काठमाडौं – साउदी अरबका दुई तेल भण्डारमा शनिवार भएको ड्रोन आक्रमणपछि पश्चिम एसियामा तनावको स्थिति छ । 

आक्रमणको जिम्मेवारी हूती विद्रोहीहरूले लिएका छन् । तर अमेरिकाले यसका लागि इरानलाई जिम्मेवार बताएको छ । 

अमेरिकाका परराष्ट्रमन्त्री माइक पम्पिओले हूतीको संलग्नताको दाबीलाई खारेज गरेका छन् ।

साउदी अरबका ऊर्जामन्त्रीले यस आक्रमणका कारण कच्चा तेलको उत्पादन प्रतिदिन ५७ लाख ब्यारलसम्म घटेको बताएका छन् । यसले गर्दा अब संसारभरि तेलको मूल्यमा असर पर्ने विश्लेषकहरूको भनाइ छ । 

ड्रोन आक्रमणमार्फत अबकीक र खुरैसका तेल भण्डारहरूलाई तारो बनाइएको थियो । 

साउदी अरबको नेतृत्वमा रहेको गठबन्धनले विगत चार वर्षदेखि यमनका हूती विद्रोहीविरुद्ध युद्ध गरिरहेका छन् । इरानले विद्रोहीहरूलाई समर्थन गरिरहेको भनी साउदी अरबले लगातार आरोप लगाइरहेको छ । इरानले भने यसलाई अस्वीकार गरिरहेको छ । 

पम्पिओले इरानमाथि लगाएको ताजा आरोपका विषयमा इरानले प्रतिक्रिया जनाइसकेको छैन । तर अहिले इरान र अमेरिकाको सम्बन्ध खराब हुँदै गइरहेको छ । पश्चिम एसियामा अमेरिकाको निकटतम सहयोगी साउदी अरब हो । 

साउदी अरबको सरकारी सञ्चारमाध्यमका अनुसार, युवराज मोहम्मद बिन सलमानले अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पसँग टेलिफोनमा कुराकानी गरेर आफ्नो सरकार यस आतंकवादी आक्रमणलाई जवाफ दिन इच्छुक र समर्थ रहेको बताएका छन् । 

पश्चिम एसियाको कूटनीतिक गतिविधिमा निगरानी गर्ने विशेषज्ञहरूले साउदी अरबलाई यस क्षेत्रमा इरानको दबदबा कहिले पनि स्वीकार्य नभएको बताएका छन् । हूती विद्रोहीहरूलाई इरानका तर्फबाट सहायता प्राप्त भएको भन्ने साउदी अरबको दाबीमा पनि उनीहरू प्रश्न उठाउँछन् । 

भारतको दिल्लीमा रहेको जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालयका प्राध्यापक एके पाशाले तमाम आरोप लागे पनि साउदी अरबले हूती विद्रोहीहरूलाई इरानका तर्फबाट सहायता प्राप्त भएको प्रमाण दिन नसकेको दाबी गरे । 

एके पाशाले भने, ‘इरान हूतीहरूलाई समर्थन गर्छ भन्ने कुरा प्रचारबाजी मात्र हो । अहिलेसम्म यमनमा एकजना पनि इरानी सैनिकलाई पक्राउ गरिएको छैन, न त इरानी हतियार नै भेटिएको छ । साउदी अरबको अनुमति विना त्यहाँ एउटा जहाज पनि जान सक्दैन । चारैतिर नाकाबन्दी छ । विमानस्थलहरू पनि साउदी अरब नेतृत्वको गठबन्धनकै नियन्त्रणमा छ । अनि इरानले कसरी हूतीहरूलाई सहायता गर्न सक्छ ? यमनका पूर्व राष्ट्रपति अली सालेहले जुन हतियार रुस र चीनबाट प्राप्त गरेका थिए, तिनै हतियार हूतीहरूकहाँ पुगेको छ । उनीहरू लगातार त्यही हतियार उपयोग गरिरहेका थिए ।’

पश्चिम एसिया मामिलका जानकार कमर आगा इरानको त्यस क्षेत्रका अनेक देशमा प्रभाव रहेको र रुस जस्ता देशले इरानको त्यो असर कायम रहोस् भन्ने चाहेको बताउँछन् । 

‘इरानले सिरियामा ठूलो प्रभाव पारेको छ । इराकमा पनि उसको प्रभाव छ । लेबनानमा पनि छ । अब यमन पनि इरानतिर ढल्कियो भने शक्तिसन्तुलनको स्थिति बिग्रन्छ । यो पूरै क्षेत्रमा तेलको विशाल भण्डार छ । ठूला देशहरूको स्वार्थ यहाँ गाँसिएको छ । बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूको हित पनि यसमा जोडिएको छ ।’

इरानको प्रभाव बढेको साउदी अरबलाई मन परेको छैन र उसले आफ्नो अस्तित्व खतरामा परेको उसलाई लाग्छ । अनि उसको नजर यमनका तेल र ग्यास भण्डारमा पनि छ ।

एके पाशा भन्छन्, ‘वास्तविक लडाईं साउदी अरब र यमनका मानिसबीच छ । शताब्दियौंदेखि साउदी अरब यमनमाथि प्रभाव जमाउन चाहन्छ ।’

कमर आगा भन्छन्, ‘यमनमा परिस्थिति दिनदिनै बिग्रँदै गएको छ । त्यहाँका मानिसका लागि खानेकुराको अभाव छ । रोग र महामारी निकै फैलिएको छ । मानिस मरिरहेका छन् । मानवअधिकारको चरम उल्लंघन भइरहेको छ ।’

संयुक्त राष्ट्रसंघले सन् २०१६ मा युद्ध शुरू भएदेखि कम्तीमा १० हजारजनाको मृत्यु भइसकेको बताएको छ । विभिन्न निकायहरू चाहिँ मर्नेको संख्या ७० हजारसम्म पुगेको बताउँछन् । 

बाँचेकाहरू पनि युद्धमा परेका छन् । संघर्षका कारण यमनको जनसंख्या रगतको आँसु पिउन बाध्य छ । यमन अहिले संसारको सबभन्दा गरीब देशमध्ये एक भएको छ । 

तर साउदी अरब र उसका सहयोगीलाई पनि निकै झड्का लागेको छ । कमर आगा त साउदी अरब दलदलमा फसेको बताउँछन् । 

स्विडेनमा हूती प्रतिनिधि र अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताप्राप्त हादी सरकारबीच सम्झौताको कोशिशपछि पनि युद्धविराम हुन सकेको छैन । तर पाशाले आशाको किरण देखिएको बताएका छन् । 

‘अलि अलि गरी आशा बढेको छ । इरान र फ्रान्सका राष्ट्रपति इम्मानुएल म्याक्रोंले युद्धविराम गराउन प्रयास गरिरहेका छन्,’ उनले भने । 

युद्धका कारण यमन ध्वस्त भइसकेको छ । यमनमा युद्ध गरिरहेको यूएई अब नलड्ने सोच बनाउन थालेको छ र साउदी अरब पनि थाकिसकेको छ । 

यमनको युद्ध कहिले रोकिन्छ भनी ठ्याक्कै भन्न सकिने स्थिति छैन । विशेषगरी शनिवारको घटनाक्रमले त स्थिति झनै बिगार्ने देखिन्छ ।

बीबीसी हिन्दीबाट