निम्छरो मन्त्री पदले धूलिसात बनाएको विरोध खतिवडा र रामकुमारी झाँक्रीको क्रान्तिकारिता

कानुन मन्त्रीबाट राजीनामा गर्ने क्रममा २०७५ साउन ८ गते शेरबहादुर तामाङ रुँदै रुँदै सिंहदरबारबाट बाहिरिएको दृश्य अझैपनि धेरैले बिर्सन सकेका छैनन् । बंगलादेशमा अध्ययनरत छात्राको सम्बन्धमा दिएको एउटा अभिव्यक्तिका कारण उनी राजीनामा गर्न बाध्य भएका थिए । 

‘नैतिकताका आधारमा दिएको’ राजीनामाको प्रसंग अहिले पनि यदाकदा संसदमा उठ्ने गर्दछ । राजीनामा गरेपनि उनीप्रति सहानुभूति थियो । फलस्वरुप पछि केपी ओलीकै क्याविनेटमा दोहरिएर मन्त्री बने । सर्वोच्च अदालतको आदेशले १३ दिनमै पद गुम्यो यो बेग्लै कुरा हो । 

शेरबहादुर तामाङ रुँदै बाहिरिएको चार वर्षपछि सिंहदरबार छाड्दै गर्दा आइतवार रामकुमारी झाँक्री त्यसैगरी रोइन् । यसपटक रामकुमारीको रुवाइमा त्यति धेरै सहानुभूति र आलोचना दुवै मिश्रित छ । सत्ता छाड्नु पर्दा रोएको भनेर व्यंग्य र कटाक्ष भइरहेको छ । 

पछिल्ला २० दिनमा सत्ता घटक नेकपा एकीकृत समाजवादीमा देखिएको घटना नेपालको संसदीय राजनीतिका लागि अनौठो थियो । झण्डै ९ महिना अघि पार्टीको सिफारिसमा सरकारमा सहभागी भएका मन्त्रीलाई नेकपा एसले जेठ २२ गते फिर्ता बोलाउने निर्णय गर्यो । ६ महिनामा मन्त्री परिवर्तन गर्ने पूर्व सहमति अनुसार नयाँलाई अवसर दिन भन्दै चार जना मन्त्रीको नाम सिफारिस भयो । 

तर, पार्टी सचिवालयको निर्णयलाई मन्त्रीहरुले चुनौती दिए । पद थमौतीका लागि मन्त्रीहरु कहिले बालुवाटार त कहिले खुमलटार धाएका थिए । संसदमा बजेट पेश भएको र विनियोजन विधेयकको मन्त्रायगत छलफल बाँकी रहेको भन्दै प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले जेठ २३ मा शपथ गराउन अस्वीकार गरे । 

पार्टीभित्र मन्त्री फेर्न दवाव पर्ने भएकोले नेकपा एसको निर्णय कार्यान्वयन नगराउन माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले समेत देउवालाई साथ दिए । आइतवार शहरी विकास मन्त्री नियुक्त भएका मेटमणि चौधरीले प्रचण्डले खेल्दा नेकपा एसका मन्त्रीले शपथ लिन नपाएको आरोप लगाएका थिए । 

धूलिसात भएको रामकुमारी र विरोध खतिवडाको क्रान्तिकारी छवि 

रामकुमारी झाँक्रीको परिचय क्रान्तिकारी युवा नेतृको थियो । एमालेको शक्तिशाली अखिलको अध्यक्ष भएर उनी राजनीतिमा परिचित भएकी थिइन् ।

२०७४ सालमा प्रत्यक्ष चुनाव लड्न चाहेकी उनी गुल्मीबाट टिकट नपाएपछि समानुपातिकबाट सांसद बनिन् । जनआन्दोलनको समयमा प्रहरीको लाठीबाट घाइते रामकुमारीलाई अहिले प्रदेश १ को मुख्यमन्त्री रहेका राजेन्द्र राईले काँधमा उचालेर अस्पताल लग्दै गरेको तस्वीर अहिले पनि चर्चामा आउँछ । 

रामकुमारीलाई पोष्टर गर्लको उपमा पनि दिइएको थियो । एमाले अध्यक्ष केपी ओलीको ‘अधिनायकवाद’बाट उन्मुक्तिको लागि भन्दै नयाँ पार्टी बनाउन निर्वाचन आयोगमा माधव नेपालको हात समाएर हिँडेको तस्विरले रामकुमारीको राजनीतिक यात्रालाई उचाइमा पुर्यायो । हिम्मत वाली भन्दै उनको प्रशंशा भयो, त्यो राप सेलाउन नपाउँदै उनी शहरी विकासजस्तो आकर्षक मन्त्री बनिन् । 

सरकारमा सहभागी भएपनि ९ महिनामा कुनै उलेख्य काम गर्न नसकेकी रामकुमारी एकपछि अर्को विवादमा फसिन् । आफ्नो क्रान्तिकारी विरासत विर्षेर उनी पिर्के सलामीमा रमाउन थालिन् । चर्को विरोध हुँदा पनि उनले पिर्के सलामी गलत थियो भनेर आत्मालोचना गर्नुको सट्टा प्रतिरक्षा र प्रतिवादमा उत्रिइन् । 

राष्ट्रपति विद्या भण्डारीलाई दिएको अभिव्यक्तिका कारण गतवर्ष उनी केही घण्टा प्रहरी हिरासतमा पुगेकी थिइन् । चौतर्फी दवावका कारण उनी हिरासतमुक्त भइन् । अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामा संकुचन लगाएको भन्दै उनले प्रतिनिधि सभा विघटनविरुद्ध आयोजना गरिएको सभामा मुखमा कालो टेप टाँसेर पुगेकी थिइन् । सरकार छाड्ने बेलामा उनले देखाएको रवैया र दम्भले राष्ट्रपति भण्डारीविरुद्ध दिएको उनको अभिव्यक्ती फिका बनेको छ । 
गत महिना रामकुमारीका विरोधीले बंगलादेशको एउटा भवनको तस्वीर सार्वजनिक गर्दै रामकुमारीको भन्दै अफवाह फैलाउन खोजे । यो फैल्याउने काममा एमालेका कार्यकर्तादेखि यो देशका स्थापित लेखकसम्म थिए । सरकारमा गएका र सार्वजनिक पद धारण गर्ने व्यक्तिलाई विना प्रमाण भ्रष्ट करार गर्ने यो परपीडक समाज हो । त्यस बखत रामकुमारीको पक्षमा जनमत देखिएको थियो । 

जब पार्टीको निर्णय लत्याउँदै सरकारबाट नहट्ने बालहट प्रदर्शन गर्न लागिन्, रामकुमारीको क्रान्तिकारी विरासत क्षणभरमै धुलाम्मे भयो । राजनीतिक भविष्य भएको नेत्री भविष्यमा पनि मन्त्री बन्ने सम्भावना छँदै थियो । यो सरकार बढीमा ६ महिना चल्ने हो । अरु केही दिन मन्त्री बन्न नपाएको र सरकार छाड्नु पर्दा झरेको उनको आँसुप्रति सहानुभूति भन्दा विरोध धेरै देखिएको छ । 

ती विरोध यी विरोध 
२०४८ सालको प्रतिनिधि सभामा सभामुख थिए, नेपाली कांग्रेसका दमननाथ ढुंगाना । त्यही प्रतिनिधि सभामा एमालेको सांसद थिए, विरोध खतिवडा ।

संसदीय इतिहास राजनीतिको कुरा गर्दा २०४८ सालको संसदलाई मानक मानिन्छ । जसलाई जीवन्त बनाउने यी पात्र थिए । क्रान्तिकारी छविका विरोधले नियमापत्ति गर्छ भनेर थाहा पाएपछि मन्त्रीहरु सजग हुन्थे भनिन्छ । 

पञ्चायतमा पनि जनपक्षीय उम्मेदवार खतिवडा मकवानपुरमा क्रान्तिकारी छवि बनाएका छन् । पटक पटक सांसद निर्वाचित भएपनि उनले मन्त्री बन्ने अवसर पाएका थिएनन् । नेकपा एमाले विभाजनमा माधव नेपाललाई दह्रो साथ दिएका खतिवडाले पार्टी निर्देशन अनुसार सरकार छाड्ने बेलामा देखाएको बचपनाले उनको क्रान्तिकारी छविलाई धूलिसात बनायो । 

सरकारबाट बाहिरिएका अर्का दुई पात्र प्रेम आले र कृष्णकुमार श्रेष्ठको बारेका समाजले धेरै टिप्पणी गरेको छैन । केपी ओली सरकारमा बनमन्त्री रहेका आले २०७८ साउन ५ गते देउवाले विश्वासको मत लिने क्रममा फ्लोर क्रस गरेर नेकपा एसमा ढल्किएका थिए । 

राजनीतिक सिद्धान्त भन्दापनि सत्ताका लागि उनले जतिबेला पनि रंग बदल्न सक्छन् । चुनावको बेलासम्म उनी नेकपा एमाले या कांग्रेसमा गए भने आश्चर्य मान्नु पर्दैन । जसपा सांसद सुरेन्द्र यादव अपहरणको बात लागेका तनहुँका किसान श्रेष्ठ पनि मन्त्री बन्नकै लागि माधव नेपालकोमा आएका थिए । 

चार मन्त्री फिर्ता प्रकरणले नेकपा एसभित्र हलचल मात्र  ल्याइदिएन, मन्त्री छाड्न चारजनाले गरेको तिकडमले अर्को संसदीय विकृतिको उजागर गरेको छ ।

नेताहरु मन्त्री बन्न किन मरिहत्ते गर्छन् र मन्त्री बनेकाहरू पद छाड्नु पर्दा किन प्राण त्यागेजस्तो गर्छन् भन्ने अहम प्रश्न र बहस आइतवार घर फर्केकाहरूले उजागर गरिदिएका छन् ।

पदलोलुपताको नयाँ उदाहरण दिएर उनीहरु बिदा भएका छन् । 
ज्यान गए मन्त्री त्याग्दैनौँ भनेकाहरू घर फर्केका छन र नयाँ चार जनाले झण्डा हल्लाउने अवसर पाएका छन् ।