संक्रमणकालमा रहेको नेपाल । संविधान जारी भैसकेपछि वैधानिकता सकिएको संविधान सभा । त्यस सभालाई रुपान्तरण गरिएको व्यवस्थापिका संसद् । अनि त्यस्तो संसद्का सदस्यहरूले ‘निर्वाचित’ गरेको प्रधानमन्त्री । सुशील कोइरालापछि त्यस पदमा आलोपालो गरी खड्ग ओली, पुष्पकमल दाहाल र अहिले शेरबहादुर देउवाले बहाल गरेको स्थिति छ ।

मुलुकमा शासन-प्रशासनको थिति मिल्न सकेको छैन । स्थानीय निर्वाचनपछि क्रियाशील हुनुपर्ने संयन्त्र कानूनको आधार नहुँदा निष्कृय अवस्थामा छ । माथि नै भनियो, ऐन-कानून तर्जुमा गराउने निकाय नै वैधानिकता गुमाएको हैसियतमा छ; त्यसैले झिनो, कागजी वैधताको टेकोमा उभिएको संसद्‌ले कसरी बेथितिको अन्त्य गर्ला र ? हरेक कार्य अन्तरीम अर्थात् काम-चलाउको शैलीमा छ ।

पृष्ठभूमि यस्तो छ, तर संक्रमणकालीन प्रधानमन्त्री भने भारत-भ्रमणमा जाने तयारीमा रहेको बुझिन्छ । भाद्रको दोस्रो साता दिल्लीको यात्रामा जाने विषय चर्चामा आएको छ । सामान्य समयमा नेपालका प्रधानमन्त्री उता जानु र उनका भारतीय समकक्षी नेपाल आउनु नियमित कूटनीतिक अभ्यास हुन्छन् ; सीमा जोडिएका मुलुकबीचका सम्पर्क र संवाद निरन्तर रहनु पनि पर्छ । यसमा शङ्का वा द्विविधा छैन । तर समय, सन्दर्भ र आवश्यकताको आफ्नो महत्व हुन्छ । त्यसमा विवेक विचार नपु-याए भ्रमण फलदायी नहुन सक्छ ; उल्टो प्रत्त्युत्पादक हुन बेर लाग्दैन ।

देउवाको प्रस्तावित भनिएको दिल्लीको औपचारिक भ्रमण मूलत: दुइटा कारणले समयोचित देखिँदैन : (१) भारत र चीनबीच चर्को तनाउ छ र लडाञी हुने खतरा विद्यमान छ । यस्तो बखतमा देउवाको यात्रालाई चीनले अमैत्रीपूर्ण मान्न सक्दछ ; शत्रुपक्षसित निकट हुन गएको ठान्न सक्दछ ; (२) अस्थिर राजनीतिका कारण कमजोर धरातलमा उभिएको नेपालका प्रधानमन्त्रीसित संवेदनशील र दूरगामी असर पर्ने विषयहरूमा सन्धि, सम्झौता गराउने दिल्लीका शासकहरूको सोच हुनसक्छ । विगतमा पटक-पटक यस्तो तीतो अनुभव भएको हुनाले जनस्तरमा यस्तो आशङ्का रहेको हो ।

नेपालको राजनीतिक भूगोलले यस मुलुकलाई उत्तर र दक्षिण दुबैतिरका छिमेकीसँग सन्तुलित सम्बन्ध राख्न निर्देश गर्दछ । राष्ट्रनिर्माता पृथ्वीनारायण शाहले दुबैतर्फ ‘ घा ‘ राख्नू (गर्नू) भनी दिव्य-उपदेशमा दिएको सन्देशको मर्म पनि सके यही हो । राष्ट्रिय हितलाई सर्वोपरि राखेर मात्र अघि बढ्ने प्रतिबध्दता भएका नेताले देश-काल-परिस्थिति अनुकूलका काम मात्र गर्छन् । त्यसैले देउवाले यस्तो जन-अपेक्षाको सम्मान गर्ने कुरामा हामी ढुक्क भएका हौं । विज्ञेषु किमधिकम् ।