फागुन २८, २०८०
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
नेपालका दुई ठूला कम्युनिस्ट पार्टी एकीकृत भएर शक्तिशाली पार्टी निर्माण गर्नु गौरवको विषय हो । विभाजनको इतिहासलाई अन्त्य गर्दै अध्यक्षद्वय पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र केपी ओली नेपाली राजनितिको मूलधारमा विराजमान हुँदा शक्तिशाली कम्युनिस्ट पार्टी निर्माण हुनुले सत्तरी वर्षदेखिको नेपाली जनआकांक्षा पूरा भएको छ ।
नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरूको विभाजनको इतिहास धेरै लामो छ । हरेक वर्ष मुलुकमा एउटा कम्युनिस्ट पार्टी गठन र विघटन भएका छन् । सैद्धान्तिक विमतिसँगै व्याक्तिगत टकरावका कारण अधिकांश कम्युनिस्ट पार्टी विभाजनको सिकार भएका छन् । अलग पार्टी बनाउनुको औचित्य पुष्टि गर्नुभन्दा तीव्र गतिमा आलोचना गर्ने प्रवृत्ति अहिले चलनजस्तै बन्दैछ ।
पछिल्लो केही दशकयता कम्युनिस्ट पार्टी नामका धेरै 'खुद्रा पसल' चले । कतिपय पार्टीहरू मार्क्स र लेनिनको अन्धानुकरण गर्दै जडसूत्रीय चिन्तनका साथ भजनमण्डलीमा अझै पनि रमाइरहेका छन् । 'क्रान्तिको पुनारावृत्ति हुँदैन केवल विकास मात्र सम्भव हुन्छ भन्ने भनाइ ती जडसूत्रवादीहरूले आत्मसाथ गर्न चाहँदैनन् र जनतालाई दिग्भ्रमित बनाइरहेका छन् ।
अर्कोतर्फ हिजो क्रान्तिकालका योद्धाहरू क्रान्ति र परिवर्तनका एन्जेडालाई नयाँ ढंगले विकास गर्ने बहानामा यथास्थितिवादी शक्तिको नजिक पुग्दैछन् । कम्युनिस्ट नीति, सिद्धान्त, मूल्य र मान्यतालाई तिलाञ्जली दिँदै दक्षिणपन्थी शक्तिका रूपमा उदाउने प्रयासमा लागिरहेका छन् । अहिले कम्युनिस्ट पार्टीप्रति समर्पित जनसमुदायलाई भ्रमित तुल्याउन कुनै बेलाका कम्युनिस्ट नेता विस्तारवाद् र साम्रज्यवादको गोटीका रूपमा प्रयोग हुँदैछन्, यो तितोसत्य हो ।
अहिले बजारमा प्रचण्डले माओवादीलाई विघटित हुनुपूर्वको एमालेमा बुझाए भन्दै चर्को आवाजमा उफ्रनेको कमी छैन । सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ, प्रचण्डलाई कमजोर बनाउन चाहनेहरूको यो षडयन्त्र हो । शक्तिशाली कम्युनिस्ट पार्टी बनेकोमा पूर्वाग्रह राख्नेहरूको डाह मात्र हो । ति मित्रहरूले थाहा पाउनुपर्छ, प्रचण्ड गणतन्त्र युगका नायक हुन् । अहिले मुलुकका राजनीतिक एजेन्डा गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्ष, समानुपातिक समावेशीलगायत परिवर्तनका डिजाइनर र कार्वान्यनका नेतृत्व प्रचण्ड हुन् । अब यो पनि बुझ्न आवश्यक छ, अहिले शक्तिशाली कम्युनिस्ट पार्टी निमार्णपश्चात प्रचण्ड र ओली महानायकको भूमिकामा छन् ।
वर्तमान समयमा नवगठित कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वमा सरकार छ । जनताका अपेक्षा र आकांक्षा स्वाभाविक छन् । क्रान्तिकारी पार्टीले सरकार सञ्चालन गरिरहेका बेलामा कर्णालीमा सिटामोल र जीवनजलको अभावमा अकालमा ज्यान गुमाउनु भएन । तराई वर्षायाममा जलमग्न हुदाँ ज्यान जोखिम राखेर रात कटाउने अवस्था आउनु भएन । प्रविधिमूलक शिक्षा, नि:शुल्क तथा सुलभ स्वास्थ्य, स्वच्छ खानेपानी, युवाहरूलाई स्वरोजगार र रोजगारीका लागि व्यावहारिक रूपमा नै गम्भीर हुनुपर्दछ । समृद्ध मुलुक बनाउने उच्च महत्वकांक्षा लिएको वर्तमान शक्तिशाली कम्युनिस्ट पार्टीले सरकारको नेतृत्व गरिरहेको छ ।
यतिबेला सरकारको मुख्य काम भ्रष्टाचार अन्त्य गर्न शून्य सहनशीलताको नीति अबलम्वन गर्न अनिवार्य छ। अब गफ होइन, घोषणापत्रमा उल्लेख भएअनुरूप काम गरेर जनताको मन जित्नुपर्दछ । सरकारले जनअपेक्षाअनुसार काम गर्दा जनताले मूलधारको कम्युनिस्ट पार्टीलाई आफ्नो सच्चा अभिभावक मान्नेछन् ।
नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीले क्रान्तिका आगामी कार्यभार सम्पन्न गर्नका लागि 'समाजवाद उन्मुख जनताको जनवाद' नाम दिएको दस्तावेज निर्माण गरेको छ । नेपाली समाज रूपान्तरणमा क्रान्तिका सकारात्मक प्रभावबारे बहस भइरहेको छ । अब उत्पादनमुखी क्रान्ति बनाउन नेकपाको प्रमुख उत्तदायित्व हुनेछ । लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउने जिम्मा पनि छ ।
क्रान्ति र प्रतिक्रान्तिको दोसांध उभिएर निर्माण भएको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीलाई आन्तरिक नेता व्यवस्थापनको चुनौती धेरै छन् । नेताहरूको व्यवस्थापन सही ढङ्गबाट भएको खण्डमा समाजवादका कार्यभार पूरा गर्ने ठूलो अवसर पनि छ । मार्क्सवाद, लेनिनवाद अंगीकार गरेको पार्टीका नेताहरूले आलोचना सुन्नै नचाहनु ठीक होइन । पुरानो गुटको मानसिकता त्याग्दै नेताहरुको निर्माण विधि र विधानको आधारमा गर्नुपर्दछ । निरन्तरता, क्षमता, आवश्यकता र समावेशिता नेता निमार्णको उपयुक्त बिधि बन्न सक्दछ ।
कम्युनिस्ट पार्टीका नेताहरूले केन्द्रीयताभन्दा जनवादलाई प्रथामिकता दिँदै अभिव्यक्तिमा स्वतन्त्रता गर्दै आफ्ना कमिटीबाहिर स-साना असन्तुष्टि प्रकट गर्दा त्यसलाई विपक्षले तिललाई पहाड बनाउनसक्छ । आजको आवश्यकता अभिव्यक्तिमा परिपक्वता पनि हो ।
नेपालका केही कम्युनिस्ट नेताहरूको विगत हेर्दा सत्ताबाहेक अरु सबै भ्रम भन्दै क्रान्ति त्याग्दै दक्षिणपन्थी भए । परिणास्वरूप नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई ठूलो धक्का लाग्यो । यसबाट पाठ सिक्दै नेकपालाई दक्षिणपन्थी रूझानबाट बचाउनुपर्दछ । कम्युनिस्ट पार्टी श्रमजीवी वर्गको प्रतिनिधि बन्न सक्नुपर्छ ।
अन्तर्यमा नेताहरू क्रान्तिकारी हुनैपर्दछ । सत्तालाई मात्र प्रधान मान्ने विषयलाई क्रान्तिकारी आचरण भन्न मिल्दैन । क्रान्ति र जनताप्रति समर्पित पार्टी आजको आवश्यकता हो ।
विश्वमा बढ्दै गएको कम्युनिस्ट प्रभावलाई रोक्न नवगठित नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीमा अन्तविरोधको सिर्जना गर्दै यथास्थितिवादी, प्रतिक्रियावादी र वैदेशिक शक्ति केन्द्रहरूले कमजोर बनाउने वा फुटाउने खेलमा लाग्ने निश्चित छ । अध्यक्ष प्रचण्ड र केपी ओलीभन्दा तेस्रो पात्रको खोजी हुने सम्भावना ज्यादै छ । परिस्थितीको आकंलन गर्दै नेकपाको शीर्ष नेतृत्व मुलुक र जनताप्रति संवेदनशील हुनु आवश्यक छ ।
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङले राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीको फोटो नगरपालिकाबाट हटाएको विषय अहिले निकै चर्चामा छ । २०५४ मा त्यही प्रकृतिको क्रियाकलाप गरेका थिए, लीला थापा मगरले । जिल्ला विकास समिति...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...
जनता समाजवादी पार्टीमा आएको विभाजन पहिलो पनि होइन र अन्तिम पनि होइन । राजनीतिक दलमा आएको विभाजनको लामो शृङ्खला हेर्ने हो भने पनि यो न पहिलो हो, न अन्तिम । दुःखद् कुरा के भने राजनीतिक दल विभाजनको नयाँ कोर्...