चन्द्रपुरमा एमाले–समाजवादी आमनेसामने, बाजी मार्ने दाउमा कांग्रेस

पूर्वपश्चिम महेन्द्र राजमार्गलाई बीचमा पारेर दायाँबायाँ फैलिएको चन्द्रपुर नगरपालिकामा स्थानीय तह निर्वाचनको पारो मध्य वैशाखको गर्मीलाई बिर्साउने गरी तात्तिएको छ ।

पूर्वपश्चिम राजमार्गमा रफ्तारमा हुइँकिएको सवारीसाधनको गतिभन्दा तीव्र छ रौतहटको चन्द्रपुर नगरपालिकाको चुनावी रफ्तार ।

वैशाख ३० गते हुने निर्वाचनका लागि राजनीतिक दलहरू मतदातालाई फकाउन घरदैलोमा निस्किएका छन् । मतदाता पनि रोजेको उम्मेदवारलाई मत दिन वैशाख ३० को पर्खाइमा छन् ।

नेपालको प्रधानमन्त्री समेत दिएको नगरपालिका हो चन्द्रपुर । नेकपा एमालेका तत्कालीन नेता र अहिले एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष रहेका माधव नेपालले २०५६ र २०६४ सालमा चुनावी प्रतिस्पर्धा गरेको क्षेत्र पनि चन्द्रपुर नगरपालिकामा नै पर्छ । 

२०५६ सालमा चुनाव जितेका भए पनि २०६४ सालमा भने उनले चुनाव हारेका थिए । चुनाव हारेर पनि उनी २०६८ सालमा प्रधानमन्त्री भए । त्यसो त रौतहट माधव नेपालको गृहजिल्ला पनि हो ।

यसपटक चन्द्रपुर नगरपालिकाको चुनावी प्रतिस्पर्धा भने रोचक छ । सत्तारूढ ५ दलीय गठबन्धनले देशव्यापी चुनावी तालमेल गरेको भए पनि चन्द्रपुरमा त्यसको प्रभाव छैन । सबै दलहरू एक्लाएक्लै चुनावी प्रतिस्पर्धामा छन् । अझ रोचक त के छ भने २०७४ सालको निर्वाचनकै बेला मन विभाजित रहेको एमाले अहिले पार्टी नै विभक्त भएको अवस्थामा छ । उता नेपाली कांग्रेसलाई आफ्नै बागी उम्मेदवारको चुनौती छ । माओवादी केन्द्र र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी एक्लाएक्लै चुनावी प्रतिस्पर्धामा छन् । 

एमालेले शिवप्रसाद आचार्यलाई मेयरमा र मुना लामिछाने मगरलाई उपमेयरमा उम्मेदवार बनाएको छ । कांग्रेसले सञ्जयकुमार काफ्लेलाई मेयर र जयमला चौधरीलाई उपमेयरको उम्मेदवार बनाएको छ ।

माओवादी केन्द्रको तर्फबाट हरि पौडेल मेयरमा र देवकी नेपाल उपमेयरमा उम्मेदवार भएका छन् । 

एमालेलाई एकीकृत समाजवादीको चुनौती

चन्द्रपुरमा एमाले र एकीकृत समाजवादीको चुनावी नतिजा आकलन गर्नुअघि २०७४ सालको चुनावलाई स्मरण गर्नुपर्ने हुन्छ । चन्द्रपुरमा २०७४ सालमा नै एमाले विभाजित अवस्थामा थियो । पार्टीको केन्द्रमा केपी ओली र माधव नेपालको जुँगाको लडाइँ चन्द्रपुरको भूगोलमै बलशाली थियो ।

त्यसबेला एमालेका २ उम्मेदवारले चन्द्रपुरको मेयरको लागि टिकट लिएर आए । केपी ओली पक्षका उम्मेदवार थिए उद्धव रेग्मी । उनले उम्मेदवारी दर्ताको दिन बिहानै जुलुससहित गएर मेयरको उम्मेदवारी दर्ता गरे । माधव नेपाल पक्षमा बाबुराम दाहाल पनि मेयरको उम्मेदवारका आकांक्षी थिए । उनी दिउँसो उम्मेदवारी दर्ता गर्न मुख्य निर्वाचन अधिकृतको कार्यालयमा गए तर पार्टीले उनलाई उम्मेदवारी दर्ता गर्न दिएन् । उनले ल्याएको उम्मेदवारको टिकट खेर गयो । 

त्यसबेला दाहालको अवस्था प्रत्यक्ष देखेका चन्द्रपुरका मतदाता विशालजीत तामाङ भन्छन्, ‘तामझामसहित उनी उम्मेदवारी दर्ता गर्न गएका थिए तर पार्टीको तर्फबाट अर्कै व्यक्तिले उम्मेदवारी दर्ता गरिसकेको कारण दाहाल हिस्स पर्नुपरेको थियो । त्यसबेला उनी मूर्छितजस्तै भएका थिए ।’

पार्टीभित्रको अन्तर्विरोधको असर निर्वाचनमा पर्‍यो । रेग्मी पक्ष चुनावी अभियानमा खटियो तर दाहाल पक्षले सहयोग गरेन । एमालेले मेयरको चुनाव हार्‍यो तर एमालेको उपमेयर उम्मेदवारले विजेता मेयरले भन्दा ४ हजार बढी मत ल्याएर जितिन् । त्यसबेला एमालेले रामरति चौधरीलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । अहिले उनी एमाले छाडेर एकीकृत समाजवादीमा छिन् । 

त्यसबेलाको अन्तर्विरोध अहिले औपचारिक विभाजनमा पुगेको छ । एमाले र एकीकृत समाजवादी एकअर्काका प्रतिस्पर्धीका रूपमा चुनावी अभियानमा छन् । 

एमालेले शिवप्रसाद आचार्यलाई मेयरको उम्मेदवार बनाएको छ भने उपमेयरमा मुना लामिछाने मगर उम्मेदवार बनेकी छिन् । एकीकृत समाजवादीले बाबुराम दाहाललाई नै अघि सारेको छ ।

नेकपा एमाले यसअघिको पार्टीभित्रको अन्तर्घात बिर्साउने गरी मेयर जित्ने प्रयासमा छ । एकीकृत समाजवादी एमालेको उम्मेदवारलाई फेरि पनि पछार्ने अभियानमा छन् । 

एमालेले मेयरको उम्मेदवार बनाएका शिव आचार्य चन्द्रपुर नगर कमिटीको अध्यक्ष पनि हुन् । निम्नवर्गीय पारिवारिक पृष्ठभूमिका आचार्य आफूलाई श्रमजीवीको रूपमा चिनाउँछन् । उनको जीवनयापनको मुख्य पेशा किसानी हो । उनी श्रमजीवी वर्गको प्रतिनिधिका रूपमा जनतामा भिजेका स्थानीय नेता हुन् । 

एकीकृत समाजवादीले उम्मेदवार बनाएका दाहाल पनि जनतामाझ परिचित नेताका रूपमा चिनिन्छन् । चन्द्रपुरमा फूटबलको सौखिनका रूपमा चिनिने दाहाल युवामाझ लोकप्रिय छन् । केही समय स्टेसनरीको व्यापार समेत गरेका उनी अहिले पूर्णकालीन राजनीतिमा छन् ।

एमालेले उम्मेदवार बनाएका आचार्य भन्छन्, ‘मेयरको चुनाव जितेर जनताको सेवकको रूपमा काम गर्न चाहन्छु । शासक बन्नका लागि उम्मेदवार बनेको होइन । अहिले पनि श्रमजीवी हुँ र चुनाव जिते भने पनि श्रमजीवी नै रहन्छु ।’

उनले नगरपालिकामा सुशासन, पारदर्शिता, जनसहभागिता, सीप विकास, उद्यमशीलता र रोजगारीलाई मुख्य चुनावी एजेन्डा बनाएका छन् । त्यसबाहेक शिक्षा र स्वास्थ्यका क्षेत्रमा केन्द्रित रहेर काम गर्ने आचार्यको योजना छ । 

उनी भन्छन्, ‘स्वास्थ्य र शिक्षा चन्द्रपुरको मुख्य समस्या हो । सरकारी अस्पताललाई व्यवस्थित बनाउने मुख्य ध्येय छ ।’

जनताले इमान्दार, असल र नैतिकवान नेतृत्व चाहेकाले आफूले चुनाव जित्नेमा ढुक्क रहेको आचार्यले बताए । ‘इमान्दारिता नै मेरो पहिचान हो । जनताले मलाई इमान्दार प्रतिनिधिका रूपमा चिनेका छन् । यो नै मेरो चुनाव जित्ने आधार हो,’ आचार्यले भने ।

एकीकृत समाजवादीले मेयरको उम्मेदवार बनाएका दाहाल पनि सामाजिक जीवन बिताएका व्यक्ति हुन् । विद्यार्थी राजनीतिबाट पार्टी राजनीतिमा आएका उनको सामाजिक र राजनीतिक परिचय रौतहटमा फराकिलो छ । विद्यालय, क्याम्पस, वन, खेल क्षेत्रका संस्थालाई उनले नेतृत्व दिएका छन् । 

उनले पनि चन्द्रपुरको स्वास्थ्य, शिक्षा, खेल, कृषि र सामाजिक विकासलाई मूल चुनावी एजेन्डा बनाएका छन् । आफ्नो सामाजिक परिचय फराकिलो भएकाले पनि जनताले विश्वास गरेर मत दिनेमा आश्वस्त रहेको उनी बताउँछन् । 

‘मैले सामाजिक क्षेत्रमा जहाँ–जहाँ नेतृत्व गरे सफल नेतृत्व गरेको छु । नगरपालिकालाई पनि सफल नेतृत्व दिनसक्छु भन्ने जनताले विश्वास गरेको पाएको छु,’ दाहालले भने ।

एमालेबाट विभाजित भएको पार्टी भए पनि एमालेमा भन्दा धेरै कार्यकर्ता एकीकृत समाजवादीमा आएकाले चुनावमा पार्टी विभाजनको असर नपर्नेमा आफूहरू ढुक्क रहेको उनले बताए । 

‘चन्द्रपुर नगरका ११ सय कार्यकर्तामध्ये ८०० कार्यकर्ता हामीसँग हुनुुहुन्छ । चन्द्रपुरबाट २१ जना जिल्ला कमिटी सदस्यमध्ये २० जना हामीसँग हुनुहुन्छ । त्यसो हुँदा हामी राजनीतिक शक्तिको रूपमा बलियो छौं,’ दाहालले भने । 

चन्द्रपुरको स्थानीय चुनावमा एमाले एकीकृत समाजवादीको प्रतिस्पर्धामा नआउने, बरू एकीकृत समाजवादीको प्रतिस्पर्धा कांग्रेससँग हुने दाहालले बताए ।

कांग्रेसलाई बागीको चिन्ता

२०७४ सालको चुनावमा एमालेभित्रको अन्तरर्विरोधको फाइदामा मेयर फुत्काएको कांग्रेस यसपटक पनि जीतलाई निरन्तर राख्ने प्रयासमा छ तर पार्टीभित्रका बागी उम्मेदवारले कांग्रेसलाई तनाव थपेको छ ।

यसअघि कांग्रेसका रामचन्द्र चौधरीले चन्द्रपुरको मेयर जितेका थिए । त्यतिखेर एकै परिवारकी भतिजी बुहारी रामरति चौधरीले एमालेबाट उपमेयर जितेकी थिइन् । 

यसपटक पनि चौधरी मेयरको उम्मेदवार बन्न चाहन्थे तर पार्टीको टिकट भने सञ्जयकुमार काफ्लेले पाए । उनलाई पार्टीले टिकट नदिएपछि चौधरीले स्वतन्त्र रूपमा मेयरको उम्मेदवारी दर्ता गरेका छन् । 

काफ्लेले पैसाको चलखेलमा मेयरको टिकट ल्याएको भनेर चौधरीले आरोप लगाउने गरेको चन्द्रपुर कांग्रेसमा चर्चा छ तर काफ्लेले भने यो आरोपको खण्डन गरे ।

काफ्ले यसअघि चन्द्रपुर नगरपालिका–५ को अध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए । अहिले उनै काफ्ले मेयरको उम्मेदवार बनेका हुन् । कांग्रेसले जयमाला चौधरीलाई उपमेयरको उम्मेदवार बनाएको छ । 

काफ्लेले मेयरको चुनाव जितेमा स्वच्छ, सफा र राम्रो चन्द्रपुर बनाउने चुनावी नारा अघि सारेका छन् । हाईवेको नगरपालिका भएकाले ट्राफिक समस्या व्यवस्थापन गर्नुपर्ने, फूटपाथको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने, पर्यटकीय स्थलको प्रवर्द्धन गर्नुपर्ने आवश्यकता आफूले देखेको र मेयरको रूपमा त्यसको व्यवस्थापनमा पहल गर्ने योजना रहेको काफ्लेले बताए । त्यसबाहेक चन्द्रपुरको शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा काम गर्ने उनले बताए । 

एक कार्यकाल वडाध्यक्षको जिम्मेवारीमा काम गरेका अनुभवले मेयरको रूपमा काम गर्न सहज हुने विश्वास आफूलाई रहेको उनले बताए । 

विभाजित मतदाता, व्यापारी निर्णायक 

चन्द्रपुर नगरपालिका बसाइसराइ गरेर आएकाहरूले बनाएको हाईवेको शहर हो । राजमार्गको दक्षिणतिर चौधरीहरूको बाहुल्य छ भने उत्तरतिर मिश्रित बस्ती छ । चन्द्रपुरको चुनावी नतिजा प्रभावित गर्ने चौधरीहरूको मतले नै हो ।

अर्कोतर्फ चन्द्रपुरमा सुकुम्बासी समस्या पनि प्रमुख रूपमा छ । एमालेले चुनावमा सुकुम्बासी समस्यालाई जोडतोडका साथ उठान गरिरहेको छ । कतिपय वडामा सुकुम्बासी क्षेत्रका व्यक्तिलाई नै एमालेले वडा सदस्यमा उम्मेदवार पनि बनाएको छ ।

चन्द्रपुरको विगतको चुनावी नतिजा हेर्दा स्थिर नतिजा कहिल्यै आएको थिएन । माधव नेपाल, प्रकाश कोइराला र वंशीधर मिश्रले दोहोर्‍याएर चुनावी जीत निकाल्न सकेका थिएनन् तर २०७४ सालको संसदीय निर्वाचनमा एमाले र माओवादी केन्द्रले गठबन्धन गर्दा पनि कांग्रेसका देवप्रसाद तिमल्सिनाले बाजी मारेका थिए । सोही नतिजालाई आधार मानेर स्थानीय चुनावमा कांग्रेस जित्नेमा उत्साही छ । 

तर वडा नम्बर ५ का मतदाता रहेका मुकुन्दप्रसाद कुइँकेल यसअघि कांग्रेसले मेयर जितेको भए पनि सन्तोषजनक काम गर्न नसकेकाले अहिले अर्को पार्टीको मेयरले चुनाव जित्नुपर्ने बताउँछन् । 

‘मेयर र वडाध्यक्ष दुवै कांग्रेसले जितेको थियो तर उनीहरूले जनपक्षीय काम गर्न सकेनन् । अबको चुनावमा अर्को पार्टीलाई अवसर दिनुपर्छ,’ कुइँकेलले भने । 

यसपटक उनलाई एमालेले उम्मेदवार बनाएको शिवप्रसाद आचार्य मन परेको छ । ‘उनी मध्यमवर्गीय पृष्ठभूमिका मान्छे हुन् । खेतीकिसानी गरेर जीविकोपार्जन गर्छन् । उनले नै जनताको दुःखसुख बुझेका छन् । उनले जिते भने नगरपालिकाको लागि केही गर्छन् भन्ने लागेको छ,’ कुइँकेलले भने । 

अर्का मतदाता हरि धितालले पनि आचार्यको प्रशंसा नै गरे । ‘एमालेका उम्मेदवारले जिते भने नगरपालिकामा जनताका लागि केही न केही गर्ने खालका छन्,’ धितालले भने । 

नगरपालिकाको हाईवे क्षेत्रमा एमालेको राम्रो पकड छ । दक्षिणतिर कांग्रेसको प्रभाव क्षेत्र छ भने उत्तरी ग्रामीण भेगमा माओवादीको बाहुल्य छ । यसअघिको चुनावमा चन्द्रपुरका १० वटा वडामध्ये एमाले र कांग्रेसले ४/४ वडा जितेका थिए । माओवादीले २ वटा वडामा मात्रै जीत निकालेको थियो ।

अघिल्लो चुनावमा कांग्रेसका उम्मेदवारले करीब ८ हजार ९०० मत ल्याएर जितेका थिए । एमालेको मेयर उम्मेदवारले ८ हजार २०० को हाराहारीमा मत पाएका थिए । एमालेको उपमेयरको उम्मेदवारले भने १२ हजार मत ल्याएकी थिइन् । यसपटक नयाँ मतदातासहित चन्द्रपुरमा करीब ४९ हजार मतदाता छन् ।

त्यसमध्ये हाईवे क्षेत्रमा व्यापारमा संलग्न रहेका धेरैजसो व्यवसायी अनिर्णित मतदाता हुन् । उनीहरूले जसलाई मत दिन्छन् त्यही उम्मेदवारको पल्लाभारी हुने अवस्था रहेको व्यवसायी विशालजीत तामाङ बताउँछन् । 

चन्द्रपुरमा स्टेसनरीको व्यवसाय गरिरहेका उनी भन्छन्, ‘व्यवसायीहरूले जसको माहोल राम्रो छ, उसैलाई मत दिन्छ । व्यवसायी जहिले पनि जित्नेको पक्षमा हुन्छ । व्यवसायीहरूलाई देखाउनकै लागि राजनीतिक दलले गाउँ गाउँबाट कार्यकर्ता ल्याएर हाईवेमा चुनावी माहोल बनाउने गरेका छन् ।’

तामाङले भने अहिले चन्द्रपुरमा एमालेबाट फुटेर बनेको एकीकृत समाजवादीको प्रभाव बलियो देखेका छन् । उनले मात्रै होइन, कांग्रेसका उम्मेदवार सञ्जयकुमार काफ्ले पनि आफ्नो प्रतिस्पर्धा एकीकृत समाजवादीसँग हुने स्वीकार्छन् । 

‘चन्द्रपुरमा एमालेभन्दा एकीकृत समाजवादी बलियो छ । हाम्रो प्रतिस्पर्धा हुने एकीकृत समाजवादीसँग हो,’ काफ्लेले भने । एकीकृत समाजवादीका उम्मेदवार दाहाल पनि आफ्नो प्रतिस्पर्धी एमाले नभएर कांग्रेस नै हुने बताउँछन् ।

चन्द्रपुरको चुनावी नतिजा प्रभावित गर्ने अर्को पक्ष पनि छ, त्यो हो २०७४ सालको चुनावी मनोविज्ञान । २०७४ सालमा एमालेभित्र अन्तरविरोध हुँदा असन्तुष्ट पक्षले कांग्रेसलाई मत दिएर जिताएको विश्लेषण एमालेभित्रै छ । कतिपय मतदाता पनि यो विश्लेषणको पक्षमा छन् ।

अहिलेको चुनावमा त्यसबेला सघाउने र अहिले एकीकृत समाजवादीमा रहेको पक्षलाई कांग्रेसको असन्तुष्ट पक्षको मत आउन सक्ने स्थानीय मतदाताहरू बताउँछन् ।

चन्द्रपुरका एकजना मतदाता भन्छन्, ‘कांग्रेसमा सबैलाई समेटेर लैजानसक्ने उम्मेदवार आएको छैन । कांग्रेसमा तीव्र असन्तुष्टि छ । उनीहरूले एकीकृत समाजवादीलाई मत दिन सक्छन् । अघिल्लोपटक एमालेमा रहेको त्यही समूहले कांग्रेसलाई मत दिएको चर्चा थियो । अहिले कांग्रेसको असन्तुष्ट पक्षले एकीकृत समाजवादीलाई सघाउन सक्छ ।’

व्यवसायी तामाङ पनि यो विश्लेषणमा सहमत छन् । ‘२०७४ सालमा उनीहरूको पार्टी एकै थियो तर मन र मत एक थिएन । एमालेको असन्तुष्टले कांग्रेसलाई भोट हालेको चर्चा थियो । अहिले कांग्रेसको असन्तुष्ट पक्षले एकीकृत समाजवादीलाई मत दिन सक्छ,’ तामाङले भने ।