घरायसी काममा अल्छी थ्यो गोपाल । काम त गथ्र्यो तर सकेसम्म आलटाल गर्ने उसको बानी थियो । त्यसैले हुनुपर्छ बाबुले कर्मकाण्डी पेशामा लागाएका थिए सानैदेखि उसलाई ।  गाउँका जानेमाने पण्डितमा पर्थे बाबु । कथापुराण नै भ्याइनभ्याइदियो उनलाई । त्यसैले पनि हुनुपर्छ कर्मकाण्डको जिम्मा उसकै काँधमा आएको थियो । यसबाहेक औँसी, पूर्णिमा, सङ्क्रान्ति आदिमा सिदा दान गर्ने पनि त्यत्तिकै थिए गाउँमा । त्यो कामसमेत उसकै भागमा परेको थियो । आनो र मानो भन्थे एक माना चामल र पित्तले चार पैसा दिन्थे प्वाल परेको । कर्मकाण्ड गर्दा एउटै मन्त्र धस्काउँथ्यो चाहे जुनसुकै देवीदेवताको पूजा होस् । यसको अर्थ अन्य मन्त्र पढेको थिएन भन्ने होइन । पढेको थियो, पढाएका थिए बाबुले तर सबै मन्त्र कण्ठस्थ थिएन । त्यसैले एउटै मन्त्रले काम चलाउँथ्यो । तथापि गाउँलेहरू भने क्या राम्रो वचन भने बाबुले भन्थे, प्रशंसा गर्थे । 

पूजा सामग्रीमा पनि मनोमानी नै थियो उसको । मन नपर्ने चीज पर्दैन, नभए पनि हुन्छ भन्थ्यो । मन पर्ने चीज नभई हुन्न भन्थ्यो । एकपटक विवाह गराउन जाँदा केरा नभई हुन्न भन्न भ्यायो । विवाहमा नभइनहुने केटा र केटी हो । अरू नभए पनि चल्छ । स्वयं केटा र केटीको बाबुआमा नै नभए पनि काम रोकिन्न । यस्तोमा केरा नभई हुन्न भन्दा कति हाँसे होलान् मानिस तर उसलाई त्यसको मतलव थिएन । भनेपछि भन्यो त्यही चाहिन्थ्यो । यदाकदा विवाहमा सिन्दुर हाल्नै बिर्सन्थ्यो, व्रतबन्धमा मन्त्र सुनाउनै बिर्सन्थ्यो । श्राद्धमा  पिण्ड दिन बिर्सेको सम्झाना त कति छन् कति ऊसँग । जतिबेला यजमाले सम्झाउँथे त्यति बेला–बल्ल साइत भन्दै गर्न लगाउँथ्यो चाहे काम सकेर बिदा हुन लागेकै बेला किन नहोस् । सोह्र श्राद्ध र नवरात्र आएपछि भने निकै गाह्रो पथ्र्यो उसलाई । कहिले एकै दिन चार घरमा श्राद्ध भ्याउनुपथ्र्यो कहिले १० मिनेटमै १३ अध्याय चण्डी पाठ सक्नुपर्ने हुन्थ्यो । तथापि कसैले केही भन्दैनथे । उल्टै तपाईँ आउन नभ्याउने भए गोपाल बाबुलाई पठाइदिए पनि हुन्छ भन्थे बाबुलाई यजमानहरू ।  

तथापि समस्या के थियो भने घले र गुरुङ सज्जनहरूको घर आँगन भएर जानुपर्ने हुन्थ्यो उसलाई यजमानको घर, जहाँ घरैपिच्छे दुईतीनवटा भुस्याहा कुकुर रहेका हुन्थे । ऊ थियो कुकुरदेखि डराउने प्राणी । त्यसैले उनीहरूको घरनजिक पुगेपछि पहिले परैबाट आँगनमा कुकुर छ कि छैन भनेर चियाउँथ्यो । रहेछ भने माथिल्लो गराबाट छेकारा काटेर जान्थ्यो । देखिएन भने आँगनबाटै जाने हिम्मत जुटाउँथ्यो तर भइदिन्थ्यो के भने यदाकदा कुकुर त्यति कतै कुनातिर बसेका हुुन्थे । उसलाई देख्नेबित्तिकै उनीहरू लखेट्न थाल्थे ऊ दौडिएर भाग्थ्यो । भुस्याहा कुकुरलाई डराउने मानिस भेटेपछि के चाहिन्थ्यो र परैसम्म खेद्दै जान्थे । कैयौँपटक कछाडै नै च्यातिदिएका छन् उनीहरूले । यसरी सँधै भुस्याहा कुकुरसित लुकामारी खेल्नुपर्ने भएपछि एकदिन त्यतातिर जान्न भनेर अड्डी कस्यो । तत्कालै आमा हरिमायाले थाहा पाइन् र आएर  सोधिन्– 
‘ल ! यो त अहिलेसम्म गा’ रहेन च । किन न’ गा ? आज काम खैन ?’ 
आमाको कुरा सुनेर उसले डराउँदै भन्यो– 
‘काम न’ भा त थेन तर कुकुरले हैरान पार्चन् । हिजो त कछाड नै च्यात्यो टोकेर ।  जब लाउने लुगा नै खैन’ भने के लगा’ र जाने ।’ 

उसको कुरा सुनेपछि आमाले उपाय सुझाउँदै भनिन्– 
‘नाथे भुस्याहा कुकुरसँ पनि डराउँचन् कोही ? उनीहरूले खेद्ने भन्या भाग्नेलाई मात्र हुन् । लठ्ठी ताक्दै जा त  भागिहाल्चन् नि ।  यी यहाँ अर्को कछाड राख्द्या छु । लगा’ र जानू ।’

आमाको कुरा सुनेर ऊ उत्साहित भयो । हातमा लठ्ठी लिएर ताक्दै गएको थियो उनीहरू त्यसैगरी भाग्न थाले, जसरी पहिले ऊ भाग्ने गथ्र्यो । त्यस दिनदेखि उसले समस्या भाग्नका लागि होइन रहेछन् । भाग्न थाले समस्याले खेदिरहने रहेछ र सामना गर्न थाले उसैलाई भाग्न कर लाग्दो रहेछ भन्ने कुरालाई गुरुमन्त्रको रूपमा लिन थाल्यो । 

समय बित्दै गयो उसको दैनिकी पनि चली नै रह्यो । यत्तिकैका एकपटक अर्को समस्या आइलाग्यो । यो समस्या भने पहिलेभन्दा भिन्दै थियो, जहाँ सामनाको होइन सुझबुझ आवश्यक पथ्र्यो । भएको के थियो भने गाउँका एक घले दाइका सानो छोरा स्कुल पढ्न जाने गथ्र्यो, जो सँधै साँझपख फर्कन्थ्यो । एक दिन एक जना गाउँले दाइले भने–
‘यस घलेका बच्चालाई कान काटौँ भनौँ त के गर्दो रच ।’ 
अल्लारे बुद्धिका कारण उसले सहमति जनाउँदै भन्यो–
‘हुन्च हेरौँ न त के गर्दो रच ।’ 

त्यसपछि उनी हँसिया लिएर कान काटौँ भन्न लागे । विचरा सानो बच्चा रुँदै घरतिर लाग्यो । त्यतिबेला त उसलाई रामाइलै लागेको थियो तर उसको रमाइलो एक रातभन्दा बढी टिकेन । भोलिपल्टै उसका बाबु घले काकाले कचहरी बसाए । ती काका कहिल्यै हाँस्दैनथे । उनको अनुहार हेर्दै सँधै रिसाएका जस्ता देखिन्थे अहिलेका हाम्रा केही नेताका अनुहारजस्तै । त्यसमाथि रिसले दाह्रा किटेका बेला कस्ता देखिए होलान् । दिनभरजसो कचहरी चल्यो । गोपाल र गाउँले दाइलाई कडा केरकार गरियो । त्यतिबेला गोपालका बाबु घरमा थिएनन् । गाउँमै कतै पुराण भन्न गएका थिए होलान् सायद । बिचरी उसकी आमाले के भनेर टारिन् कुन्नि सम्झाई बुझाई गरी मिटिङ टुङ्ग्याए । 

मिटिङ सकियो, सबै आफ्ना घरतिर लागे तर गोपालको मनबाट घले काकाको रौद्ररूपको डर भने गएको थिएन । अगुल्टोको हानेको कुकुर बिजुली चम्कदा पनि तर्सन्छ भन्छन् । उसलाई पनि त्यस्तै भएको थियो । घले काकालाई सम्झने बित्तिकै उसको सुरुवाल भिज्न सुरू हुन्थ्यो । त्यसैले अबदेखि यजमानको घर जान्न भन्न थाल्यो । किनकि उसलाई तिनै घले काकाको घरआँगनको बाटो भएर जानुपर्ने हुन्थ्यो । बिचरी आमा हरिमाया के गरुन् । उता यजमान ताकेदा गर्थे यता छोरो मरिकाटे जान्न नमान्ने । यद्यपि, उनले घले बाबु राम्रा मानिस हुन्, डराउनुपर्दैन भनेर सम्झाउने प्रयास नगरेकी होइनन् तर बालमस्तिष्कमा घुसेको डर सितिमिति किन हड्थ्यो र । त्यसपछि बाध्य भएर उनले अर्को जुक्ति निकालिन् र तिनै घले काकाकी छोरीसँग आफ्नी छोरी गोमा अर्थात् गोपालकी बहिनीको मीत लगाइदिइन् । त्यसपछि भने गोपाललाई काममा जान खासै अप्ठ्यारो परेन । 

यस्तै–यस्तै गाह्रा–अफ्ठेरा झेल्दै गोपालले बाला दिन बितायो । सम्झँदा अहिले पनि उसलाई कस्तो–कस्तो लाग्छ रे । कहिले हाँसो उठ्छ रे कहिले आफैँदेखि रिस उठ्छ रे तर पनि के गर्ने जे हुनु भइसकेको थियो । त्यसलाई न रोक्न सक्थ्यो न उल्ट्याउन नै तर शिक्षा भने दह्रै पायो, जुन शिक्षाले अहिलेसम्म पनि पछ्याउँदै आएको छ उसलाई ।