मंसिर १६, २०८०
महाभारतको युद्ध एक युग समाप्त हुने बेलामा भएको थियो । संसारमा फैलिएको पाप र अनाचारलाई ध्वस्त पारेर धर्मको ध्वज लहराउनका लागि युद्ध अनिवार्य थियो । यावत कमजोरीका बाबजुद पाण्डवहरू धर्मरक्षक भएकाले उनीहरूको म...
“सुन्तलीको हाँगा र बिगा टुप्पै बस्यो जुरेली,
तेइमा जुरेली मारीमा ल्याउँछु लेउ लेउ भाउजू गुलेली,
नी बरीलैै लेउ लेउ भाउजू गुलेली”
तीजका अवसरमा दिदीबहिनीहरूसँग दर खाँदै गर्दा प्रस्तुत गीत गाउँदै नाच्दैै गरेकी भरतपुर–२ की शान्ता अधिकारी एक छिन ३५÷४० वर्षअघि गोरखामा आमासँग माइतीको आँगनीमा नाच्दै गरेको अवस्थामा फर्किइन् ।
“माइती दिदीबहिनी भेट भएको बेलामा मलाई यो गीतले पुरानै बाल्य अवस्थामा फर्कायो”, आमाले माइती गाउँमा तीजको मेलामा यही गीतमा नाच्ने गरेको स्मरण गर्दै उनले भनिन्, “यस्ता गीतले मलाई दिवङ्गत आमाको यादले झस्काउँछ । अब ती दिन फर्केर त आउँदैन तर माइती गाउँकै दिदी, बहिनी, भाउजू भेट हुँदा भने पुरानो यादले यो मन फेरि माइतीगाउँतिर लैजान्छ । ”
गाउँका माइतीहरू पनि गाउँ छाडेर सहर पसेको बताउने अधिकारी फेरि एकपटक पुरानै माइती गाउँमा गएर तीजमा कम्मर मर्काउने धोको रहेको बताउँछिन् ।
रत्ननगरको टाँडी माइतीमा तीज मनाउँदै गरेकी राधिका अधिकारी तीजको स्मरण गर्दै भन्छिन्, “तीजको दिन छुट्टै रौनक हुन्थ्यो, राति दर खाएपछि दिनभर पानी पनि नखाई व्रत बसिन्थ्यो ।” उमेरले ६० वसन्त नाघेकी उनले जवानीमा चेलीबेटी जम्मा भई दिनभर नाचगान गर्दा भोक र थकाइको महसुस नहुने गरेको बताइन् । माइतीको आँगनीमा बसेर गाइने तीजका गीतले चेलीको वेदना प्रस्तुत गर्ने भन्दै उनले एक टुक्का गाइन्,
“बाबाले दिएको शिरै लाउने शिरफुल सुन्तला घारीमा खस्यो बरीलै,
घर जाऊ छोरी भन्नुहुन्छ बाबाले माइतमै दिल बस्यो बरिलै”
उमेरले ८४ वर्ष लागेकी भरतपुर–११ की लीलादेवी दवाडी आजकाल तीज आएकै थाहा पाउँदिनन् । पहिले पहिले उमेर छँदा तीज आउनुभन्दा दुई–तीन दिन अघिदेखि नै घरका गाईवस्तुलाई घाँसको व्यवस्था गरी घरको कामलाई छोट्याएर तीजका दिन माइत जाने गरेको उनले बताइन् । उनले भनिन्, “ऊ बेलामा आजकाल जस्तो कसैलाई फुर्सद हुन्थेन । ढिकी, जाँतो र घरको काम गरेर दिन जान्थ्यो, तीज आउनुभन्दा पहिला रातभर नसुती माइत जानका लागि काम सक्नुपथ्र्यो ।”
नवलपुरको गैँडाकोट घर भएर भरतपुर माइत आएकी सम्झना अघिकारीले तीजमा हजुरआमाले पकाएको दरको याद गरिन् । उनले भनिन्, “सानोमा तीजको दर खाँदा असाध्यै रमाइलो लाग्थ्यो । दर खाने रात हजुरआमा नसुती दर पकाउनुहुथ्यो । अनि हामीलाई राति दर खान उठाउनुहुन्थ्यो, हामी खुसी भएर दर खान्थेम ।”
घरका सबै जना राति उठेर हजुरआमाले पकाएको दर खाएको हिजो जस्तो लागेको तर हजुरआमा बितेको २० वर्ष पुगेछ भन्दै उनी एकछिन भक्कानिइन् । पहिले तीजको बेलामा आमाहरूले गाउने एउटा गीतको स्मरण गर्दै उनले गाइन्,
“फररर फरर चौतारीको बरको पात,
को सँग भनौँ मैले यो मनको बात,
बाबासँग भनौँ भने बाबा बूढो हुनुभो,
आमासँग भनौँ भने पहिल्यै रुनुभो ।”
पहिल–पहिले चेलीको वेदना तथा विभिन्न घटनालाई कथेर तीजका गीतहरू गाइने गरिने तर आजकाल त्यस्ता गीतको मौलिकता हराउँदै गएकोे उनलाई लागेको छ ।
नाच्न गाउन भने त्यति नजान्ने बताउने उनले तीजका मेलामा गाइने एउटा टुक्का भने यसरी सम्झिइन्,
“कोदो छरेँ मकै छरेँ धान छरेको छैन बरिलै,
सौतामाथि दियौ बाबा मन परेको छैन बरिलै”
तीजका अवसरमा महिलाहरू कर्मघरबाट माइतीघर आउने र मीठो मसिनो खाई माइतीसँग भलाकुसारी गर्ने गर्दछन् । परापूर्वकालदेखि मनाइँदै आएको तीज विशेषगरी महिलाहरूका लागि वर्षको एक दिन खुल्ला वातारणमा रम्ने पर्वका रूपमा लिइन्छ । जन्म घर छोडेर कर्र्मघरमा जीवन बिताउँदा माइतीको यादलाई कमी गर्ने एउटा अवसरका रूपमा तीज पर्वलाई लिन सकिन्छ ।
तीज अपरिचित ठाउँको वर्षभरिको जिम्मेवारी, तनाव र जन्मघर र बालासखीप्रतिको सम्झनालाई पुनर्ताजगी गर्ने अवसर दवाडीको अनुभव छ । पछिल्लोे समयमा तीजका नाममा गाइने भड्किला गीत र महिनौँदेखि दरखाने चलन बढ्दै जाँदा मौलिक परम्परा मासिने चिन्ता भने पक्कै भएको उउनको भनाइ छ । रासस
महाभारतको युद्ध एक युग समाप्त हुने बेलामा भएको थियो । संसारमा फैलिएको पाप र अनाचारलाई ध्वस्त पारेर धर्मको ध्वज लहराउनका लागि युद्ध अनिवार्य थियो । यावत कमजोरीका बाबजुद पाण्डवहरू धर्मरक्षक भएकाले उनीहरूको म...
सनातन धर्ममा गोत्रको धेरै महत्व हुन्छ । ‘गोत्र’को शाब्दिक अर्थ त धेरै व्यापक हुन्छ । यद्यपि विद्वानहरुले समय–समयमा यसरबारे यथोचित व्यख्या गरेका छन् । ‘गो’ अर्थात् इन्द्रिय, र &...
काठमाडौं, — हिन्दू धर्मले सहगोत्रीका बीच विवाह गर्न नहुने विधान गरेको छ । गोत्र भनेको वंश र कुल हो । प्रत्येक नयाँ पुस्तालाई गोत्रले जोड्ने काम गर्छ । जस्तो, कसैको भारद्वाज गोत्र छ भने त्यो व्यक्ति भरद्वा...
काठमाडौं -केही मानिस धार्मिक मान्यताका कारण लसुन र प्याज खाँदैनन् । विशेषगरी ब्राह्मणहरू लसुन प्याज खाँदैनन् । यसरी नखानुका वैज्ञानिक र धार्मिक कारण छन् । आयुर्वेदका अनुसार खाद्य पदार्थलाई तीनवटा श्रेणीमा बाँड...
बेनी– म्याग्दीको मङ्गला गाउँपालिका–२ बाबियाचौर माटेवगरमा देवी महिमा श्रीमद्भागवत नवाह ज्ञान महायज्ञ एवं धार्मिक महोत्सव शुरू भएको छ । माटेवगरमा रहेको ऐतिहासिक देवी भगवती मन्दिर परिसरमा मङ्गला युथ ...
वास्तुशास्त्र अनुसार घरमा कुन ठाउँमा के कुरा राख्ने नियमको पालना गर्दा सुखसमृद्धि प्राप्त हुन्छ । वास्तु पालन नगर्दा भने स्वास्थ्य र धनहानिका अलावा अन्य धेरै समस्याबाट ग्रस्त भइन्छ । खराब भएको र टुटेफुटेको सामान घ...
मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू&rsquo...
२०६२ सालपछिको कुरा हो, अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगका एकजना उपसचिव र एकजना शाखा अधिकृत कम्पनी रजिष्ट्रारको कार्यालयमा सरुवा भएर गए । यति मात्र होइन, राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रका एक उपसचिव पनि सोही कार्यालयमा...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...