डोनाल्ड ट्रम्प अमेरिकाको राष्ट्रपतिका रूपमा निर्वाचित भएपछि पश्चिमको अन्त्य सुनिश्चित भएको छ । पश्चिम भन्नाले आन्ध्र महासागरका दुवैतर्फका महादेश (युरोप र अमेरिका) भनी बुझिन्छ । बीसौं शताब्दीमा भएका दुई विश्वयुद्धपछि पश्चिम भन्ने शब्द प्रचलनमा आएको हो र यसले ४० वर्ष चलेको शीतयुद्ध अनि अहिलेसम्म पनि विश्व राजनीतिलाई पुनर्परिभाषित गरेको छ । तर यसको मिति सकिएको छ । प्रथम विश्वयुद्ध शुरूमा त युरोपेली मुलुकहरूको द्वन्द्वमा सीमित थियो । सन् १९१७ मा अमेरिका युद्धमा प्रवेश गरेपछि बल्ल यो विश्वयुद्ध बन्न पुग्यो । अहिले पश्चिम भनेर चिनिने अवधारणाको जन्म भएको त्यतिखेरबाट नै हो ।
अझ ‘पश्चिम’ले दोस्रो विश्वयुद्धताका ‘जन्मदर्ता प्रमाणपत्र’ पाएको हो । सन् १९४१ को अगस्टमा नाजी जर्मनीले सोभियत संघमाथि आक्रमण गरेपछि बेलायती प्रधानमन्त्री विन्स्टन चर्चिल र अमेरिकी राष्ट्रपति फ्र्यांकलिन डी. रूजवेल्टले न्युफाउन्डल्यान्डको तटमा रहेको युद्धपोतमा बसेर ‘एटलान्टिक चार्टर’मा हस्ताक्षर गरेका थिए । यही सम्झौता पछि गएर नाटोको रूपमा विकसित भयो र चार दशकका लागि यसले सोभियतको त्राससँग सामना गर्नका लागि साझा मूल्यमान्यता र बजार अर्थनीति भएका स्वतन्त्र लोकतान्त्रिक देशहरूको एक गठबन्धन बनायो । यसैले युरोपलाई अहिलेसम्म सुरक्षित राखेको छ ।
अझ पश्चिमको स्थापना नै अमेरिकाले आफ्ना मित्रदेशहरूको रक्षा गर्ने प्रतिबद्धताबाट जन्मेको हो । अमेरिकाले यो महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह नगरे पश्चिम टिक्न सक्दैन । तर ट्रम्पको शासनकालमा अमेरिकाले भूमिका खुम्च्याउने देखिँदैछ । त्यसो हो भने पश्चिमको भविष्य नै दाउमा पर्छ ।
ट्रम्पको जीतले अमेरिकी लोकतन्त्रका लागि के अर्थ राख्छ अनि उनले प्रशासन सम्हालेपछि के गर्लान् भन्ने विषयमा कोही सुनिश्चित छैनन् । तर हामी दुईवटा तर्कसंगत अनुमान लगाउन सक्छौं । पहिलो, उनको राष्ट्रपतित्वले अमेरिकी घरेलु र विदेशनीति दुवैमा परिवर्तन ल्याउनेछ । अमेरिकी राजनीतिको लगभग सबै अलिखित नियमलाई तोडेर उनी राष्ट्रपति भएका हुन् । उनले हिलारी क्लिन्टनलाई मात्र नभई रिपब्लिकन पार्टीको संस्थापनलाई समेत हराएका हुन् । माघ ७ (जनवरी २०) मा शासन सम्हालेपछि उनले आफ्नो विजयी रणनीति अचानक त्याग्लान् भन्ने आश छैन ।
दोस्रो, ट्रम्प अमेरिकालाई फेरि महान् बनाउने वाचामा अडिग रहलान् भनी हामी अनुमान गर्न सक्छौं । जस्तो परिस्थिति आएपनि उनको राष्ट्रपतिकालको यो आधार नै हो । पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति रोनाल्ड रेगनले पनि यस्तै प्रतिज्ञा गरेका थिए र तर उनको पालामा अमेरिका शीतयुद्धमा थियो अनि उसले साम्राज्यवादी तरिका अपनाउन सक्थ्यो । त्यसैले रेगनले ठूलो मात्रामा पुन: शस्त्रीकरणको नीति अपनाए जसका कारण सोभियत संघको पतन भयो । यसबाट नै उनले अमेरिकाको आर्थिक वृद्धिको बाटो पनि खोले र राष्ट्रियतामा बढोत्तरी गरे ।
ट्रम्पलाई ‘साम्राज्यवादी तरिका’ अपनाउने सुविधा छैन । अझ यसको उल्टो चुनावी अभियानका दौरान उनले अमेरिका मध्यपूर्वका वाहियात युद्धहरूमा संलग्न भएको भनी आलोचना गरे । उनका समर्थकहरू अमेरिकाले विश्वव्यापी नेतृत्वको भूमिका त्यागोस् र संसारबाट हात झिकोस् भन्ने चाहन्छन् । अमेरिकाले अलगथलग राष्ट्रवादी धार अपनाएपनि ऊ संसारको एकदमै शक्तिशाली देश रहिरहन्छ । तर यसले पश्चिमी देशको सुरक्षा वा खुल्ला व्यापार र विश्वव्यापीकरणमा आधारित विश्व राजनीतिको सुरक्षाको ग्यारेन्टी दिँदैन ।
अबको प्रश्न भनेको अमेरिकी नीति कति छिटो परिवर्तन हुन्छ र कत्तिको आमूल परिवर्तन हुन्छ भन्ने हो । ट्रम्पले १२ देश सम्मिलित पराप्रशान्तीय साझेदारी (ट्रान्स पेसिफिक पार्टनरशिप) लाई भंग गर्ने प्रतिज्ञा गरिसकेका छन् । ट्रम्पले बुझेपनि नबुझेपनि यसबाट चीनलाई फाइदा पुग्छ । दक्षिण चीन सागर (साउथ चाइना सी)मा अमेरिकी संलग्नता घटाउँदा पनि चीनलाई फाइदा पुग्छ । चीन छिट्टै नै विश्वव्यापी खुल्ला व्यापारको नयाँ प्रत्याभूतिकर्ता हुनसक्छ अनि मौसम परिवर्तनको सामना गर्ने विश्वव्यापी नेता पनि हुन सक्छ ।
सिरिया युद्धका सम्बन्धमा कुरा गर्दा ट्रम्पले त्यो तहसनहस भएको देशलाई रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र इरानलाई सुम्पिन सक्छन् । व्यावहारिक रूपमा भन्दा यसले मध्यपूर्वको शक्ति सन्तुलन परिवर्तन गरिदिन्छ । यसले त्यस क्षेत्रमै गम्भीर परिणाम निम्त्याउँछ । नैतिक रूपमा भन्नुपर्दा सिरियाली विपक्षीप्रतिको यो क्रूर धोका हुनेछ भने सिरियाली राष्ट्रपति बशर अल असदलाई वरदान हुनेछ ।
अमेरिकाका विषयमा ट्रम्पले चाल्ने नयाँ कदमको झलक हामीले पाइसकेका छौं । ट्रम्पले अमेरिकी कंग्रेसमा कति विरोधको सामना गर्छन् र उनलाई मत नदिने ठूलो संख्याका अमेरिकीले उनलाई कत्तिको पछि हटाउँछन् भन्ने कुरामा भविष्य आधारित रहनेछ ।
तर हामीले कुनै भ्रम नपाले हुन्छ । रणनीतिक रूपमा अमेरिकाको स्थान लिन युरोप कमजोर र विभाजित छ अनि अमेरिकाको नेतृत्वविना पश्चिम बाँच्न सक्दैन । त्यसैले अहिले सबैले पश्चिम भनी चिन्ने विश्व हाम्रै आँखाअगाडि पतन हुने सुनिश्चित छ । अब यसपछि के ? चीनले अमेरिकाको स्थान लिने पक्का छ । अनि युरोपमा राष्ट्रवाद फेरि जाग्न थालेको छ र समय बित्दै जाँदा राष्ट्रवादका राक्षसहरूले युरोप र संसारलाई नै आक्रान्त पार्नेछन् ।
(जर्मनीका पूर्व विदेशमन्त्री तथा भाइस चान्सलर जोस्का फिशरले प्रोजेक्ट सिन्डिकेटमा छापेको लेख ‘गूडबाई टु द वेस्ट’को अनुवाद) अनुवादक : विन्देश दहाल
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङले राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीको फोटो नगरपालिकाबाट हटाएको विषय अहिले निकै चर्चामा छ । २०५४ मा त्यही प्रकृतिको क्रियाकलाप गरेका थिए, लीला थापा मगरले । जिल्ला विकास समिति...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...