सुर्खेत, चौकुने गाउँपालिका, १ मा जन्मिएकी कल्पना तामाङ २१ वर्षकी भइन्। तर  उनीसँग नेपाली नागरिकताकाे प्रतिलिपि छैन।

कल्पनाले नागरिकताका लागि पटकपटक प्रशासन न धाएकी होइनन्। तर, सहाराविहीन भएकै कारण उनको नागरिकता बनेको छैन।

‘जिल्ला प्रशासन जाँदा पूर्वप्रमुख जिल्ला अधिकारीले जन्मदर्ताको आधारमा मात्र नागरिकता दिन सकिँदैन भन्नुभयो। त्यसपछि बुवाआमाको मृत्यु दर्ता प्रमाणपत्र पनि लगेर गएँ। तैपनि नागरिकता पाइएन,’ कल्पनाले दुखेसो पोखिन्।

नागरिकता नहुँदा आफूले बैंकमा समेत खाता खोल्न नपाएको उनको गुनासो छ। ‘मासिक रुपमा एक सहकारीमा पैसा जम्मा गर्दै आएकी छु। नागरिकता नहुँदा सहकारीको शेयर पनि लिन पाइन्,’ उनी भन्छिन्।

कल्पना नागरिकताका लागि पहल गरिदिन कर्णाली प्रदेशकी उपसभामुख पुष्पा घर्तीसहित प्रदेश सभा सदस्यकहाँ पनि पुगिन्। तर, उनीहरु समेत जाँदा पनि जिल्ला प्रशासन कार्यालयले नागरिकता बनाइदिएकाे छैन।

आफू सुर्खेतमै जन्मे पनि नागरिकता नहुँदा विदेशीभन्दा बढी समस्या भोग्नु परेको उनको गुनासो छ। ‘विदेशीले भिसा देखाएर बैंकिङ गतिविधि गर्न पाउने रहेछन्,’ कल्पनाले भनिन, ‘मैले त आफू जन्मेको भूमिमा बैंक खाता खोल्न पनि पाएन। लोकसेवाको परीक्षा दिन पाइन। अवसर पर्याप्त आए पनि सरकारी सेवा सुविधाबाट म बञ्चित हुन पुगेँ, कसले मेरो कुरा बुझ्ला ?,’ 

चौकुने गाउँपालिका-४ का वडाध्यक्ष नवराज जैसीले नागरिकताका लागि अनुसूची १ अनुसार सिफारिस गरिसकेका छन्। सोही वडाका ८ जनाले वंशजको आधारमा नागरिकता दिन जायज छ भनी मुचुल्का गरेका छन्। वडा कार्यालयले कल्पनाका बुवाआमाको मृत्यु दर्ता प्रमाणपत्र उपलब्ध गराएको छ।

उनका बुवाआमा मजदुरी गर्थे। दुवैसँग नेपाली नागरिकताकाे प्रतिलिपि थिएन। उनीहरूको निधनपछि सनाखत गर्ने नजिकका आफन्त नभएकै कारण सुर्खेत जिल्ला प्रशासन कार्यालयले नागरिकता दिन आनाकानी गरेको हो।

सुर्खेतको चौकुने गाउँपालिकाको बिजौरामा ०५५ भदौ ११ गते जन्मिएकी कल्पनाका बुवा रामबहादुर तामाङको ०५९ कात्तिक १० गते र आमा लक्ष्मीको ०६६ पुस २० गते निधन भएको थियो। उनका भाइ नरेश तामाङ भारतकाे बैङ्लोरस्थित एक होटेलमा काम गर्छन्। तर उनीसँग पनि नेपाली नागरिकताकाे प्रतिलिपि छैन।

कल्पनासँग नागरिकता त छैन नै पढाइ खर्च धान्न समेत समस्या भइरहेको छ।  उनलाई कक्षा ११ र १२ पढ्दा नेपालगन्ज-१२ की लता शर्माले सहारा दिएकी थिइन्। स्नातकको भर्ना शुल्कका लागि सहयोग जुटाउन सक्दो पहल गर्ने आश्वासन उनले दिएकी छन्।

कानुनमा स्नातक भर्ना शुल्क ५० हजार लागेको उनले सुनाइन्। भर्ना गर्ने पैसा जोहो भए पनि प्रत्येक सेमेस्टरको शैक्षिक शुल्क, पुस्तक, खानेबस्ने व्यवस्थाका लागि कल्पनासँग कुनै स्रोत छैन। 

सुर्खेतका प्रमुख जिल्ला अधिकारी रमेश न्यौपानेले कल्पनासँग उपलब्ध आवश्यक कागजपत्र अध्ययनपछि नागरिकता दिने/नदिने भन्ने विषयमा निर्णय गर्न सकिने प्रतिक्रिया दिए।