कात्तिक २४, २०८०
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
स्वास्थ्यकर्मीले पीपीई नदिए काम गर्न सक्दैनौं भने । भन्नु नपर्ने कुरा थियो भन्न बाध्य भए र दिन बाध्य भए दिनेहरूले ।
७५ हजार नेपाल प्रहरी, ३७ हजार सशस्त्र प्रहरी र आवश्यकताले नेपाली सेनासहितका बर्दीधारीहरू प्रत्यक्ष अप्रत्यक्षरूपमा खटिएका छन् कोरोका संकटमोचनका निमित्त ।
बर्दीधारीलाई चिकित्सिकले जस्तो बोल्ने आधिकारिक मुख प्राप्त छैन, त्यसैले बोल्दैनन् । नबोल्नुको अर्थ नचाहिनु वा नदिनु पनि त होइन । बोल्न नसक्ने सन्तानले आमाको दूधबाट बञ्चित हुनुजस्तै घातक छ हतियारविना युद्ध लड्न पठाउनु ।
नेपालमा कोरोनाभाइरसको संक्रमण देखिएको ४ महिना हुन लाग्यो । लकडाउन भएको नै २ महिना भइसक्यो । काठमाडौंका केही ट्राफिक प्रहरी, आइसोलेनसन र क्वारेन्टाइनमा खटिएकामा बाहेक त्यो पीपीई भन्ने चिज प्रहरीका शरीरमा पर्न पाएको छैन ।
दिनेहरूले नदिएपछि पीडा बोध भएर होला केही संघ–संस्थाले थोरै भएपनि उपलब्ध गराएका छन् । ती पर्याप्त छैनन् । उपलब्ध भएका सामग्री विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डका छन्, छैनन् थाहा छैन ।
सबै सुरक्षा निकायका कर्मचारीहरू संक्रमित हुन थालिसकेका छन् । तिनले सुरक्षा सामग्री पाएका भए तिनको जीवन जोखिममा पर्ने थिएन । अरूको सुरक्षा गर्न खटिनेहरू नै असुरक्षित बनाइनुको परिणाम भयावह हुन सक्छ ।
बर्दी लगाउनु भनेको जोखिम उठाउनु हुँदै हो । यसको अर्थ रक्षात्मक उपाय अपनाउन नपाउनु पनि त होइन । आफू बाँचे मात्र अरूलाई बचाउन सकिन्छ । तर आफ्नै सुरक्षाको महसूस हुन सक्दैन । हरदम आफ्ना लालाबाला र श्रीमतीको चिन्तामा डुब्नुपर्छ भने उसले के साहस र जाँगरले काम गर्छ अनि आउला त कामको नतिजा ?
एकधर बर्दी मात्र लगाएर सडक व्यवस्थापन, विभिन्न उद्धार, अपराध अनुसन्धान, भीड नियन्त्रण र पक्राउ आदिमा खटिरहेका आफ्नो लोग्ने, छोरो वा बाबाआमालाई देख्दा तिनका परिवारले के सोच्दा हुन् ?
द्वन्द्वकालमा भएको गल्ती नै आज दोहोरिँदैछ । उसबेला हतियारविना नै युद्धमा धकेलियो जबरजस्ती । पर्याप्त हतियार भएको भए आक्रमण कम हुन्थे, कम आक्रमण हुनु कम क्षति हुनु हो । प्रहरी बलियो भएको भए विद्रोही पक्षबाट सर्वसाधारण र प्रहरीको त्यति धेरै हत्या हुने थिएन ।
उसबेला र अहिलेको युद्ध फरक भएपनि सिकाइ एउटै हो । विगत वा विश्वका अरू देशबाट नसिकेर पर्याप्त रक्षा कवचविना नै कोरोना युद्ध मैदानमा धकेलिँदैछ आज पनि ।
बर्दीधारी हुनु वा तिनका परिवार हुनु अभिसाप रहेछ भन्ने सन्देश दिन खोजिरहेका छौं हामी । यसले नेपाली युवाहरूमा के सन्देश गइरहेको छ ? युवा विदेश पलायनको कारण यी र यस्तै अकर्मण्यता होइन र ? देशको सुरक्षा निकायमा आकर्षण किन घटिरहेको छ ? यस विषयमा कहिले ध्यान जान्छ हाम्रो ?
कार्य प्रकृतिका आधारमा पनि स्वास्थ्यकर्मीसँगै सबै सुरक्षाकर्मीलाई व्यक्तिगत सुरक्षा सामग्री उपलब्ध गराउनुपर्ने थियो । लकडाउन भएर त्यसको पालना गराउन थालेको पहिलो दिनदेखि नै सुरक्षाकर्मी, सञ्चारकर्मी लगायत जो अत्यावश्यक सेवामा खटिने छन्, तिनीहरू पीपीईमा सजिएको देख्न पाएको भए नागरिकको पनि त मनोबल बढ्थ्यो ।
हाम्रा लागि खटिएकाहरू सुरक्षित छन् । तिनले हाम्रो सुरक्षा गर्न सक्छन् भन्ने प्रभाव पर्थ्यो होला । यसकारण पनि लकडाउन को पालना अझै प्रभावकारी बन्न सक्थ्यो ।
‘तपाईंहरू पहिले आफू सुरक्षित भएर आउनु अनि हामीलाई सम्झाउनु,’ काठमाडौंका भित्रीबस्तीमा तोकिएको समयपछि पसल बन्द गर्न अनुरोध गर्दै खटिएका प्रहरीलाई नागरिकले दिएको जवाफ हो यो ।
नागरिकको चिन्ता सर्वथा उचित छ । तर यस्तो प्रतिक्रियाले ती प्रहरीको मनमा के असर गरिरहन्छ हरेक दिन ?
यो प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हो । यस्ता अनेक अवस्था सिर्जना भएका होलान् जसले प्रहरीको मनोबललाई जमिनतिरै थिचिरहोस् ।
प्रहरीका स–साना एकाइहरूले आफ्नो सम्बन्ध र सम्पर्कका आधारमा २/४ थान सामग्री जुटाएको भरमा सबै प्रहरीलाई संक्रमणबाट बचाउन सकिएला ?
काठमाडौं ट्राफिक प्रहरी प्रमुखले जसरी सबैले जुटाउन सक्छन् भन्ने पनि छैन । सबैसँग त्यो क्षमता र सम्पर्क नहुन सक्छ । अर्काको आश गर्दागर्दै प्रहरीहरू संक्रमणमा परिरहेका छन् । अझै कति पर्ने हुन् ?
प्रहरीलाई अझै कुन युगसम्म मगन्ते बनाइरहने हो ? उनीहरूका लागि जग्गा जनताले दिने, उनैले कार्यालय भवन बनाइदिने, कम्प्युटर र मसलन्द उनकै, इन्धन पनि उनकै भर । यही भिख मगनी संस्कृतिले प्रहरीलाई भ्रटाचारी र घूसखोरी बन्न प्रेरणा प्रदान गरिरहेको त छैन ?
सबै निकायका सुरक्षाकर्मी ब्यारेकमा बस्छन् । ब्यारेक र मेस भनेकै सामूहिक हुन्छ । धारा, पानी, ट्वाइलेट बाथरूम सबै साझा प्रयोग गर्नुपर्छ । एउटाको संक्रमणले धेरैलाई सार्ने निश्चित छ । सुरक्षाकर्मीमा संक्रमण देखिनु भनेको थपिनु पनि हो । थपिनुको अन्त्य कहाँ पुगेर रोकिएला ?
जनताको सुरक्षामा खटिनेहरूको व्यक्तिगत सुरक्षालाई ध्यान दिइएन भने उनीहरूको मनोबल र परिवारको मनोविज्ञानको कुरा कस्तो होला ? यसलाई पनि सहल्लान् बाध्यतावश्, तर जनताको सुरक्षाका लागि काम गर्नेहरू नै जनतामा महामारी फैलाउने कारण बनेका दिन नियन्त्रणभित्र रहला अवस्था ?
प्रहरीहरू क्वारेन्टाइन र आइसोलेसनमा जानुपर्ने अवस्था बढिरह्यो भने आन्तरिक सुरक्षामा पर्ने असरका बारेमा यतिका दिनसम्म पनि किन चिन्तन गरिँदैन ?
प्रहरीको सुरक्षा सोचेर नगरे पनि नागरिकका लागि त यति कृतघ्न नहोऔं । जति ढिलो भयोभयो, अब पनि यता ध्यान दिइएन भने एउटा अक्षम्य कालो वर्तमानसँगै इतिहास पनि निर्माण हुनेछ ।
अपजसको भारी नबोक्ने हो भने विलम्ब नगरी हरदम अग्रपंक्तिमा खटिनेलाई दुई सेट र पर्दा खटिने हरेक प्रहरीलाई एकसेट भरपर्दो पीपीई, अन्य आवश्यक सरसफाई र सावधानीका सामग्री तत्काल उपलब्ध गराउनु पर्छ ।
एकजोर पञ्जा र एकथान मास्क कुनै संस्थाले बाँडेका भरमा संकटको प्रहरी कार्य सम्भव छैन । काठमाडौंकै भित्री बस्तीका कतिपय प्रहरीसँग आज पनि एकथान पञ्जा, मास्क र स्यानिटाइजरको सानो बोत्तलसम्म छैन ।
आगलागी, हत्या, मृत्यु, अपराध अनुसन्धान, भीड नियन्त्रण, सवारी व्यवस्थापन, उद्धार लगायतमा खटिने त नियमित कर्म हुँदै हो । बाँकेको क्वारेन्टाइनमा कोरोनाको कारण मृत्यु भएका युवाको शव व्यवस्थापनमा समेत प्रहरी खटिएको समाचार सुन्न पाइयो । यस्ता कार्य स्थानीय तहले गर्ने कि प्रहरीले ? कानूनले तोकेको प्रहरी कार्यका अलावा कसैले नगरेको सबै काम प्रहरीकै जिम्मामा पर्ने गरेको छ ।
प्रहरी एक जिम्मेवार निकाय भएकाले जनताका यस्ता पीडाहरूबाट प्रहरी भाग्न पनि त सक्दैन ।
धुलिखेलमा मृत्यु भएकी काभ्रेकी कोरोना संक्रमितको शव व्यवस्थापनमा नेपाल स्काउटका दुई साहसिक युवा अघि सरे । सधैं सबै ठाउँमा त्यसो पनि नहोला । नेपाल प्रहरीमा विपद् व्यवस्थापन कार्यदल छँदैछ ।
आवश्यक तालिम र भरपर्दो सुरक्षा सामग्री भए यसबाट पनि त प्रहरी पछि हट्दैन थियो होला । अन्य सुरक्षा निकायमा झन् भरपर्दा जनशक्ति छन् । केबल सुरक्षा सामग्रीसँगै तिनलाई मनोबल चाहियो ।
तिनका नाममा निर्णय भएको जोखिम भत्ता पाएका छन् कि छैन्, यता नि ध्यान दिऔं । उधारो आशा नबनोस् ।
आइसोलेसनबाट कोरोना संक्रमित भागे भने गोली हान्ने निर्णय गरेको समाचार बाहिरयो पर्साबाट ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारीको अध्यक्षतामा बसेको संकट व्यवस्थापन केन्द्रले त्यस्तो निर्णय गर्नु वैशाख ३१ गते नारायणी अस्पतालबाट कोरोना संक्रमित दुईजना युवा भागेपछिको शिक्षा हुनसक्छ ।
जेठ १ गतेको त्यो निर्णय २४ घण्टा टिकेन, सच्याइएको भनियो, र स्थानीय प्रशासन ऐन २०२८ को दफा ६ अनुसार गरिने भनियो । त्यो भनेको पनि सामाजिक अशान्ति सिर्जना गर्नेलाई सम्झाउने, नमाने बल प्रयोग गर्ने, त्यतिले नभए गोली प्रहार गर्ने नै हो ।
पर्साको त्यो निर्णय विकल्पविहीन, कानूनसम्मत् र व्यावहारिक पनि थियो । नागरिक तहबाट समर्थन सर्वत्र स्वागत भएको थियो निर्णयको ।
कोरोना संक्रमित व्यक्ति अस्पतालबाट भाग्छ । पक्राउ गर्ने काम प्रहरीकै हो । समातौं प्रहरीसँग आवश्यक सुरक्षा सामग्री छैन । नसमातौं अरू कैयौंलाई संक्रमण हुन्छ ।
धेरैलाई बचाउनका लागि एउटालाई कानूनबमोजिम प्रहार गर्ने कुरा मानवअधिकारविरुद्ध कसरी हुन्छ ? एक व्यक्ति आफू भागेर अरूलाई रोग सार्ने र अरूको बाँच्न पाउने अधिकारको रक्षा गर्न नपाउने कुरा कसरी मानअधिकार पक्षीय हुन्छ ? निर्णय मानवअधिकारकै रक्षार्थ थियो । बरू रोग सार्नेहरूको पक्षमा पैरवी गर्नुचाहिँ मानअधिकारविरोधी कार्य होइन र ?
बुझ्नै पर्ने तथ्य के हो भने पर्साको संकट व्यवस्थापन केन्द्रले त्यो निर्णय मान्छे मार्न नभई भाग्न खोज्नेहरूमाथि मनोवैज्ञानिक त्रास सिर्जना गरेर अरू धेरैको जीवन रक्षा गर्ने बौद्धिक कदम थियो । यति सानो सत्य नबुझेर रडाको गर्नुको के तुक ?
तराईका दूरदराजका क्वारेन्टाइनको के कुरा काठामाडौंकै कतिपय क्वारेन्टाइनमा बसेकाहरू समयमा सन्तुलित र स्वस्थ्यकर खाना र खाजा देऊ, नदिने भए आफैं किनेर खान देऊ भनेर त्यहाँ खटिएका प्रहरीसँग गुनासो गरिरहन्छन् । यदि त्यहाँबाट पनि मान्छे भाग्ने प्रयास गरे भने हातमा एकजोर पञ्जा र एकजनाले एकथान पीपीई लगाएको भरमा उनीहरूलाई कसरी रोक्लान् ?
वैशाख २६ गते धर्ना बसेका ४७ जना चिनियाँ नागरिक पक्राउ गर्दा होस् वा अन्य विरोधका कार्यक्रममा खटिएका प्रहरीको शरीरमा पीपीईको के कुरा हातमा पञ्जासम्म देखिँदैन ।
यसरी प्रहरी कर्मचारी र तिनका परिवारप्रति घोर उपेक्षा नगरौं ? परिवार र आफ्नो ज्यानको पर्वाह नगरी रातदिन खट्ने प्रहरीप्रति कहिलेसम्म यसरी निर्मम भइरहने होला ? कृपा गरी यो निर्ममता आजैबाट तोडियोस् ।
प्रहरीलाई भरपर्दो पीपीई सहितको सुरक्षा सामग्री उपलब्ध भयो भने पनि प्रहरीले प्रत्यक्ष हातले व्यक्ति समात्नु समातिने व्यक्तिको हितविपरीत हुन्छ । प्रहरीसँग सबै ठाउँमा मल्टी फङ्सनल एरेस्ट डिभाइस छैन ।
काठमाडौंमै पर्याप्त छैन । धानेसम्म यसैको प्रयोगबाट पक्राउ गरौं । सम्भव नभएका ठाउँमा व्यक्तिलाई नभाग्न र प्रहरीको गाडी चढ्न वा प्रहरीको अघि लागेर हिँड्न अनुरोध गरौं । अनुरोध नमानी भागेमा बल प्रयोग गर्ने चेतावनी दिने र नियन्त्रणमा लिने गर्नुपर्छ ।
अनुरोध वा चेतावनीबाट पक्राउ गर्नुपर्ने व्यक्ति नियन्त्रणमा नआए आवश्यक कानूनी बल प्रयोग गर्दा कसैको आपत्ति हुनु दुर्भाग्य हो । किनभने यस्तै विशेष परिस्थितिमा जनताकै हितमा प्रयोग गरिने हुन् यस्ता कानूनहरू । बल प्रयोगको यस्तो अभ्यास नै प्रहरी र आम नागरिकको हितअनुकुल हुनेछ ।
अन्यथा हरेक दिन सडक र बस्तीहरू, आन्दोलनस्थल, क्वारेन्टाइन, आइसोलेसन र लकडाउन पालना गराउनमा सर्वत्र प्रहरी असुरक्षित हुनेछ । त्यसपछि प्रहरीकै कारण जोखिमा बढ्नेछ समाजमा ।
कतिपय कमान्डर र फिल्डमा खटिएका सुरक्षाकर्मीको पनि लापरवाही देखिन्छ । आफ्नो व्यक्तिगत सरसफाइमा कम ध्यान दिने, एकापसमा वा नागरिकसँग दूरी कायम नगर्ने, उपलब्ध सुरक्षा सामग्री प्रयोग नगर्ने र हात मिलाउने जस्ता असावधानी देखिएमा प्रहरी नियमावलीबमोजिम नसिहत, ग्रेड वा प्रमोसन रोक्कासम्मको कारवाही गर्नुपर्छ, किनभने यस्ता लापरवाही आफू, परिवार र समाजका लागि अक्षम्य हुन्, घातक हुन् ।
‘प्रजा मोटा भया दरबार बलियो रहन्छ,’ पृथ्वीनारायण शाहको यो उपदेश आज पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ । प्रहरी बलिया भए नागरिक र तिनको निरोगी भई बाँच्न पाउने अधिकार बलियो बन्छ ।
सम्पूर्ण सुरक्षाकर्मी, सञ्चारकर्मी, स्वास्थ्यकर्मी र प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष खटिने सबै संकटका सेवाकर्मीहरू संक्रमणलाई टार्न सक्ने गरी बलिया भए भने मात्र सरकारको दरबार र नागरिकको घरबार बलियो हुन्छ । चेतना होस् ।
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङले राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीको फोटो नगरपालिकाबाट हटाएको विषय अहिले निकै चर्चामा छ । २०५४ मा त्यही प्रकृतिको क्रियाकलाप गरेका थिए, लीला थापा मगरले । जिल्ला विकास समिति...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू&rsquo...
२०६२ सालपछिको कुरा हो, अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगका एकजना उपसचिव र एकजना शाखा अधिकृत कम्पनी रजिष्ट्रारको कार्यालयमा सरुवा भएर गए । यति मात्र होइन, राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रका एक उपसचिव पनि सोही कार्यालयमा...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...