जेठ १९, २०८०
संघीय संसद्को बजेट अधिवेशन प्रारम्भ भई संवैधानिक प्रबन्धअनुसार दुवै सदनको संयुक्त बैठकमा यही जेठ १५ गते नेपाल सरकारका अर्थमन्त्रीबाट आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक आय–व्यय (बजेट) प्रस्तुत भइसकेको छ । ...
मंसिर ७, २०७५
उपेन्द्र यादवले उपप्रधानमन्त्रीसहित स्वास्थ्य मन्त्रालय सम्हालेको ६ महिना पूरा भएको छ । यसबीचमा स्वास्थ्य क्षेत्रमा देखिएको समस्या समाधान भन्दा विदेश भ्रमणमा केन्द्रित भएको भन्दै उनको आलोचना समेत भएको छ । गत सोमबार वीर अस्पतालका न्युरो सर्जन डा. ध्रुवराज अधिकारीले ‘चाकडी र घुसको रकम पुर्याउन नसकेकको’ भन्दै राजीनामा दिएको विषय मन्त्री यादवसँग ठोक्किन पुगेको छ । स्वास्थ्य क्षेत्रमा देखिएका सरोकारको बिषयमा मन्त्री यादवसँग लोकान्तरका लागि रिता लम्सालले कुराकानी गरेकी छिन् । प्रस्तुत छ, अन्तर्वार्ताको सम्पादित अंश :
तपाईं मन्त्री बनेर आएपछि स्वास्थ्य मन्त्रालयमा के–के काम गर्नुभयो ?
मुलुक एकात्मकबाट संघीयतामा प्रवेश गरेको छ । म मन्त्रालयमा आएसँगै स्वास्थ्यलाई संघीय प्रणालीमा रुपान्तरण गर्ने एउटा कार्य अघि बढेको छ । दोस्रो, महिलाहरुका लागि खासगरी सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन स्वास्थ्यको अधिकारको कानून बनिसकेको छ । जनस्वास्थ्य ऐन बनेको छ र अब आधारभूत सेवा जनतालाई निशुल्क दिने अभियान अघि बढेको छ ।
स्वास्थ्य क्षेत्रमा रहेको समस्या समाधानका लागि के गर्नुभयो ?
स्वास्थ्य क्षेत्रमा तमम समस्याहरु छन् । मन्त्री बनेर आउने वित्तिकै त समस्या हल हुँदैन । स्वास्थ्य क्षेत्र आम जनतासँग प्रत्येक्ष सरोकार राखेको क्षेत्र हो । स्वास्थ्य सेवालाई प्रत्येक जनता सामु पुर्याउनुपर्ने, राम्रो सेवा प्रत्येक जनताको पहुँचमा पुर्याउनुपर्ने, सबैभन्दा ठूलो समस्या छ । त्यसका लागि ऐन कानून बनिसकेको अवस्था छ । अब ति स्वास्थ्य सेवालाई अगाडि बढाउने कार्य प्रारम्भ भइसकेको छ ।
संघीयता अनुसार स्वास्थ्य मन्त्रालयले बनाएको संरचना गत साउन एक गतेदेखि नै लागू गरियो, तर त्यो पूर्ण कार्यान्वयन नहुँदै स्वास्थ्य मन्त्रालयमा अर्को संरचना बनाउने कार्य हुँदै छ ! किन नयाँ संरचना आवश्यक पर्यो ?
म आउनु भन्दा अगाडि नै संघीयता अनुसार संगठनात्मक संरचना बनिसकेको थियो र त्यो कार्यान्वयनमा पनि गयो । तर त्यसमा ठूलै समस्याहरु देखा पर्यो । झन्डै १२ सय स्वास्थ्यका कर्मचारी फाजिलमा परेका थिए । एकातर्फ कर्मचारी, डाक्टर स्वास्थ्यकर्मी अभाव अर्कातिर भएकाले काम नपाउने । यो ठूलो जटिलता हो । यो जटिलतालाई अन्त्य गर्न आवश्यक छ र त्यसका लागि नयाँ संगठनात्कम संरचना आवश्यक भएकाले यो बन्दै छ । नयाँ संरचना अन्तिम अन्तिम चरणमा पुगेको छ ।
नयाँ संरचनाले सबै समस्या समाधान हुन्छ त ?
हामीले देखा परेका समस्याका समाधान खोज्ने हो । समाधान खोज्ने भएपछि धेरै कुरा मिलेर जान्छ । हन्ड्रेड पर्सेन्ट त नहोला, यो समयसँगै हुँदै जाने कुरा हो । तर देखा परेका समस्याहरु समाधान हुन्छ । नयाँ संरचनामा अब स्वास्थ्यका कोही पनि कर्मचारी फाजिलमा रहदैँनन् । बरु अझै आवश्यक पर्न सक्छ ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयमा अलिहे दुईजना सचिव हुनुहन्छ नी ! जिम्मेवारी कस्लाई दिनुभएको छ ?
यो विषय अहिले अदालतमा छ, अदालतले जे फैसला गर्छ त्यही हुन्छ । यो विषयमा अहिले कुरा नगरौं । मन्त्रिपरिषद्लाई आवश्यक लाग्योे, सचिव सरुवा ग¥यो, त्यसमा स्पष्टिकरण दिनुपर्छ र ? सचिव नभएपछि निमित्तको जिम्मेवारी दिने कुरा सामान्य हो । त्यसैले डाक्टर सुशीलनाथ प्याकुरेललाई निमित्त सचिवको जिम्मेवारी दिएको हुँ ।
स्वास्थ्य सेवा विभागले गरेको सरुवा वैज्ञानिक भएन, सरुवाको सुची नै गोप्य राखियो भनेर विवाद आइरहेको छ, यस्तो किन भइरहेको छ ?
हेर्नुस्, सरुवा माग्न दिनै पिच्छे हजारौं मान्छे यहाँ आउँछन् । यहाँ मेला लाग्या हुन्छ । अब ति सरुवा गर्दा उसको भयो, मेरो किन भएन भन्ने विवाद हुन्छ । यहाँ आउने सबैको सरुवा हुन सक्दैन । आफूले खोजेको ठाउँमा भएन भने पनि दुखित, हुँदै भएन भने झनै दुखित, गुनासाहरु त आउँछन् नि ! एकजनाको दरबन्दी खालि छ, १० जनाले सरुवा माग्छन् । त्यो ठाउँका लागि ९ जनाले भनेजस्तो नहुनु त स्वाभाविक नै हो नि ।
सरुवा यहाँबाट हुने होइन, विभागबाट हुने हो । विभागले आवश्यक गृहकार्य गरेर गरेको हो । विभागबाट कमी कमजोरी भएको छ । विगतमा भएका त्यस्ता कमी कमजोरी नदोहोरिने गरी वुद्धि विवेक पुर्याएर निश्पक्षता पूर्वक काम गर्न निर्देशन दिएको छु ।
गत सोमबार वीर अस्पतालका एकजना डाक्टरले घुस दिन र चाकडी गर्न नसकेकोले राजीनामा दिएको भनेका छन् । कर्मचारीले घुस दिन र चाकडी गर्न सकेमात्रै काममा रहनसक्ने अवस्था हो स्वास्थ्य क्षेत्रमा ?
वीर अस्पतालको खातामा गएर हेर्नुुस्, उहाँले कति काम गर्नुभएको छ । पहिलो कुरा त जहाँ उहाँलाई काम दिएको छ, त्यहाँ कहिले नजाने अनि आफूलाई चाहिएको ठाउँमा तुरुन्तै सरुवा हुनुपर्ने । पहिला त उहाँले आफ्नो ड्युटी पूरा गर्नुपर्यो नि ! ड्युटीमा किन नगएको ? तलब सरकारको खाने, अनि काम प्राइभेट हस्पिटलमा गर्ने अनि आफूलाई इच्छा भएको ठाउँमा तुरुन्तै सरुवा चाहिने ? यो अराजकता त चल्दैन । मन्त्रालयले त्यस्तो कर्मचारीलाई कारबाही गर्छ ।
चिकित्सा शिक्षा विधेययकको विषयलाई लिएर डा. गोविन्द केसीले पटक– पटक अनसन गरे । विधेययक पारित गर्नेवारे सरकारको के तयारी छ ?
चिकित्सा शिक्षा विधेयक माथि छलफल चलिरहेको छ । त्यो छलफलकै क्रममा छ, अहिलेसम्म टुंगिएको छैन । यो विषय छलफल कै क्रममा रहँदा हामीले पनि अध्ययन गर्यौं । डा. केसीले नै भने अनुरुप हुने भन्ने कुरा आउँदैन । उहाँको पनि राम्रा सुझावहरुलाई ग्रहण गर्दा नोक्सान छैन । तर मुलुकको आवश्यकतालाई पुरा गर्ने कार्य सबैले मिलेर छलफल गरेर एउटा ठोस निश्र्कषमा पुगेपछि मात्रै गर्नुपर्छ । र, त्यो विधेयकका बारेमा संसदमा राम्रोसँग बहस गर्नुपर्छ । दलहरु, विज्ञहरु र स्वास्थ्य क्षेत्रमा कार्यरत वरिष्ठ व्यक्तित्वहरुसँग छलफल गर्न जरुरी छ । त्यसलाई राम्रोसँग अध्ययन नगरिकन हचुवामा पारित गर्ने अनि दुःख पाउने कार्य हुनुहुँदैन ।
स्वास्थ्य बिमाका कार्यक्रम कसरी अघि बढेको छ ?
स्वास्थ्य बिमाका कार्यक्रम शुरु भएको छ । स्वास्थ्य बिमा बोर्डको कार्यकारी निर्देशकको नियुक्तिको गृहकार्य लोकसेवाले गरिरहेको छ । निर्देशक नियुक्तिको लागि धेरै काम अघि बढिसकेको छ । अब कार्यकारी निर्देशक नियुक्तिपछि थप कार्यक्रमहरु अघि बढ्छ ।
स्वास्थ्य बिमा कार्यहरु योजना अनुरुपअघि बढेको देखिदैन नि ?
स्वास्थ्य बिमा कार्यक्र नेपालका लागि नयाँ हो । र अहिले पनि स्वास्थ्य बिमाका वडिहरुले पूर्णता पाइसकेको छैन । पूर्णता नपाइसकेपछि जस्तो आसा थियो त्यस्तै खाजेर मात्रै पाइदैँन । प्रारम्भ मै लक्ष्यमा त पुगिदैन, अहिले स्वास्थ्य बिमा सेवा प्रारम्भ मात्रै भएको छ । यो नै नेपालको लागि ठूलो कुरा हो । अब यसमा अभियान अघि बढेको छ, यो पनि ठूलो कुरा हो । शुरुमा केही जिल्लामा लागू भएको बिमा कार्यक्रम अहिले ७७ जिल्लामा विस्तार हुँदैछ । अब बिमा समितिहरुले पूर्णता पाइसकेपछि यसले गति लिन्छ ।
तपाईं मन्त्री बनेपछि अधिकांश सयम विदेश भ्रमणमा हुनुहन्छ भन्ने चर्चा छ, वर्तमान सरकारको सबैभन्दा धेरै विदेश भ्रमणमा जाने मन्त्रीमा पर्नुभएको छ ...
पहिलो कुरा धेरे भन्ने नै गलत हो । दोस्रो कुरा, केही मिटिङहरुमा मन्त्री नै जानुपर्ने हुन्छ । जहाँ अन्य देशमा प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति र स्वास्थ्यमन्त्रीहरु आउँछन् । त्यहाँ नेपालले प्रतिनिधित्व गर्यो भने, त्यो टुर कसरी भयो ? त्यो त देशको दायित्व हो र मैले त्यही दायित्व पूरा गरेको हुँ । आज स्वास्थ्य मन्त्रालयले अन्तराष्ट्रिय जगतमा स्थान पाएको छ । ग्लोबल समिटहरुमा मुलुकले नेतृत्व गर्नु, प्रतिनिधित्व गर्नुपर्ने हुन्छ, त्यस्ता कार्यक्रममा गएको कुरालाई विदेश भ्रमण भन्ने ? त्यो त गलत सोच, गलत चिन्तन र विदुषित मानसिकताको उपज हो । काम केही नभएर घुम्न गएको भए गलत कुरा हो ।
सरकारले नेकपाका मन्त्रीहरुलाई वैदेशिक भ्रमणमा कडाइँ गरेको र तपाईंलाई सहुलियत दिएको हो ?
यो वाइयात कुरा हो । मन्त्रिपरिषद्ले नै निर्णय गरेर मन्त्रीहरु बाहिर जाने हो । स्वास्थ्य क्षेत्रको ६० प्रतिशत भन्दा बढी काम अन्तर्राष्ट्रिय संघसस्थाबाट हुन्छ । हाम्रो मुलुक र अरु मुलुकमा पनि । र अन्तराष्ट्रिय ठूलो सञ्जाल स्वास्थ्य क्षेत्रमा हुन्छ । त्यहाको पोलिसि मेकिङमा जाने कि नजाने ? यदी गयो भने त्यसलाई टुरमा गयो भनेर हल्ला रुपमा लिने हो भने अन्तराष्ट्रिय सम्बन्ध, सम्पर्क र निर्णयहरुबाट नेपाललाई बञ्चित बनाएर के स्वास्थ्य क्षेत्रलाई धराशय बनाउन खोजिएको हो ? नेपालको हेल्थ सिस्टममा जुन इन्टरनेशनल कोअप्रेसन छ त्यो चाँहिन्छ कि चाँहिदैन नेपाललाई ? अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा स्वास्थ्यको क्षेत्रका नीति निर्माणमा नेपालले भूमिका खेल्नुपर्छ । म मन्त्रीस्तरिय बैठकका लागि मात्रै विदेश गएको हो ।
तपाईको आगामी योजना के छ ?
हाम्रो मुख्य योजना भनेको गुणस्तरिय स्वास्थ्य सेवा सजिलोसँग जनतालाई उपलब्ध गराउने हो ।
संघीय संसद्को बजेट अधिवेशन प्रारम्भ भई संवैधानिक प्रबन्धअनुसार दुवै सदनको संयुक्त बैठकमा यही जेठ १५ गते नेपाल सरकारका अर्थमन्त्रीबाट आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक आय–व्यय (बजेट) प्रस्तुत भइसकेको छ । ...
नेपाली कांग्रेसबाट धोका भएको र गठबन्धन सम्बन्धमा पुनर्विचार गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्ने प्रधानमन्त्री एवं नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको अभिव्यक्तिले राजनीति तरंगित छ । माओवादीको विधा...
नेकपा एमाले संसदीय दलका उपनेता सुवास नेम्वाङले आफूलाई नेपालको संसदीय अभ्यासमा अनुभवी र अभिभावकीय छवि बनाउन सफल भएका छन् । तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका नेम्वाङले संविधानसभासहित छ पटक व्यवस्थापिका&nd...
बुटवल विकासका दृष्टिले काठमाडौंपछिका प्रमुख शहरमध्ये एक मानिन्छ । बुटवल धेरै क्षेत्रमा देशलाई नेतृत्वदायी भूमिका खेल्ने शहर पनि हो । २०७९ मा भएको स्थानीय तहको निर्वाचनपछि बुटवल उपमहानगरपालिकामा दोस्रो कार्यकाल...
नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले नेपाल समाजवादी पार्टी (नेसपा)का एकजना अध्यक्ष महिन्द्र राय यादवलाई पार्टी एकताका लागि पत्र पठाएपछि नेसपामा खैलाबैला उत्पन्न भएको छ ।&nb...
बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...
नेपालमा भएका जनयुद्ध, जनआन्दोलन, मधेश आन्दोलन लगायतका आन्दोलनहरूको मूल आशय एकल जातीय एकात्मक राज्य संरचनालाई पुनर्संरचना गरी बहुलतामा आधारित समावेशी राज्य निर्माण गर्ने रहेको थियो । अर्थात्, जातीय उत्पीडन र आन्त...
एक दिन प्रातः भ्रमणमा गएको बेला कुनै एक सज्जनले सोधे– ‘कागहरू किन स्वतन्त्र हुन्छन् र सुगाहरू किन बन्धनमा पर्छन् थाहा छ ?’ मैले भनेँ– अहँ, थाहा छैन, भन्नुस् न किन त्यस्तो हुन्छ ?’ उत्त...
आगामी वर्ष २०८१/०८२ को बजेट तथा वार्षिक विकास कार्यक्रम प्रस्तुत हुने संवैधानिक समयसीमा एकदमै नजिक छ । अर्थशास्त्री, सर्वसाधारण, राजनैतिक कार्यकर्ता, विकास साझेदार, उद्यमी, लगानीकर्ता र बेतनभोगीहरू आ–आफ्नै ...