कात्तिक २४, २०८०
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले गत चैत २३ देखि २५ गतेसम्म गरेको भारत भ्रमणमा उठेको एउटा मुख्य विषय हो, नेपालमा रेल र पानीजहाज आगमन । अघिल्लो पटक प्रधानमन्त्री हुँदादेखि नै लगातार रुपमा रेल र पानीजहाजको कुरा गरिरहनु भएका ओलीले यसपटक भारत भ्रमणका क्रममा ती दुबै विषयलाई महत्व दिनुभएको छ र भारत सरकारसँग यस विषयमा अलग–अलग सम्झौता समेत भएका छन् ।
भौगोलिक हिसावले नेपालको अधिकांश भूभाग पहाडी भएका कारण रेलको सम्भावना कम छ भन्ने बुझाइ पुरानो भइसकेको छ ।
प्रविधिमा आएको परिवर्तन र मानिसहरुको दक्षतामा आएको विकासले अहिले हाम्रा जस्ता मुलुकहरुमा सजिलै रेल गुडेको देख्न पाइन्छ । यसपटक भारतसँग रेलसम्बन्धी सम्झौता गरेर प्रधानमन्त्री ओलीले अब मुलुकलाई छिमेकीसँग सहज र सुलभ यातायात मार्गबाट जोड्ने काममा पहिलो पाइला चाल्नु भएको छ । एक बर्षमा सर्वेक्षण सकेर विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन बनाइसक्दा आशा गरौँ, ओलीकै कार्यकालमा नेपालमा रेल गुड्नेछ ।
रोम एक रातमा बनेको होइनभने जस्तै नेपालमा रेल र पानीजहाजपनि एक रातमा आउने होइनन् । नेताले सपना देख्ने हो, कार्यक्रम बनाउने हो, कामगर्ने मानिस धेरै छन्, केही समय लाग्छ । केपी ओलीले अहिले त्यही काम गरिरहनुभएको छ । सबभन्दा पहिला के गर्ने भन्नेबारेमा नेताले भिजन बनाएन भने कुनै पनि योजना बन्न सक्दैनन् ।
अझ अलि ठूला आयोजनाको कुरा गर्नासाथ कर्मचारीतन्त्रले स्रोत छैन, सम्भव छैन भन्ने बुँदाबाट कुरा सुरु गर्ने चलन नै छ । त्यसलाई चिरेर जब नेताले केही सपना देख्छ, अनि देश त्यसका पछाडि दौडिन्छ ।
सन् १९३० को दशकमा विश्व चरम आर्थिक मन्दीमा थियो, उत्पादन प्रभावित थियो, रोजगारीका अवसरहरु सीमित बनिरहेका थिए, आर्थिक बृद्धिदर धीमा थियो । त्यही बेला अमेरिकाले महत्वाकांक्षी हुभर ड्याम बनाउन थाल्दा मानिसहरुले ज्रिबो टोकेका थिए ।
आजभन्दा ८२ वर्षअघि ४९ मिलियन डलर खर्च गरेर बनाएको २ हजार ८० मेगावाट क्षमताको उक्त जलविद्युत् आयोजनालाई अमेरिकी अर्थतन्त्रको जग बसाल्ने योजनाका रुपमा लिइन्छ । राष्ट्रपति थियोडोर रुजबेल्ट आफैँले अनुगमन गरेर बनाएको उक्त आयोजनाले अमेरिकालाई आर्थिक रुपमा खुट्टा टेक्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेकोमा सन्देह छैन ।
हामी कहाँपनि केही न केही त्यस्तै काम नगरी भएको छैन । सानातिना बाटोघाटो बनाउने, पुलपुलेसा, स्वास्थ्यचौकी, विद्यालय, पोखरी बनाउने जस्ता कामयत्तिकै पनिभएकै छन् । तर, केही यस्तो योजनाको देशले अपेक्षा गरिरहेको छ, जसबाट हाम्रो अर्थतन्त्रको तस्वीर बदल्न सकियोस्, दिशा बदल्न सकियोस् । पानीजहाज र रेल त्यसका उदाहरण हुन सक्छन् ।
भनिरहनु परेन, हामी दुई ठूला अर्थतन्त्रको बीचमा छौँ । विश्वका उदीयमान अर्थतन्त्रका रुपमा चीन र भारतले विश्व बजारमा प्रभाव बढाइरहेका छन् । हामी ती ठूला अर्थतन्त्रबाट लाभाविन्वत हुनुपर्छ पनि भनिरहेका छौँ । तर, त्यो भनेको के हो ? कसरी लाभान्वित हुने ? आजको मुख्यप्रश्न यो हो । केही ठूला आयोजनाहरुमा छिमेकीलाई सहभागी बनाएर नै हामीले उनीहरुबाट लाभलिन सक्छौँ ।
उत्तरतिरबाट चीनले नेपालको सीमासम्म रेल ल्याउने योजना कार्यान्वयन गरिरहेका छ । सिगात्सेबाट नेपाललाई जोड्न चीनका लागि कुनै ठूलो कुरा छैन । गाउँको सामान्य बाटो पनि कुनै ठाउँमा घुम्ती नबनाएर टनेलबाट बनाउन बानी परेको चीनका लागि हाम्रो उत्तरतिरका पहाड केहीपनि होइनन् । पोखरा, लुम्बिनी र काठमाडौँ जोड्ने गरी चिनियाँ रेल नेपाल आउन विल्कुल असम्भव छैन । यससम्बन्धी गृहकार्य अघि बढिरहेको छ ।
उता हालै भारत भ्रमणमा गएको बेला प्रधानमन्त्री ओलीले रक्सौल हुँदै काठमाडौँमा रेल ल्याउने योजना अघि बढाउनुभएको छ । समयसीमा तोकेर एक वर्षभित्र सम्भाव्यता अध्ययन गर्ने समझादारी दुई देशबीच भएको छ र त्यसपछि निर्माणका बारेमा आवश्यक मोडालिटी तयार गर्न पनि दुबै देश सहमत भएका छन् ।
नेपालमा भारतीय आयोजनाहरु कार्यान्वयन नभइरहेको परिप्रेक्ष्यमा भारतीय पक्षले बुझेरै समयसीमा तोक्ने सहमति जनाएको हुनुपर्छ । त्यसैले रेलको कुरा गर्नासाथ हावादारी भन्दै उडाउने भन्दा आगामी एक वर्ष भित्रै यसको विस्तृत कुरा थाहा भइहाल्नेछ ।
नेपालको समुद्रसम्म पहुँच छैन । त्यही भएर सीधै हामीले समुद्रबाट सामान ढुवानी गर्न पाउँदैनौँ । तर, कोशीनदीमा हामीले सानो आकारको पानीजहाज चल्ने गरी कामगर्न सक्छौँ भन्ने कुरा धेरै पहिला उठेर यत्तिकै सेलाएको थियो । अहिले नेपाल र भारतकाबीचमा सम्झौता भएर त्यसमा पनि अध्ययन अघि बढाउने घोषणा भएको छ । यसका अरु पक्षहरु के कति छन्, भारतले यसअघि भन्दै आएको नदी जडान परियोजना र यसकाबीचमा के सम्बन्ध छ, यी विषयहरुलाई हेरेर यसलाई पनि स्वागत योग्यकदम मान्नुपर्छ ।
अहिले हामीले नेपाली बजारमा महंगो सामान किन्नु परिरहेको छ । बाहिरबाट यता आउने सामानको मूल्य मुख्यतः ढुवानीका कारण चर्को छ । रेलमार्गबाट नेपाल जोडिने वित्तिकै यसमा स्वतःकमी आउँछ भने पानीजहाज भए झन् सस्तो पर्छ ।
त्यसैले यी दुबै कुनै हाँसी–मजाकका विषय होइन्, मुलुकका लागि अपरिहार्य विषय हुन् ।
हाम्रो अर्थतन्त्र बलियो छैन, स्रोत कम छ । तर, काम गर्नै नसक्ने अवस्था चाहिँ छैन । योजना र अठोट हुने हो भने पुँजी परिचालनका लागि त्यति समस्या हुँदैन, जति भयाबह रुपमा चित्रित गर्ने गरिन्छ । तर, हामीकहाँ त विदेशी भारतले धेरै ठूला आयोजनाहरु बनाइरहेको छ । र, भारत पनि कुनै विकसित मुलुक होइन । विदेशी प्रत्यक्ष लगानीलाई त्यहाँको सरकारले पनि आमन्त्रण गरिरहेको छ ।
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले त भारतमै आएर उत्पादन गर्न विदेशी निर्माताहरुलाई प्रोत्साहित गर्दै ‘मेक इन इन्डिया’ नारा नै अगाडि सार्नुभएको छ । तर, त्यहाँका निर्माणमन्त्री नितिन गडकरीले चाहिँ भौतिक पूर्वाधारमा विदेशीलगानी नलिने घोषणा गर्दा धेरैजना आश्चर्यमा परेका थिए । उहाँले सडकलगायतका भौतिक पूर्वाधार बुट सिस्टममा बनाउने र त्यसैबाट लगानी उठाउने योजना अघि सारेर त्यसलाई सफल कार्यान्वयन गरेवाप तमोदी सरकारका ‘बेस्ट पर्फमर मिनिस्टर’ मध्येमा पर्नुहुन्छ ।
ठ्याक्कै त्यही सूत्र यहाँलागू गर्न सकिएला÷नसकिएला तर हाम्रा लागिपनि निजी क्षेत्रलाई निर्माण क्षेत्रमा आकर्षित गर्ने एउटा पाठ त्यो हुन सक्छ । तर, काठमाडौँ–हेटौंडा फास्ट ट्र्याकलाई सरकारले त्यही मोडलमा निर्माण गर्न खोजे पनि सुरुमा सरकारको घाँटी समाउने गरी गाडी नगुडेमा क्षतिपूर्ति दिनुपर्ने प्रावधान राखेर त्यसलाई तुहाउन खोजिएको छ ।
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
आज ‘सबैका लागि मर्यादित जीवन’ को आदर्श वाक्यसाथ अन्तर्राष्ट्रिय गरिबी निवारण दिवस मनाइँदै छ । भोक, रोग, अभाव र आवश्यकता पूरा भएपछि मात्र मानवीय मर्यादा पाउन सकिन्छ । नेपालमा गरिबी र असमानताका विभि...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
२०६२ सालपछिको कुरा हो, अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगका एकजना उपसचिव र एकजना शाखा अधिकृत कम्पनी रजिष्ट्रारको कार्यालयमा सरुवा भएर गए । यति मात्र होइन, राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रका एक उपसचिव पनि सोही कार्यालयमा...
धेरै पहिलेको कुरा हो एक जना सज्जनका दुई भाइ छोरा थिए । उनीहरूबीच निकै मिल्ती थियो । एकपटक भगवान्ले आएर वरदान माग भनेकाले उनीहरूले अमरताको वर मागेका थिए । उनीहरूको कुरा सुनेर भगवान्ले भने– ‘...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...