने ?

hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
जेठ १६, २०८०

नेकपा एमाले संसदीय दलका उपनेता सुवास नेम्वाङले आफूलाई नेपालको संसदीय अभ्यासमा अनुभवी र अभिभावकीय छवि बनाउन सफल भएका छन् । तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका नेम्वाङले संविधानसभासहित छ पटक व्यवस्थापिका&nd...

पुस ३, २०८०

बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...

पुस २२, २०७९

नेकपा एमालेको समर्थनमा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ प्रधानमन्त्री बनेपछि देशको राजनीतिले नयाँ कोर्स लिएको छ । तर, नयाँ प्रधानमन्त्रीले विश्वासको मत नलिँदै सरकार गिराउने खे...

असोज ३, २०८०

नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले नेपाल समाजवादी पार्टी (नेसपा)का एकजना अध्यक्ष महिन्द्र राय यादवलाई पार्टी एकताका लागि पत्र पठाएपछि नेसपामा खैलाबैला उत्पन्न भएको छ ।&nb...

जेठ २९, २०८०

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ भारत भ्रमणबाट फर्किएको केही दिनमै पशुपतिनाथ मन्दिरमा पुगेको विषय अहिले सर्वत्र चर्चामा छ । त्यसो त भारत भ्रमणमै छँदा प्रचण्डले गेरुवस्त्र लगाएर उज्जैनस्थित महाकालेश्वर...

जेठ १९, २०८०

​​संघीय संसद्को बजेट अधिवेशन प्रारम्भ भई संवैधानिक प्रबन्धअनुसार दुवै सदनको संयुक्त बैठकमा यही जेठ १५ गते नेपाल सरकारका अर्थमन्त्रीबाट आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक आय–व्यय (बजेट) प्रस्तुत भइसकेको छ । ...

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

चैत ३, २०८०

स्वधर्म भन्ने शब्द हामीमध्ये धेरैले सुन्ने गरेका छौँ । स्वधर्मको आदि शिक्षक, प्रचारक वा आचार्य भगवान् कृष्ण हुन् । उनले सर्वप्रथम अर्जुृनलाई यसको शिक्षा दिएका थिए कुरुक्षेत्रको युद्ध मैदानमा । यसका आधुनिक व्याख्याता भने ...

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

चैत १, २०८०

गठबन्धनको नयाँ समीकरणसँगै पुनर्गठित मन्त्रिपरिषद्मा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का तीन मन्त्री दोहोरिए । पार्टी नेतृत्वको निर्णयप्रति केही युवा सांसदले आक्रोश व्यक्त गरे । माओवादी पार्टी एउटा भए पनि सहायक गुट धेरै छन्...

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

फागुन २८, २०८०

उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...

x