जुलियन असान्जलाई घृणा गर्न गाह्रो छैन । सात वर्षसम्म उनले लन्डनस्थित इक्वेडर दूतावासमा शरण मागेर स्विडेनमा उनीविरुद्ध लागेको बलात्कार र यौन दुर्व्यवहारका आरोपलाई छल्न खोजे । 

उनले यो अभियोगलाई ‘उग्र नारीवादी षड्यन्त्र’ को संज्ञा दिँदै उजुरी गर्नेहरूले अमेरिकी जासूसी संस्था सीआईएका लागि काम गरेको भन्दै बेइज्जती गर्ने कोशिश समेत गरे । उनले स्विडेनमा पुर्पक्षको सामना गर्दा अमेरिकासमक्ष सुपूर्दगी गरिनेछ भनी बनाएको बहाना पनि आधारहीन छ । स्विडेनमा भन्दा बेलायतमा बस्दा उनी अमेरिकासमक्ष सुपूर्दगी हुने सम्भावना बढी रहेको उनले छिट्टै थाहा पाउन सक्छन् । 

असान्जले स्थापना गरेको विकिलिक्सका विषयमा पनि प्रश्न उठाउन सकिन्छ । अधिकारीहरूले लुकाउन चाहेका दस्तावेजलाई सुरक्षित रूपमा प्रकाशित गर्न ह्विसलब्लोअरहरूलाई यो संस्थाले राम्रो योगदान गरेको छ । ट्राफिगुरा नामक व्यापारिक संस्थाले आइभोरी कोस्टमा रासायनिक फोहर फालेर त्यहाँको जनसंख्यालाई जोखिममा पारेको तथ्यदेखि लिएर इराकी सर्वसाधारणमाथि अमेरिकाले गरेको हेलिकप्टर आक्रमणका भिडियो समेत यसले प्रकाशित गरेको थियो । सत्ताको दुरुपयोग गर्नेहरूलाई ठेगान लगाउन प्रारम्भिक दिनहरूमा यो एक महत्त्वपूर्ण साधन बनेको थियो । 

तर विकिलिक्सले अनैतिक तथा गैरजिम्मेवार तरिकाले पनि काम गरेको थियो । यसले सम्पादन नगरिएका गोप्य हजारौं कूटनीतिक सन्देशहरू अन्लाइनमा प्रकाशन गरिदियो जसले गर्दा उक्त दस्तावेजहरूमा नाम उल्लिखित भएका हजारौं व्यक्ति जोखिममा परे । यस्तो कामलाई विकिलिक्सका निकट साझेदार एडवर्ड स्नोडेन समेतले आलोचना गरे । स्नोडेन अमेरिकाको राष्ट्रिय सुरक्षा निकायको गोप्य सूचना उजागर गर्ने व्यक्ति हुन् र उनले सन् २०१३ मा अतिगोप्य हजारौं फाइलहरू चुहाएका थिए र अहिले उनी मस्कोमा बसिरहेका छन् । 

त्यसमाथि असान्ज जेमा पनि षड्यन्त्र देख्ने मनस्थितिबाट ग्रस्त छन् अनि उनी यहुदीहरूको नरसंहारलाई अस्वीकार गर्ने इजरेल शमिर जस्ता घृणास्पद व्यक्तिलाई पनि साझेदार बनाउँछन् र आलोचकहरूलाई बेइज्जती गर्ने र थर्काउने काम गर्छन् । 

तर असान्जको व्यक्तित्व र राजनीतिका विषयमा जतिसुकै आपत्ति भए पनि उनलाई अमेरिकामा दिइन सक्ने सजायले सबै पत्रकारलाई जोखिममा पारेको कुरामा दुविधा छैन । लन्डनमा उनी पक्राउ परेपछि अमेरिकाले उनीमाथि लगाएको अभियोग सार्वजनिक गरियो । ‘कम्प्युटर घुसपैठ गर्नका लागि षड्यन्त्र गरेको’ अभियोग उनीमाथि लगाइएको छ । असान्जले पूर्व अमेरिकी सैनिक चेल्सी म्यानिङसँग मिलेर ‘अमेरिकी सरकारको गोप्य कम्प्युटरको पासवर्ड तोड्न’ का लागि काम गरेको आरोप छ । जासूसी सूचना विश्लेषकका रूपमा म्यानिङले ती कम्युटरहरूमा पहुँच बनाएका थिए र उनले असान्जको सहायताले झूटो युजर नेमबाट लग अन गरी ‘अवैध उजागरको स्रोत पत्ता लगाउन अनुसन्धानकर्मीहरूलाई झन् गाह्रो बनाएको’ अभियोग छ । म्यानिङलाई जासूसी ऐनअन्तर्गत सन् २०१३ मा कोर्टमार्सल गरिएको थियो । 

कम्प्युटर ह्याक गरेको मामिलामा भन्दा पनि सूचनाको स्रोतलाई पहिचान लुकाउन सहयोग गरेको विषयमा असान्जमाथि अभियोग लगाएको भनी तर्क गर्न सकिन्छ । स्रोतको पहिचान लुकाउनु पत्रकारिताको सामान्य धर्म हो । तर अमेरिकाले लगाएको अभियोग अनुसार, ‘असान्जले आफूविरुद्ध अमेरिकाका विभिन्न विभाग र निकायमा रहेका सूचना र अभिलेख दिनका लागि म्यानिङलाई दुरुत्साहन गरेको षड्यन्त्रको एक अंगका रूपमा पासवर्ड काण्ड गराइएको हो ।’ तर स्रोतलाई थप सूचना दिनका लागि प्रोत्साहन गर्नु पनि पत्रकारिताको सामान्य व्यवहार हो । 

धेरैजनाले असान्ज ‘वास्तविक’ पत्रकार हुन् र उनलाई कानूनी रूपमा संरक्षण गर्नुपर्छ भन्ने विषयमा प्रश्न उठाएका छन् । यो प्रश्न असान्दर्भिक छ । असान्ज पत्रकार हुन् कि हैनन् भन्ने विषयमा जसले जे धारणा बनाएको भए पनि अमेरिकाले लगाएको अभियोगले सबै पत्रकारलाई जोखिममा पारेको छ र प्रेस स्वतन्त्रतालाई हनन गर्ने सम्भावना देखाएको छ । 

असान्ज प्रकरणमा एकपक्षीय दृष्टिकोण राख्नेहरू धेरै छन् । असान्जका समर्थकहरूले उनीविरुद्धको बलात्कार आरोपलाई कि त बेवास्ता कि त अस्वीकार गरेका छन् । बेलायतमा लेबर पार्टीकी नेता डायन एबोटले अघिल्लो साता असान्जलाई अमेरिकी अभियोगबाट प्रतिरक्षा गर्न चासो देखाइन् तर बलात्कार आरोपका बारेमा केही पनि बोलिनन् । 

त्यसैगरी असान्जका आलोचकहरूले स्विडेनमा उनीविरुद्धको अभियोगको महत्त्वमा जोड दिएको सही भए पनि उनीहरूले अमेरिकी अभियोगका कारण आइलाग्ने खतरालाई बेवास्ता गरिरहेका छन् । 

स्विडेनका अभियोजनकर्ताहरूले बलात्कारको मुद्दामा फेरि पुर्पक्ष गरेमा बेलायत सरकारले पहिला अमेरिकासमक्ष कि स्विडेनसमक्ष असान्जलाई सुपूर्दगी गर्ने हो भनी निर्णय लिनुपर्ने हुन्छ । असान्जले स्विडेनमा पुर्पक्षको सामना गर्नु नै उनका लागि भलो हुन्छ । 

असान्जलाई अमेरिकासमक्ष सुपूर्दगी गर्नु वैध हुने निर्णय अदालतहरूले लिन सक्छन् । उनीहरूले त्यसो गर्ने निधो गरिसकेका हुन् भने कानूनी रूपमा त्यो सही भए पनि प्रेस स्वतन्त्रताका लागि भने त्यसले भयंकर परिणाम ल्याउनेछ । 

द गार्डियन पत्रिकामा प्रकाशित सम्पादकीयको अनुवाद