असोज ६, २०८०
सानीमा भेट्न चितवन गएको थियो गोपाल चार दिन हिँडेर । राप्ती किनार नजिकको सानो गाउँमा बस्दै आएकी थिइन् उनी, जो पहाडमा खान लाउन नपुगेपछि केही वर्ष अघि पुगेकी हुन् त्यतातिर । त्यतिबेला अहिलेजस्तो यातायातको साधन...
मनबहादुर मुखियाले लेखेको नाटक ‘अनि देउराली रुन्छ’ दार्जिलिङमा सन् १९७२ मा पहिलो पटक मञ्चन भएको थियो । यो नाटक सन् १९७६ मा काठमाडौंमा पहिलो पटक प्रदर्शन भयो । त्यसपछि ४ वर्ष हरेक पटक १–१ महिनासम्म मञ्चन भयो । २०७४ साल जेठमा पुनः काठमाडौंको शिल्पी थिएटरमा मञ्चन भयो ।
शिल्पी समूहले आफ्नो कृति पुनर्मञ्चन गर्ने अनुमति मागेकाले आफूले स्वीकार गरेको लेखक मुखियाको स्पष्टोक्ति सहितका समाचार हेडलाइन आइरहेका थिए । समय मिलेसम्म नेपाली नाटक नछुटाउने बानी लागिसकेको मलाई नाटकको चर्चा र त्यससम्बन्धी समाचारका कारण ‘अनि देउराली रुन्छ’ हेर्ने हुटहुटी चल्न थाल्यो ।
‘अनि देउराली रुन्छ’ हेरेपछि ...
कार्यालयका साथीसँग केही समय पहिलेदेखि नै थिएटर जाने विषयमा छलफल चलिरहेको थियो । पटक–पटक कुरा भएर पनि संयोग मिलेको थिएन ।
२२ जेठ २०७४ सोमबार । खाजा खाने समयमा पुनः त्यही विषयले प्रवेश पायो । नाटक हेर्न जाने योजना बन्यो । तर, योजना बनाएर सक्दा नसक्दै एक्कासि ठूलो पानी पर्यो । पानी दर्किएसँगै थिएटर जाने कि नजाने ? पानी रोकिएला कि नाइँ भन्ने प्रश्नले सताउन थाल्यो । मध्यदिनमा परेको पानीले कतै योजना बनिनसक्दै भत्किने त होइन भन्ने चिन्ता थपिदियो । करिब १ घन्टापछि पानी रोकियो ।
अन्ततः म १० जना साथीसँगै ‘अनि देउराली रुन्छ’को दर्शक बनेर शिल्पीको दर्शकदीर्घा प्रवेश गरें । यो नाटकको दर्शक भएर म ३ दिनको अन्तरालमा दोस्रो पटक त्यहाँ पुगेको थिएँ । दर्शकदीर्घामा अग्रज रङ्गकर्मी सुनिल पोखरेल र नेपाली रङ्गमञ्चका अन्य परिचित अनुहारहरू पनि देखिन्थें । नाटक सुरु हुनुअघि त्यसको परिचय र थिएटरका नियम सम्झाउन शिल्पीका घिमिरे युवराज अगाडि आए । उनले नाटकबारे केही रोचक तथ्यहरू सुनाए । साथै, आफूहरू यस्तो प्रसिद्ध ऐतिहासिक नाटक पुनः मञ्चन गर्न लाग्दा भित्रभित्रै डराएको बताउन भुलेनन् ।
यससँगै दर्शकदीर्घाबाट १ जना अग्रजको आवाज सुनियो, ‘त्यतिबेला यो नाटकको टिकट ‘ब्ल्याक’मा बिक्री हुन्थ्यो ।’ अरे वा ! नाटकको टिकट पनि ‘ब्ल्याक’मा ? ग्याँस, खानेतेल र उपभोग्य वस्तुको मात्रै कालोबजारीको भोगाइ सँगालेको हाम्रो पुस्ताका लागि गजब खबर थियो त्यो । हामी तीनछक पर्यौं ।
नाटक मञ्चन शुरू भयो । दर्शकदीर्घामा चिनेजानेका धेरै अनुहार थिए । सबै एकटकसँग मञ्चमा हेरिरहेका देखिन्थें । हाम्रो ११ जनाको समूह ३ वटा लहरमा बाँडिएको थियो । केही साथी पहिलो पटक थिएटर पुगेका थिए । त्यसैले उत्सुकतासाथ मञ्चतिर एकोहोरिएको देखिन्थ्यो । कोही भने आफूलाई मनपर्ने संवाद र अभिनय आउनासाथ मपट्टि फर्किएर बुढी औंला उठाउँदै मुस्काउँथे । दर्शकको एक्साइटमेन्टसँगै अचानक आउने आवाजले व्यवस्थापन रङ्गमञ्च व्यवस्थापनमा खटिएका व्यक्तिलाई थप सक्रिय बनाएको थियो ।
करीब १ घण्टा ४० मिनेट अवधिको नाटकमा जीवनका अनेक पाटालाई समेटिएको छ । मुखियाले आफ्नै भतिजको सम्पत्ति हड्प्ने दाउमा उसको प्रेमजीवन र प्रेमिकामाथि रचेको षड्यन्त्र । प्रेमिकाको बाबुलाई रिनबाट मुक्त बनाइदिएर बिहे गर्ने सपना बोकेको तर मुखियाको वक्रदृष्टिमा परेको एउटा युवक । गाउँले आइमाईहरू र रीतिथितिका अन्तरकुन्तर । देवीदेउता भाकेर आफ्नो खसमसँगै जीवन बिताउने अभिलाषा पालेकी एउटा गाउँले केटीको नियतिको दुःखान्त । समाजमा हुने उचनिचको भेदभाव । गाउँको परिवेशमा पात्रहरूको संवाद र मनोदशा आदिले भरिएको नाटकले दर्शकलाई मञ्चभन्दा पर भाग्ने फुर्सद नै दिँदैन । बीचबीचमा आउने पात्रहरूको व्यङ्गयमिश्रित प्रस्तुतिले दर्शकदीर्घामा हाँसोको फोहरा छुट्छ ।
‘अनि देउराली रुन्छ’ नेपाली रङ्गमञ्चमा प्रस्तुत हुने औसत नाटकभन्दा केही लामोजस्तो लाग्यो । यद्यपि, लामो भएकै कारण असजिलो मान्नुपर्ने, स्टेजबाट आँखा हटाउनुपर्ने कुनै कारण भेटिएन । तत्कालीन समाजमा साना मान्छेहरू कसरी ठूलाठालुको सनक र षड्यन्त्रको शिकार हुन्थे भन्ने विषय नै नाटकको कथावस्तु रहेछ । नाटकमा समाज, संस्कार र जनजीवनका स–साना पाटाहरूलाई मिहिन ढंगले समेटेर प्रस्तुत गरिएको रहेछ ।
नाटक सकियो । जब हामी बाहिर निस्कियौं, साथीहरूको सन्तुष्टि र एक्साइटमेन्ट त्यतिखेर देखियो । लामो समयको कसरतपछि एउटा राम्रो नाटक हेर्ने मौका मिलेकोमा सबैजना प्रफुल्ल देखिन्थे । मसँगै नाटक हेर्ने साथीहरूको प्रतिक्रिया थियो, ‘गज्जब नाटक’, ‘ग्रेट एक्सपेरिन्स’ । त्यो नाटक हेर्ने योजना बनाएर साथीहरूसँगै शिल्पीमा पुगेवापत मलाई पो धन्यवाद र आभार ओइरियो ! रंगमञ्चमा एउटा राम्रो नाटक चलिरहेको छ भन्ने जानकारी दिएवापत यतिधेरै धन्यवाद पाइयो कि त्यति मात्रामा यसअघि कुनै पनि काम गर्दा एकमुष्ठ आएको थिएन ।
निर्देशक जीवन बरालको भनाइमा सो नाटकलाई १ घण्टा ३० मिनेटमा समेट्न निकै मेहनत गर्नुपरेको थियो । सबैखालका दर्शकलाई उत्तिकै प्रभाव पार्न सक्ने यो नाटकलाई ‘गज्जब नाटक’ भन्न संकोच मान्नुपर्ने कुनै कारण थिएन । नाटक गजबकै थियो । नाटक हेर्ने योजना पनि गजबसँग बनेको थियो । र, जोसँग जसरी नाटक हेरियो, त्यस्तो संयोग फेरि जुरेको छैन । १ दर्जन हाराहारी साथीसँगै थिएटर पुग्ने र सबैजना उसैगरी उत्साहित हुने मौका पनि जीवनमा बिरलै मात्रै मिल्छ सायद ।
तर, त्यसपछि १ वर्षको अन्तरालमा नेपाली थिएटरमा त्यही स्तरको अर्को ‘गज्जब नाटक’ हेर्न पाइएको छैन । रङ्गकर्मीहरू पुरानै लयमा अनुदित नाटककै पछाडि भागिरहेका छन् ।
सानीमा भेट्न चितवन गएको थियो गोपाल चार दिन हिँडेर । राप्ती किनार नजिकको सानो गाउँमा बस्दै आएकी थिइन् उनी, जो पहाडमा खान लाउन नपुगेपछि केही वर्ष अघि पुगेकी हुन् त्यतातिर । त्यतिबेला अहिलेजस्तो यातायातको साधन...
लेखक एवं पत्रकार अखण्ड भण्डारीको उपन्यास ‘बोरा’ विमोचन भएको छ । अन्नपूर्ण पोस्ट दैनिकका प्रधान सम्पादक भण्डारीको ‘बोरा’ उपन्यास शुक्रवार काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा विमोचन गरिए...
वरिष्ठ पत्रकार तथा साहित्यकार आचार्य कमल रिजालद्वारा लिखित उपन्यास ‘सुकर्म’को अंग्रेजी संस्करण ‘डीप क्वेस्ट' प्रकाशित भएको छ । २०६९ सालमा नेपालीमा प्रकाशित उक्त उपन्यासको अंग्रेजी संस्करणलाई स...
पहाडमा उखु पेलेर खुदो पकाउने समय पारेर मधेशको गर्मी छल्न राजेन्द्र काका (ठूलो भुँडी लागेकाले हामीले मोटे अंकल भन्थ्यौं) गुल्मीको पहाड घरमा आउँथे । चैत–वैशाखको समयमा कोलबाट पेल्दै गरेको उखुको रस, रसेट...
असोज तेस्रो साता बिहीबार, बुकीबाट गोठ औल झर्ने दिन । लाहुरेहरू आउनु र बुकीबाट गोठालाहरूको हुल गाउँमा झर्नु दशैंको रौनक हो । ‘भोलि साँझ डाँफे चराउन जाने’, सुत्ने बेला गोठमा सल्लाह भयो । घर...
गोपी मैनाली कविहरूले केका लागि कविता लेख्छन् भन्नेमा मत्यैक्यता पाइँदैन । कोही आनन्दका लागि भन्छन्, त कोही उपयोगिताका लागि । अझ कोही त अभिव्यञ्जनाको अर्को उद्देश्य नै हुँदैन भन्ने गर्छन् । ...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...