इंग्लिस प्रिमियर लिग क्लब टोटनह्यामका चर्चित विंगर सन ह्युङ मिनले हाससालै आफ्नो सैनिक तालिम पूरा गरेका छन् । सन ह्युङ मिन दक्षिण कोरियाली राष्ट्रिय फुटबल टोलीका सदस्य समेत हुन् । दक्षिण कोरियामा हरेक नागरिकले अनिवार्यरूपमा सैनिक तालिम लिनुपर्ने प्रावधान छ । सोही प्रावधानलाई पछ्याउँदै २७ वर्षीय सन ह्युङ मिनले पनि ३ साता लामो सैनिक तालिम पूरा गरेका हुन् ।

के ह्युङ मिनले जस्तै पारस खड्का र विमल घर्ती मगरले नेपालको ६ महिने आधारभूत सैनिक तालिम पूरा गर्लान् ? के रेखा थापा र आर्यन सिग्देलहरू लेफ्ट राइट भन्दै पिटी-परेड खेल्लान् ? के आँचल शर्मा, पल शाह र अनमोल केसीले अत्याधुनिक हतियार चलाउन सिक्लान् ? के दिलनिशानी मगर अचानक सैनिक पोशाकमा घोडा चढेर एकप्रति फोटो खिचाउलान् ? 

मलाई लाग्छ, नेपालको सार्वभौमसत्ता, अखण्डता र राष्ट्रिय एकताको सम्मान र संरक्षण गर्नु प्रत्येक नागरिकको कर्तव्य हो । देशको रक्षाका लागि सरकारले आवश्यक परेको समयमा १८ वर्ष उमेर पूरा भएका नागरिकलाई सैनिक तालिम दिनुपर्छ, र तालिम लिएर देशलाई खतरा हुने संवेदनशील स्थानमा खटिनुपर्छ । जब एउटा नागरिकले भूगोल चिन्दैन, देश कसरी चिन्छ ? जब एउटा नागरिकले सीमानाको दु:ख बुझ्दैन, त्यसले देश कसरी बुझ्छ ? जब एउटा नागरिकले सम्भावित दुश्मनको किटान गर्दैन, ऊ स्वाभिमानी कसरी हुन सक्छ ? 

यहाँ हरेक नेपाली नागरिकले सैनिक तालिम लिनुपर्छ भन्दा जिब्रो निकाल्ने धेरै छन् । आफ्नो भूमिमाथि पराइले राज गरेको सुन्दा 'देशले रगत मागे मलाई बलि चढाऊ' भन्ने गीत बजाउँदै आँशु झार्नेहरू पनि धेरै छन्, तर ती डर र आँशुहरू अब हट्नुपर्छ । तर अब हिजोको जस्तो देशका बारेमा स्वदेश गीत गाएर हैन, सडकमा नाराबाजी गरेर हैन, जीहजुर भन्दै कुटनीतिक पहलकदमीका नाममा सरदारहरूको अगाडि लम्पछार परेर हैन, केही न केही फरक गर्नु परेको छ । 

फरकपन यस अर्थमा कि अब आफ्नो भूमिको रक्षाका निम्ति हरेक नेपाली नागरिकले सैनिक तालिम लिनुपर्छ । राज्यले नियम बनाएर नागरिक सैनिकजस्तो, सैनिक नागरिकजस्तो बनाउनुपर्छ । र कम्तिमा ४ वर्ष सिमानामा गएर खटिनुपर्छ । सैनिकको अर्थ लड्ने मात्र हैन, हतियारको अर्थ मार्ने मात्र हैन, सैनिक र हतियार त देशको शान हो, मान हो । भारतसँग लड्न सकिँदैन भन्ने हरूवा मानसिकता बोक्यौं भने हामीले हाम्रो सीमा रक्षा गर्न पनि सक्दैनौं । हामीले हाम्रो देशको सुरक्षा रणनीति बदल्न सकेनौं भने लिपुलेक त के झापा पनि गुमाउने दिन आउन सक्छ ।

चीन र भारतका सेना सिमानामा आमनेसामने भएका छन् । उनीहरू लडेका छैनन् । अमेरिका र मेक्सिकोका सेनाहरू पनि आमनेसामने छन्, उनीहरू लडेका छैनन् । यति मात्र कहाँ हो र? पाकिस्तान र भारत समेत लडेका छैनन् । बागा बोडरदेखि जम्मूकाश्मीरसम्म उनीहरू आमनेसामने छन्, तर लडेका छैनन् । के नेपाली सेना लिपुलेक बस्दा लडाईं नै हुन्छ त ? के नेपाली सेना लिम्पियाधुरा बस्दा लडाईं नै हुन्छ त ? त्यस्तो लाग्दैन । विश्वभरिका सिमानामा सैनिकहरू आमनेसामने नै बसिरहेका छन् ।

केही मानिसहरू भन्ने गर्छन्, भारतसँग लड्नु पर्दैन, चीनसँग लड्नु पर्दैन, त्यसैले हामीलाई सेना धेरै आवश्यक छैन । तर त्यो तर्क पराजित मानसिकताको उपज जस्तो लाग्छ । त्यो सही हैन भन्ने लाग्छ । छिमेकीको गोरुले कहिलेकाहीँ खेतमा पसेर बाली सत्यनाश गर्न सक्छ, छिमेकीको कुखुराले कहिलेकाहीँ आगनमा सुकाएको बिस्कुन सत्यनाश गर्न सक्छ । छिमेकीको गोरु त हो, छिमेकीको कुखुरा त हो भनेर हामीले खेतबारी र बिस्कुनलाई सुरक्षित ढंगले राखेनौं भने यही निहुँमा भोलि छिमेकीसँग झगडा हुन्छ । 

भारतसँग लड्न सकिन्न भन्ने तर्क नै गलत छ । सैनिक आफ्नो सिमानामा गएर सिमानाको रक्षा गर्नु लड्नु नै हैन नि । देशको रक्षा हो नि । भूमिमा देशको प्रतिनिधित्व हो नि । आफ्नो सम्पत्ति दाबी गर्न आफ्नो सम्पत्तिको रक्षा गर्न पनि जान्नु पर्दछ । सीमा जोडिएको संवेदनशील भूगोलमा राज्यको कुनैपनि भौतिक उपस्थिति नै भएन भने त्यहाँ के हुन्छ ? लिपुलेकमा जस्तै सडक बन्छ । 

मुख्य प्रश्न के हो भने लिपुलेकको रक्षाका लागि अहिलेसम्म के गर्‍यौं ? लिम्पियाधुरा जोगाउन के कस्ता रणनीति चाल्यौं ? भन्ने हो । यो प्रश्नको उत्तर सरकार दिन सक्दैन किनकी सरकारसँग त लिपुलेकमा भारतले अतिक्रमण गरेर सडक बनाएको सूचना पनि हुँदैन । 

हरेक नेपालीलाई सैन्य तालिम दिनुपर्छ र देशको भूगोल बु्झ्न, स्वाधीनता बुझ्न सिमानामा ४ वर्ष खटाउनुपर्छ । यदि नेपाल सरकारले आफ्ना नागरिकलाई अनिवार्य रूपमा सैन्य तालिम दियो भने विश्वमा यो नै पहिलो नागरिक सैन्य तालिम हुनेछैन । आजको मितिसम्म आइपुग्दा विश्वका २० भन्दा धेरै मुलुकले आफ्ना नागरिकलाई सैन्य तालिम दिने गरेका छन् । ती तालिम दिने देशहरू कम्युनिस्ट र साम्यवादी देश दुवै छन् । पूँजीवादी र समाजवादी दुवै छन् । 
जस्तो कि युरोपेली मुलुक अष्ट्रियाले आफ्ना नागरिकलाई अनिवार्य रूपमा सैन्य तालिम दिने गर्छ । १८ देखि ३७ वर्ष उमेर समूहका नागरिकले त्यहाँ सैनिक तालिम लिने गर्छन् । छिमेकी देश चीनले पनि महिला र पुरुष दुवैलाई २ महिनाको सैन्य तालिम दिने गर्छ । उनीहरूलाई यो समयमा मूलत: बन्दुक चलाउन सिकाइन्छ । चीन कम्युनिस्टहरूको शासन भएको देश हो । 

विश्वमा अन्य धेरै यस्ता देश छन्, जसले आफ्ना नागरिकलाई अनिवार्य सैन्य तालिम दिने गर्छन् । युक्रेन, युएई, टर्की, थाइल्याण्ड, स्वीट्जरल्याण्ड, सिंगापुर, कम्बोडिया, ब्राजिलजस्ता देशले पनि आफ्ना नागरिकलाई अनिवार्य सैन्य तालिम दिने गर्छन् । 

फिलिपिन्समा विद्यार्थीहरूलाई कक्षामै आधारभूत सैन्य तालिम दिने गरिन्छ । उनीहरूलाई 'मिलिटरी ड्रिल' सिकाइन्छ । सैनिकलाई जसरी नै शारिरिक व्यायाम गराइन्छ । फिलिपिन्सको सैनिक व्यवस्थापनका बारेमा भाषण र तालिम दिइन्छ । सैनिक संस्थाको संरचनागत तर सैन्य दर्जाको बारेमा सिकाइन्छ । विद्यार्थीपश्चात नागरिकको तालिम हुन्छ । कालान्तरमा तिनै विद्यार्थी उमेर पुगेका नागरिक हुन्छन् । अनि उनीहरूलाई विकाश, नागरिकको उत्तरदायित्व तथा कानून र आदेशमा बारेमा सिकाइन्छ । संकटकालीन आवस्थामा कसरी काम गर्ने भन्ननेबारे जानकारी दिइन्छ । यी सैनिक तालिमहरू आपतकालका समयमा पक्कै काम लाग्छन् । 

विश्वका हरेक देशका नागरिकले आफ्ना सेनाको सम्मान गरेकै हुन्छ । र सेनाको भूमिकालाई लिएर प्रश्न उठाउँदैनन् । तर हाम्रो देश नेपालको सैनिकको कुरा आउँदा भने केही फरक पर्छ । खासगरी सीमा मिचिएको कुरा आउँदा नेपाली सैनिकको भूमिका खोजी हुनेगर्छ । अन्य समयमा पनि नेपाली सेना मलामी, सलामी र गुलामीका लागि मात्रै प्रयोग भएको जनगुनासो हुनेगर्छ । त्यसैले अब नागरिकलाई अनिवार्य रूपमा सैनिक तालिम दिनुपर्दछ । 

लिपुलेकमा सेना किन गएन भन्ने प्रश्न हालसालै उठेका छन् । सेनाको काम के हो ? भन्ने प्रश्नकर्ताहरू धेरै छन् । लिम्पियाधुरा कालापानी क्षेत्रमा मात्रै नेपालको ३७२ वर्ग किमि भूभाग अतिक्रमण भएको आवाज उठेको छ । लिपुलेक अतिक्रमण भएको कुरा उठेको छ । यद्यपि लिपुलेक र लिम्पियाधुराको मात्रै कुरा हैन यो । नवलपरासीको सुस्ता क्षेत्रमा १५० वर्ग किमि पनि अतिक्रमणमा परेको हो । यसबाहेक पूर्व मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्मकै जंगे पिलर कि त सरेका छन् कि सारिएका । दशगजा भताभुंग छ । सुस्ता र कालापानीबाहेक नेपालको झण्डै ६८ स्थानमा भारतीय पक्षले सीमा अतिक्रमण गरेको छ ।

देशप्रेम मुटुबाट हुन्छ । भारतसँग जोडिएका सीमातर्फ जाँदै गरेका पाकिस्तानी सेनाका बख्तरबन्द गाडीलाई पाकिस्तानी जनताले ढोग गर्छन्, फूलमाला र अबिर लगाएर बिदाइ गर्छन्, किनभने उनीहरूलाई थाहा छ, सैनिकहरू छन् र त हामी छौं, अनि हाम्रो भविष्य छ । यदि छैनन् भने हाम्रो केही पनि छैन । हतियारसँगको प्रेम पनि उनीहरूको प्रगाढ छ । हामी नेपालीहरू धेरै पैसा भयो भने गाडी किन्छौं तर उनीहरू परेको बेला लड्नका लागि भनेर नयाँ हतियार खरिद गरेर घरमा राख्छन् । जसको घरमा महंगा र अत्याधुनिक हतियार छन् उनीहरू नै ज्यादा शक्तिशाली र देशप्रेमी छन् भन्ने सोच उनीहरूमा छ । 

धेरै नेपालीलाई लिपुलेक, लिम्पियाधुरा कहाँ पर्छ थाहा छैन । तर सम्पूर्ण पाकिस्तानीलाई जम्मुकाश्मीर कहाँ पर्छ राम्रोसँग थाहा छ । धेरै नेपालीलाई तातोपानी नाका कहाँ पर्छ थाहा छैन तर सम्पूर्ण पाकिस्तानीलाई बागा बोर्डर कहाँ छ राम्रोसँग थाहा छ । यसकारण सैनिक तालिम गरेर नेपालीहरूलाई आफ्नो देशको भूगोल मात्र हैन, कालान्तारमा छिमेकी मुलुकबाट हुन सक्ने घुसपैठ, चोरीपैठारी तथा आक्रमणका बारेमा जानकारी दिनुपर्छ, किनभने विगतमा पटक-पटक तिब्बतसँग नेपालले सशस्त्र लडाईं लड्नुपरेको इतिहास छ ।

भारतमा पनि सैनिकको महत्त्व निकै छ । सैनिकका बारेमा सयौं फिल्म बनेका छन् । सैनिकहरूको मनोबल उकस्न टेलिभिजनमा अनेकौं कार्यक्रम सञ्चालित छन् । बलिउडका ख्यातिप्राप्त नायक/नायिकाहरू सैनिकको भूमिकामा देखिएका छन् । पाकिस्तानसँग जोडिएको सिमानामा एकजना सिपाही मर्‍यो भने सिंगो भारत स्तब्ध हुन्छ । हाम्रा सैनिकहरूले सिमानाको रक्षा गरेका छन्, सिमानामा उभिएका छन् त्यसैले हामीहरू आरामसँग सुतिरहेका छौं भन्ने हरेक भारतीय नागरिकको तर्क हुन्छ । अब हामी रेगुलर सैनिक मात्र हैन नागरिक सैनिक पालैपालो सीमा रक्षाका लागि जानुपर्छ । नेपाल आमालाई ढुक्कसँग निदाउने प्रबन्ध गर्नुपर्छ । एक इञ्च पनि जमिन हराउन नदिने वाचा कसम गर्नुपर्छ । 

मिसाइल म्यानका रूपमा परिचित भारतीय राष्ट्रपति अब्दुल कलामले भारतलाई आणविक हतियारमा मजबुत बनाएर गए । उनीहरूसँग विभिन्न किसिमका ब्यालेस्टिक मिलाइलहरू छन् । अग्नि-५ उनीहरूको सबैभन्दा आधुनिक मिसाइल हो । के-१५ सागारिका, के-४ एसएलबिएम, बराक-८ जस्ता खतरनाक मिलाइल छन्, तर नेपालको सेनाका लागि मिसाइल भनेको कुन चराको नाम हो भन्ने जस्तो छ । अब हामीले पनि यस्तै मिसाइलहरू बनाउनुपर्छ । 

संयुक्त राष्ट्रसंघको मिसनमा जाँदा आवश्यक पर्ने हतियार एम सिक्सटिन, ए फोर र एम फोर कार्बाइन नामक अत्याधुनिक राइफलहरू पनि नेपाली सेनासँग नहुँदा हालसालै खरिद प्रकियामा थियो । हाल सेनाले एम–१६ सहित बेलायतमा निर्मित एसएलआर र भारतमा निर्मित इन्सास राइफल चलाउँदै आएको छ । इन्सासको तुलनामा एसएलआर भरपर्दो मानिए पनि समयसापेक्ष सैन्य क्षमता विस्तारका लागि एम–१६ र त्यसभन्दा माथिका शक्तिशाली हतियार आवश्यक छ । ती सबै शक्तिशाली हतियारहरू किन्नुपर्दछ । 

टेजर सकवेभ नामको हतियार हरेक सैनिक पल्टनलाई दिनुपर्छ । गाडीमा समेत राखेर प्रयोग गर्न सकिने यो गनले मानिसको भीडलाई २५ फिट टाढासम्म करेन्ट शक दिन सकिन्छ । ब्ल्याक नाइट हतियार किन्नुपर्छ, ३०० हर्सपावरको इञ्जिन र ३० मिलिमिटरको क्यानन भएको यो गनले अटोमेटेड नेभिगेसन सफ्टवेयरको सहायताले विना मान्छे बाटो पत्ता लगाउन सक्छ । यस्तो हतियार लिपुलेकमा खटिने सैनिकलाई दिनुपर्छ । 

यति मात्र हैन, द एक्टिभ डिनाएल सिस्टमले लिपुलेक घेर्नुपर्छ । यो हतियारमा राडार र माइक्रोवेभको प्रविधि अपनाएको हुनाले विधुतचुम्बकीय वेभ सुट गर्न सकिन्छ ।

यसमा मिलिटरी नाम नै ‘गुडबाइ वेपन’ राखिएको हुनाले धेरै पीडा हुन्छ । अर्को हो द लेजर एभेन्जर । आखाँले देख्न नसकिने यो हतियार इलेक्ट्रिक स्टोभभन्दा २० गुणा तातो हुन्छ । जसले ठूल्ठूला ट्याकंहरूलाई पनि सजिलै काट्न सक्छ । जसमा केही सेन्टिमिटर व्यास भएको लेजर हुन्छ । यो हतियार लिम्पियाधुरा क्षेत्रमा राख्नुपर्छ । 

कालापानी क्षेत्रमा एमबी–२४० मेसिन गन जडान गर्नुपर्छ । यो हतियारमा ४० मिमिको ग्रिनेड लन्चर, अन्धो बनाउन सक्ने लेजर, वा अन्य गनहरू लोड पनि गर्न सकिन्छ । फाइटर जहाजहरू नेपालमै बनाउनुपर्छ । मिसाइल, तोप, हतियार कारखाना, युनिफर्म नेपालमै बनाउनुपर्छ ।

यसरी हरेक १८ वर्ष पूरा गरेका नेपाली नागरिकलाई सैनिक तालिम दिनुपर्दछ । उमेर पुगिसकेका अर्थात् वयस्क भएका र शारीरिक रूपमा स्वस्थ छन् भने जो कोहीलाई पनि सैनिक तालिम दिनुपर्दछ । सैनिक तालिम केबल कामचलाउ वेशिक मात्र हैन, कमाण्डो स्तरको तालिम दिनुपर्दछ । आम रेगुलर सैनिकले कसरी तालिम लिन्छन् त्यसरी नै नागरिकलाई सैनिक तालिम दिनुपर्छ । त्यसका लागि हरेक प्रदेश, क्षेत्र र स्थानीय स्तरमा तालिम केन्द्र स्थापना गर्नुपर्दछ ।

तालिमका क्रममा सम्पूर्ण हातहतियार चलाउन सिकाउनुपर्दछ । युद्धकला, बीरता र नेपालको इतिहासका बारेमा पढाउनुपर्दछ । यदि देश बाहिरका शत्रुसँग भौतिक रूपमा युद्ध गर्नुपरेमा के कस्तो गर्ने भन्नेबारे सम्पूर्ण जानकारी तालिममा दिनुपर्छ । तालिम सकिएपछि कम्तिमा २ वर्ष सिमानामा ड्यूटीमा पठाउनुपर्छ । त्यो सिमाना चीनतर्फ पनि हुन सक्छ, भारततर्फ पनि हुन सक्छ । यसरी २ वर्ष सिमानामा खिचिएको प्रमाण पत्र प्राप्त गरेपश्चात मात्रै उसलाई विदेश जाने अनुमति राहदानी दिनुपर्छ । तर देशलाई आवश्यकता परेको खण्डमा ऊ आउनुपर्नेछ । अन्यथा राहदानी रद्द गरिनुपर्दछ ।

के हामी यति गर्न तयार छौं ? यदि छैनौं भने हामीलाई नेपाली भएर बाँच्नुको कुनै गर्व रहन्न ।