साउदी अरबले मलेसियाको तेल प्रशोधन केन्द्रमा सात अर्ब डलरको लगानी गर्न लागेको मलेसियाका प्रधानमन्त्री नजिब रजाकले घोषणा गरेका छन् । यो परियोजना मलेसियाको तेल कम्पनी पेट्रोनासले शुरु गर्न लागेको हो ।


साउदी राजा सलमानले एसियाको भ्रमणका क्रममा गरेको पहिलो सम्झौताका रूपमा यो लगानी रहेको छ । यसले पेट्रोनासको नाफामा वृद्धि गर्ने अपेक्षा छ । पेट्रोनास विगतका केही वर्षदेखि तेलको मूल्यमा आएको कमीका कारण संघर्षरत छ ।

साउदी राजाले मलेसिया भ्रमण गरेको एक दशकभन्दा बढी भइसकेको थियो तर यी दुई देशबीचको सम्बन्ध गहिरो छ ।

मलेसियाको राजनीतिमा साउदी नाता गत वर्ष खुलासा भएको थियो । त्यतिखेर प्रधानमन्त्री रजाकले उनको व्यक्तिगत ब्यांक खातामा पाइएको ७२ अर्ब रुपैयाँ साउदीको शाही परिवारबाट प्राप्त भएको बताएका थिए ।
राज्यको लगानीमा भ्रष्टाचार गरेर उक्त रकम नकमाएको उनले स्पष्ट पारेका थिए ।

मलेसियाको भ्रष्टाचारविरोधी आयोगले नजिबलाई सबै मुद्दामा सफाइ दिएको थियो । तर उनका आलोचकहरूले साउदी अरबको बहाना लिएर सजिलै उनले भ्रष्टाचार ढाकछोप गरेको बताएका छन् । यो मुद्दामा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानहरू चलिनैरहेका छन् ।

अहिले चाहिँ साउदी राजा सलमान क्रमशः मलेसिया, इन्डोनेसिया, जापान, ब्रुनाई र चीनको भ्रमण गरिरहेका छन् ।

तर साउदीको लगानी कूटनीतिका पछाडि उसले दक्षिणपूर्वी एसियाली क्षेत्रमा प्रभाव जमाउन चाहेको अनि एसियाली लगानीकर्ताहरूलाई साउदीमा लगानीका लागि आकर्षित गर्न खोजेको रूपमा हेरिएको छ ।

साउदी अरबले एसियामा लगानी गर्नुका पछाडि पाँच कारण छन् :

१. एकअर्काको पिठ्युँमा धाप मार्ने : साउदी अरबले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई विविधीकरण गर्न खोजेको छ अनि तेलमा निर्भरता पनि घटाउन खोजेको छ । तेलको मूल्यमा गिरावट आएसँगै उसले आफ्नो अर्थतन्त्र सुधार्नुपर्ने चुनौती छ ।

मलेसिया जस्ता मुलुकमा लगानी गरेर वा त्यहाँको लगानी आफ्नोमा भित्र्याएर साउदीलाई खासै केही फाइदा हुनेछैन तर राजा सलमानले चीन र जापानमा कुनै घोषणा गर्न सक्ने कुरामा चाहिँ ध्यान दिनुपर्छ । रियादले जापानी कम्पनी सफ्टब्यांकमा ४५ अर्ब डलर लगानी गरिसकेको छ र विश्लेषकहरूका अनुसार साउदीहरूले टोकियो र बेइजिङमा बन्दोबस्तीका सामान, भौतिक संरचना तथा प्रविधिमा लगानी गर्न खोजिरहेका छन् ।

२. ग्राहक कायम राख्ने : साउदी अरबमा लगानी भित्र्याउने मात्र होइन, एसियामा साउदी कच्चा तेलको व्यापारका लागि बाटो बनाउने पनि उद्देश्य हो । यसमा सबभन्दा ठूलो ग्राहक चीन हो जसले तेल आयातकर्ता देशमा अमेरिकालाई उछिन्दै पहिलो स्थान हासिल गरेको छ । सन् २०१४ को तथ्यांकले चीनको ऊर्जा आवश्यकता पूरा गर्न साउदी स्रोत मुलुक भएको देखाएको छ ।

तर रुस र इरानले पनि यसमा पाइला सार्दैछन् अनि चीनले ती दुवै मुलुकका तेलखानीमा लगानी गर्दैछ । बेइजिङको प्रमुख प्रदायकका रूपमा कायम रहनु रियादको ठूलो चुनौती हो ।

३. सम्भावित लगानीकर्ताहरू : साउदी राज्यले चलाएको तेल कम्पनी साउदी आरामकोले सन् २०१८ मा सार्वजनिक शेयर बिक्रीमा राख्दैछ । रिपोर्टहरूका अनुसार यो संसारकै सबभन्दा ठूलो शेयर बिक्री हुनेछ तर यसको मूल्यका विषयमा केही शंकाहरू छन् ।

जे होस्, साउदी राजाको भ्रमणले एसियाली लगानीकर्ताहरूलाई साउदी आरामकोमा पाँच प्रतिशत शेयर किन्न प्रेरित गर्ने अपेक्षा छ । एसियाली शेयर लिस्टिङको पनि कुरा उठिरहेको छ तर त्यसलाई पुष्टि गर्न बाँकी छ ।

४. वाशिङटनमा भर नपर्ने : व्यापार र राजनीति दुवैमा अमेरिका परम्परागत रूपमा साउदी अरबको सबभन्दा शक्तिशाली मित्र हो । तर अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले विदेशीहरूसँगको व्यापारका विषयमा कडा कुरा गरेकाले साउदी अरबका केही व्यापारीमा चिन्ता छाएको छ । त्यसैले साउदी राजा वाशिङटन जानुअघि एसिया भ्रमणमा निस्केका हुन् ।

इन्डोनेसिया र मलेसियाजस्ता मुसलमानबहुल देशमा भौतिक संरचनामा मात्र साउदी अरबले लगानी गर्नेछैन, धार्मिकस्थल र मदरसाहरूमा पनि गर्नेछ ।

५. लगानीले मुसलमान धर्म फैलाउँछ : परम्परागत रूपमा विदेशमा सहायता र लगानी साउदी सरकार अनि धार्मिक संघसंगठनले गर्छन् । तर हालैका वर्षमा दक्षिणपूर्वी एसियामा अतिवादी वहाबी धर्म तीव्र रूपमा फैलिँदैछ ।

त्यस क्षेत्रमा इस्लामको पुनरुत्थान भइरहेको भनिएको बेलामा अतिवादीहरूमाथि यस्तो लगानी आएको हो ।
इन्डोनेसियाका मानवअधिकारवादी समूहहरूले अतिवादी परम्परावादी मुल्लाहरूका मस्जिदमा धमाधम लगानी भइरहेको बताएका छन् । त्यस द्वीपसमूहमा हुने इस्लामको नरम व्याख्याभन्दा फरक मत राख्ने अतिवादी समूहहरूमाथि लगानी भएको हो ।

मलेसियामा पूर्वप्रधानमन्त्री महाथिर मोहम्मदकी छोरी मरिना मोहम्मदले मलेसिया अरब साम्राज्यवादको चपेटामा परेको र यस क्रममा मलयालीहरूले आफ्नो पहिचान गुमाउँदै गएको चिन्ता देखाइन् । मलयालीहरूले लुगा लगाउने, बोल्ने र धर्म मान्ने तरिकामा अरबी प्रभाव देखिन थालेको छ ।

साउदी अरब चाहिँ यो आलोचना टार्न तत्पर देखिन्छ । यही सन्दर्भमा यो भ्रमणका क्रममा राजा सलमानले इन्डोनेसियाको हिन्दूबहुल बाली द्वीपको पनि भ्रमण गर्ने कुरा महत्त्वपूर्ण छ ।

बीबीसी डट्कममा फागुन १७ गते प्रकाशित लेखको भावानुवाद

अनुवादक : विन्देश दहाल

---

---