सिद्धबाबा सुरुङमा धमाधम काम : ४ महिनामै छिचोल्ने लक्ष्य, ०८२ साउनदेखि सञ्चालन

वर्षायाम होस् वा हिउँद, जतिबेला पनि पहिरोको जोखिम रहेको बुटवल–पाल्पा सडकखण्डमा पर्ने सिद्धबाबामा निर्माण थालिएको सुरुङ यो समाचार तयार पार्दासम्म ८५.७ मिटर खनिएको छ । 

सिद्धार्थ राजमार्गअन्तर्गत सुनौली–पोखरा खण्डमा पर्ने यो क्षेत्रमा १ हजार १२६ मिटर लामो सुरुङ मार्ग निर्माण कार्य वि.सं. २०८० माघदेखि शुरू भएको थियो ।

२७ जेठसम्म मुख्य सुरुङको उत्तरतर्फ ३७.४ मिटर र दक्षिणतर्फ ४८.३ मिटर खनिएको सिद्धबाबा सुरुङ परियोजनाले जानकारी दिएको छ । यसका अलावा मुख्य सुरुङको दुई मुखबीचमा पहिलो बाइपास २४ मिटर, दोस्रो बाइपास १८ मिटर र तेस्रो बाइपास १८ मिटर खनिएको छ । 

ती बाइपास क्रमशः १५१, १६१ र १३० मिटर खन्ने योजना छ । 

पहाडबाट तराई प्रवेश गर्ने पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिकामा पर्ने सुरुङ अहिले ‘ब्लास्ट’ गरेर धमाधम खनिँदैछ । ‘मेन टनेल’को दक्षिण मुखमा २ हजार ३ सय वर्गमिटरमा भीर सुरक्षाको व्यवस्था गर्नुपर्नेमा अहिलेसम्म ९८९ वर्गमिटरमा काम भइसकेको छ ।

गएको माघ ४ गतेदेखि औपचारिकरूपमा सिद्धबाबा सुरुङ खन्ने काम थालिएको थियो । सुरुङ खन्ने काम चाइना स्टेट कन्ट्रक्सन इन्जिनीयरिङ कर्पोरेसन (सीएससीईसी)ले गरिरहेको छ । अबको ४ महिनाभित्र सुरुङको ‘ब्रेक थ्रु’ गर्ने योजनासहित काम अघि बढेको आयोजनाले जनाएको छ । 

आयोजनाकी इन्जिनीयर सविता ज्ञवालीका अनुसार गत जेठ १३ गतेदेखि विस्फोट गराएर तीव्ररूपमा काम भइरहेको हो । ‘मशिनले मात्र काम गर्न सम्भव नभएपछि दैनिक ३/४ पटक ब्लास्ट गराएर कामलाई तीव्रता दिइएको छ,’ ज्ञवालीले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘यही स्पीडमा काम भए आउने दशैंको सेरोफेरोमा टनेल छिचोलिने छ । ३ सिफ्टमा २४ सै घण्टा काम भइरहेको छ । ठूलो पहिरो झरेर अवरोध नगरे अहिलेको वर्षायाममा पनि काम नरोक्ने तयारी छ । ठेकेदार कम्पनीले पनि ‘म्यानपावर’ थपेर काम गरिरहेको छ ।’

यस खण्डको ४ किलोमिटर सडक बढी पहिरो झर्ने क्षेत्रमा पर्दछ । सबैभन्दा बढी पहिरोको समस्या भएको ठाउँमा सुरुङ निर्माण गरिएको हो । सडकमा कमजोर चुरेभीर भएकाले बर्खामा लेदो र हिउँदमा सुख्खा पहिरो तथा ढुंगा झरिरहन्छ ।  

सुरुङमार्गका प्रोजेक्ट डाइरेक्टर नरेशमान शाक्यले अहिले ‘हाइ स्पीड’मा खन्ने काम चलिरहेको बताए । ‘हामीलाई अहिले ब्लास्टको मेटेरियलको अभाव होला जस्तो छ, अरू केही समस्या छैन । आउँदो २०८२ साउनदेखि गाडी चल्न मिल्नेगरी काम भइरहेको छ,’ शाक्यले लोकान्तरसँग भने । 

सुरुङ छिचोलिएपछि पनि भित्र सडक ढलान, बत्ती जडान, अक्सिजन पाइप जडानलगायतका काम गर्न ८ महिनादेखि १ वर्षसम्म लाग्ने उनको भनाइ छ । 

यस आयोजनामा कूल ११ सय मिटर लामो सुरुङसहित बुटवल र पाल्पातर्फ ७८० मिटर सडक दोहोरो लेन, ‘स्लोप’ प्रोटेक्सनसहितको संरचना गरी कूल २.५९ किलोमिटर क्षेत्रमा सुरक्षित भौतिक संरचना निर्माण गरिँदै छ । पर्यटकीय राजधानी पोखरासँग जोड्ने बाटोमा पर्ने सुरुङमार्ग पूरा भएपछि पहिरोको जोखिम घट्ने र त्यस क्षेत्रको आर्थिक विकासमा समेत टेवा पुग्ने विश्वास सरकारको छ ।

५ वर्षभित्र सक्नेगरी सिद्धबाबा सुरुङ निर्माण शुरू भएको साढे २ वर्ष पुग्यो । आयोजनाको लागत ७ अर्ब ३४ करोड २१ लाख रूपैयाँ छ । अहिले नारायणगढ–बुटवल सडक खण्डको कामको ठेक्का पाएकै कम्पनीले सुरुङ मार्ग बनाइरहेको हो ।

सडकको काममा ढिलाइ गर्दा आलोचना खेपेको निर्माण कम्पनीले समयमै सुरुङ निर्माण सम्पन्न गरी हस्तान्तरण गनुपर्ने दबाब छ ।

सुरुङका लागि १ मंसिर २०७७ मा मन्त्रिपरिषद् बैठकले बजेट सहमति प्रदान गरी ९ जेठ २०७८ मा सडक विभागले ‘ग्लोबल टेन्डर’मार्फत ठेक्का आह्वान गरेको थियो ।

सोहीअनुसार कम बजेट प्रस्ताव गर्ने चिनियाँ कम्पनीले सुरुङ निर्माणको जिम्मेवारी पाएको हो । निर्माणपश्चात ५ वर्षसम्म मर्मतको काम सोही कम्पनीले गरिदिनुपर्ने शर्त सम्झौतामा राखिएको छ ।

यो सडक खण्डको प्रयोग गरी गुल्मी, पाल्पा अर्घाखाँची, स्याङ्जा, पोखरा, बाग्लुङ तथा म्याग्दीसम्मका सवारीसाधन चल्छन् । हरेक वर्ष जाने पहिरोले जनधनको क्षति पुर्‍याएसँगै सरकारले यहाँ सुरुङ निर्माणको निर्णय गरेको थियो ।

आयोजनाका अनुसार बुटवल र पाल्पा दुवैतर्फ जोखिमयुक्त क्षेत्रमा दुई लेनको सडक बनाइने छ । सडकको माथिल्लो भागमा सुरक्षा संरचनाहरू बनाइने छ । यसले सडकमाथिबाट खस्ने ढुंगालाई सिधै तल झार्नेछ । यसरी कूल ३ किलोमिटर सडकलाई सुरक्षित बनाउने योजना छ । सुरुङमार्गको तीन स्थानमा खुला ठाउँ राखिएको छ । आकस्मिक घटना भइहालेमा सोही स्थानबाट उद्धारको काम हुनेछ । 

बुटवलतर्फको चिडियाखोलाबाट ९१० मिटर र पाल्पातर्फ ५६० मिटर २ लेनमा सडक सुधारको काम हुनेछ । यस खण्डमा पहिरो नियन्त्रणका सबै काम गरिनेछ । केही समस्या नआए र अहिले भेटिएजस्तो मात्र चट्टान भेटिए काम छिटो र सजिलो हुने भएकाले तोकिएकै समयभित्र सम्पन्न गर्न सकिने ज्ञवालीको भनाइ छ ।

सिद्धबाबा मन्दिर नजिकैबाट सुरुङ छिरेर पाल्पातर्फ तिनाउ जलविद्युत् आयोजनाको छेउमा निस्किने छ । २४३ मिटर दुरीका तीनवटा क्रम प्यासेज बन्नेछन् । सुरुङभित्र केही समस्या आए क्रस प्यासेजबाट निस्किन मिल्ने आयोजनाले जनाएको छ । त्यसको पनि निर्माण कार्य तीव्र गतिमा भइरहेको छ ।

अहिले निर्माणका क्रममा सहज चट्टान भेटिएकाले ब्लास्टिङमार्फत दैनिक सुरुङ खनिँदै आएको छ । एकपटकमा दुई मिटर ‘ब्लास्ट’ गर्न सकिएको छ । एक सिफ्टमा दुवैतर्फ ब्लास्टमार्फत दुई/दुई मिटर खन्न सकिन्छ । यसरी क्रस प्यासेजसहित दिनमा ७ मिटर खन्न सकिने अवस्था छ । 

यसरी काम भए ब्लास्टमार्फत गर्न थालेको ११२ दिनमा खन्ने काम सकिन्छ । बीचमा केही समस्या आइहाले पनि ६ महिनाभित्र ‘ब्रेक थ्रु’ गर्न सकिने उनको दाबी छ । पहिला सुरुङको काम सकेर त्यहीँबाट गाडी पास गरी एक सेट बनाइने छ ।

‘ब्रेक थ्रु’ भएको ६ महिनाभित्र सुरुङबाट गाडी चलाउने योजना रहेको आयोजनाको भनाइ छ । सुरुङ निर्माण गरिएको क्षेत्रमा ढुंगा खसे तल झर्ने गरी ओरालो पारेर ‘सिमेन्टेड’ ‘रक सेट’ बनाइने छ । ठूला ढुंगा झर्दा धान्न सक्ने विषयलाई आधार मानेर रक सेट डिजाइन गरिएको शाक्यको भनाइ छ ।  

शुरूमा रूख काट्न नपाउँदा काम गर्न नपाएकाले थप ९ महिना समय दिनुपर्ने माग ठेकेदार पक्षबाट आएको छ । आयोजना तोकिएकै समयमा सकिने दाबी गरिए पनि केही कारण ढिलाइ भए जरिवाना तिर्नुपर्ने डरले ठेकेदारले पहिल्यै म्याद थपको माu गरेको हो । 

यो सुरुङ नागढुंगा सिस्ने खोला सुरुङ मार्गभन्दा अग्लो हुनेछ । जमिनदेखि यसको उचाई ९.२ मिटर हुनेछ । नागढुंगा सिस्ने खोला सुरुङको उचाई ८.२ मिटर छ । डिजाइनअनुसार ‘भेन्टिलेसन’का लागि १५ वटा ‘जेट फ्यान’ जडान गरिने छ । 

यो खण्डमा भइरहेका दुर्घटनाले धनजनको ठूलो क्षति भइरहे पछि यसलाई ‘मृत्युमार्ग’ उपमा समेत दिइएको छ । यो खण्ड भएर दैनिक सरदर ३५ सय गाडी ओहोरदोहोर गर्छन् । यो ३ किलोमिटर सडक खण्डमा पछिल्लो १० वर्षमा ७२ जनाको मृत्यु भएको प्रहरीको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।

तिनाउका स्थानीय तोया लम्सालले अन्य आयोजनाजस्तै सिद्धबाबाको टनेल निर्माणमा ढिलाइ नगर्न आयोजनालाई सुझाव दिँदै आएको बताए । अहिले भइरहेको कामले आशा जगाएको उनको भनाइ छ ।