नेपालमा माओवादी जनयुद्ध चलिरहेको बेला रोल्पा–रुकुम पुग्न पाउनु हामी माओवादीहरूका लागि धार्मिक मान्छेलाई आफ्नो पवित्र धर्मस्थल पुग्नु बराबर थियो ।विसं २०५८ सालमा सरकारसँग वार्ता चलिरहेको बेला पहिलोपटक रोल्पा जाने मौका मिल्यो । रोल्पाको राङ्गसीको ढाङढुङ भन्ने स्थानमा केन्द्रीय जनपरिषद्को भेला आयोजना गरिएको थियो । गुल्मी जिल्ला जनसरकार प्रमुखको हैसियतले म त्यो कार्यक्रममा सहभागी भएको थिएँ । त्यतिबेला नै पार्टी अध्यक्ष प्रचण्ड नेता डा. बाबुराम भट्टराई लगायतका नेतालाई भेट्ने अवसर पाइएको थियो । त्यसपछि गुल्मी जिल्ला पार्टीको विशेष क्षेत्र अन्तर्गत रहेपछि भेला, बैठक र प्रशिक्षणहरूमा लगातार आवतजावत भइनैरह्यो ।


२०६२ सालमा गुल्मी जिल्ला पुनः गण्डक क्षेत्र अन्तर्गत रहेपछि रोल्पा जाने क्रम टुट्यो । पार्टी शान्ति प्रक्रियामा आएइसकेपछि म संविधानसभा सदस्य रहेको समयमा कुनै न कुनै कार्यक्रम मिलाएर रोल्पा जाने रहर गरेको थिएँ । तर त्यो साइत कहिल्यै जुरेन । झण्डै डेढ दशकपछि गएको मंसिर ३० गते संयुक्त मगर मञ्चको कार्यक्रममा रोल्पा जाने रहर पूरा भयो । एघार वर्षपछि रोल्पा पुग्दाका केही अनुभूतिहरू :

सुरक्षाको नयाँ व्यवस्था 

हामी भूमिगत कालमा रोल्पा पुग्दा स्थानीय मिलिसियाले सुरक्षा गर्दै रुट गाइडसहित एक पोस्टबाट अर्को पोस्टमा हस्तान्तरण हुँदै जान्थ्यौं । कहिलेकाहीँ आवतजावत गर्नेको चाप बढेपछि रुट गाइड नपाइएर रोकिनुपर्ने स्थितिसमेत हुन्थ्यो । तर म यसपालि रोल्पा लिवाङका लागि काठमाडौंबाट सिधै बस चढेर लागें ।

३० गते बिहान रोल्पा सुलिचौर पुग्दा पाँच नम्बर प्रदेश अखण्ड राख्नुपर्ने माग गर्दै रोल्पा र प्युठान बन्दको घोषणा स्थानीयहरूले गरेका रहेछन् । गाडी अगाडि बढ्ने कुनै सम्भावना थिएन । तर कार्यक्रममा त जसरी पनि पुग्नैपर्ने थियो । फेरि भूमिगतकाल सम्झँदै पैदलै अगाडि बढें एकजना स्थानीय साथीलाई रुट गाइड बनाएर । झण्डै दुई घण्टाको उकालो यात्रा गरेपछि मैले १३ किमी बाटो पार गरेंछु ।

जनयुद्धको समयमा जस्तो लगातार १७/१८ घण्टा हिँड्न सक्ने सामथ्र्य ममा थिएन । रातभरको बस यात्रा, अनिँदो र उकालोले मेरो कठिन परीक्षा लिएको थियो । साथीहरूले पटक–पटक गरेको फोन सम्पर्कको आधारमा मेरो क्षमता बुझिसकेका थिए । माथि लम्पुजा भन्ने ठाउँमा पुग्दा नेपाल प्रहरीको गाडी मलाई लिन आइपुगेको रहेछ ।

उहिले रोल्पा जाँदा सेना, प्रहरीलाई छल्दै निकै घुमाउरो बाटो तय गरी हिँड्नुपर्दथ्यो भने अहिले प्रहरी अ.स.ई.सहितको सुरक्षाका साथ प्रहरीकै गाडीमा हुँइकिँदै म सदरमुकाम लिवाङ पुगें । मलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा प्र.जि.अ., प्रहरी प्रमुख, सशस्त्र र गुप्तचर प्रमुखहरूले पर्खेर बसिरहेका रहेछन् । कार्यक्रममा भिडन्त हुने चिन्ताले उनीहरू मलाई कार्यक्रम शान्तिपूर्ण गराउन अनुरोध गर्न बसेका रहेछन् ।

हाम्रो कार्यक्रम पूरै शान्तिपूर्ण हुने र हाम्रो तर्फबाट कुनै अप्रिय वा झडप निम्त्याउने गतिविधि नहुने आश्वासन दिएर म कार्यक्रम स्थलतर्फ लागें । कार्यक्रम शुरु हुँदा नहुँदै अखण्डवाला मित्रहरूले ढुंगामुढा शुरु गरिहाले । तैपनि हामीले कार्यक्रम नरोकी लगातार जारी राख्यौं । अखण्ड पक्षधर र प्रहरीका बीचमा झडप भयो र अन्ततः प्रहरीले लाठी चार्ज र अश्रूग्याँस फायर ग–यो ।

कार्यक्रमको समापनपछि हाम्रो सुरक्षाका लागि प्रहरीले हामीलाई जि.प्र.का. लगेर राख्यो । कार्यक्रम अवधिभर संयम अपनाएकोमा सि.डि.ओ.र डि.एस.पी.ले मलाई धन्यवाद ज्ञापन गरे । यसरी पन्ध्र वर्षपछि रोल्पा जाँदा सुरक्षाका लागि नयाँ अनुभूति भयो ।

उस्तै छ आत्मीयता 

हामी भूमिगतकालमा रोल्पा जाँदा अनुभूति गर्ने एउटा पक्ष त्यहाँको आत्मीयता थियो । शहीद परिवार, घाइते अपांग वा जोसुकैले पनि पार्टीका नेता वा कमरेडहरूलाई दिने न्यानो माया र जिम्मेवारीले हामीलाई कायल पार्ने गर्थ्यो । अहिले विभिन्न माओवादी धारमा रहेको भएपनि पुराना परिचित कैयौं कमरेडहरू म त्यहाँ पुगेको थाहा पाएर मञ्चमा नै भेटघाट गर्न पुग्नुभयो र बस्न कर गर्नुभयो ।

सुलिचौरबाट उकालो लाग्ने क्रममा म थाकेको थाहा पाएर साथीले मलाई झोला बोक्नै दिएनन् । कार्यक्रम शुरु भइसकेपछि झडप हुन थाल्यो र त्यहाँको पार्टी सदस्यहरूले मेरो सुरक्षामा अत्यन्त सतर्कता अपनाउनुभयो । काठमाडौं र विदेशमा बसिरहेका रोल्पाली साथीहरूले समेत लगातार स्थितिको जानकारी लिने र मेरो सुरक्षाको चासो देखाउने गर्नुभयो । फर्कुन्जेल याद गरिरहें, रोल्पालीहरूको पाहुना र साथीप्रतिको आत्मीयतामा अझै कमी आएको रहेनछ ।


गति लिँदैछ विकासले 
हामी विगतमा रोल्पा जाँदा सदरमुकाम जानेबाहेक दाङको घोराहीबाट दहवनसम्म मात्र मोटर पुगेको थियो तर अहिले करीब सबै गा.वि.स.मा मोटर पुगिसकेको रहेछ, सडक कच्ची नै भएपनि । हामीले पारिबाट देख्ने गरेको सानो सुलिचौर बजार अहिले अटेसमटेस गरेर विकसित अवस्थामा पुगिसकेको रहेछ । सडक यातायात, सञ्चार, विद्युत्, विद्यालय र अस्पतालहरू बिस्तारै स्थापित हुँदै गएका रहेछन् ।

सदरमुकाम बजार विस्तार तीव्र गतिमा बढेको रहेछ । शान्ति प्रक्रियापछि एकप्रकारले देशकै नेतृत्व गरिरहेको रोल्पाको नेतृत्वले जिल्लामा करोडौं रुपैयाँमा विकासका कार्यक्रमहरू अगाडि बढाइरहेको देख्न र सुन्न पाउँदा मन प्रफुल्लित भयो । सदरमुकाम पुग्ने बाटो भने कुनै जमानामा ग्रेड नमिलाई बनाइएको अत्यन्त साँघुरो र डरलाग्दा घुम्तीसहितको रहेछ जसले त्यस जिल्लाका उच्च नेताहरुलाई व्यंग्य गरिरहे झैं लाग्छ ।

माओवादी जनयुद्धको उपज भन्नुपर्छ, गाउँमा राजनीतिक चेतना र सामाजिक जागरणले देशका हरेक राजनीतिक घटनाक्रमप्रति रोल्पाली जनताको चासो छ । रोल्पाबाट शुरु भएको माओवादी जनयुद्धले देशमा आमूल परिवर्तन ल्याएको थियो । केही वर्षअघिसम्म विकासका दृष्टिकोणले पिछडिएको भएपनि रोल्पा अहिलेपनि राजनीतिक चेतनाको राजधानी बनेको छ । फेरि पनि स्वाभिमानपूर्वक उभिरहेको जलजलालाई सलाम !

---

---