यो हप्ता नेपाली संगीत आकाशले एउटा गीत पायो —‘साइँली’ । यो गीतले नेपाली संगीत बजारमै एउटा इतिहास कायम ग–यो । हेमन्त राणाको स्वरको जति चर्चा छ, त्यसभन्दा बढी चर्चा संगीतकार कालीप्रसाद बाँस्कोटाको छ । युट्युबमा अपलोड भएको एक हप्ताभन्दा कम समयमा यस गीतलाई करीब २५ लाख पटक हेरिएको छ । काली प्रसादले फलाम छोएपनि किन सुन हुन्छ त ?शुरुवाती दिनमा कालीको एउटा गीत बजारमा आयो —‘आधी आधी जिउनु छ यहाँ,’ जसमा स्वर रहेको थियो उनै हेमन्त राणाको । फरक धारको संगीत र शब्द अनि मीठासपूर्ण स्वरमा सजिएको यो सृजनाले नेपाली संगीतका श्रोतालाई फरक स्वाद दियो, तर छलाङ नै चाहिँ मारेन ।

यतिबेलासम्म कालीको नाम खासै चर्चामा आएन । उता शशी रावलले गाएको ‘चाहना सकियो, बहाना सकियो’ गीतले बजार राम्रैसँग ततायो तर पनि कालीलाई उनको परिचय दिलाउन सकेन । तर शशी रावललाई भने सुपरहिट बनायो अनि थुप्रै अवार्ड पनि दिलायो ।

कालीको संगीतको यात्रा चलिनैरह्यो । उनले आफ्नो चर्चा होला भन्ने पनि सपना देखेनन् होला शायद । संगीतमा उनले संघर्ष गरेका छैनन्, मात्र रमाइरहेका छन् । सरलतामा जटिलता उनको संगीतमा पाइने विशेषता हो । उनी शायद अरूलाई चर्चित बनाउन चाहन्छन्, त्यसैले होला आफू राम्रो गायक हुँदाहुदै पनि अरूलाई गाउन दिन्छन् उनी ।

अहिले त यस्तो दिन आयो, जसले कालीलाई हरेक नेपालीले मुटुमा सजाएको छ । ‘रेशम फिलिली’ नामक चलचित्रमा उनको ‘पारी त्यो डाँडामा हेर’ गीतको आगमनले चलचित्रलाई भन्दा बढी कालीको चर्चा गर्न बाध्य बनायो । र ‘साइँली’सम्म आइपुग्दा त कालीको नाम गुन्जन थाल्यो जताततै ।

महाभूकम्प २०७२ ले चलचित्रको व्यापारमा ब्रेक लाग्यो तर कालीको प्रचार चलिनैरह्यो निरन्तर । ‘रेशम फिलिली’ले कालीको सांगीतिक जीवनलाई नै कुदायो फिलिली ।

चलचित्र संगीतमा शम्भुजित बाँस्कोटाको एकछत्र राजलाई तोडेका थिए संगीतकार सुरेश अधिकारीले । वसन्त सापकोटा, महेश खड्का, चेतन सापकोटा, अर्जुन पोखरेल आदि हुँदै नेपाली चलचित्र संगीतमा अहिले राज चलेको छ काली प्रसाद बाँस्कोटाको । ‘पारी त्यो डाँडामा’ हुँदै ‘निर जैले रिसाउनी’, ‘सुन्तलीलाई भगाइलग्यो झिल्केले’ अनि ‘ठमेल बजार’ सँगै ‘साँइली’ कालीका अतुलनीय योगदान हुन् नेपाली संगीत बजारमा ।

शायद कालीले बुझेका होलान् गम्भीर प्रकृतिका गीत बजारमा चल्दैनन् । ‘भारी भो भारी भो’ गीतमा संगीतको जुन सौन्दर्य छ, अरू गीतमा बिरलै पाइन्छ । तर ‘भारी भो’ गीतको खासै चर्चा चलेन । नेपाली समाजको सामाजिक चेतना र नेपाली समाजले के रुचाउँछ बुझेर गीत तयार गर्नाले बिकाउ गीत बन्नसक्छ उनले जानेका छन् । र त उनी बनाउँछन् ‘साँइली’ जसले बोकेको छ ५०औं लाख विदेशिने नेपालीको कथा ।

रेशम फिलिलीको गीत हिट हुँदा नै बौद्धिक वर्गले एउटा चर्चा चलायो नेपाली समाज कता जाँदैछ भनेर । हुन पनि हो, नेपाली श्रोताहरूमा गहन शब्द र शास्त्रमा बाँधिएका गीत सुन्ने धैर्य छैन ।

कालीप्रसाद बाँस्कोटाका अधिकांश चलेका गीतहरू नेपालको मौलिक लोकलयमा आधारित छन् । उनका गीतमा मादल बज्छन्, सारंगी बज्छन् अनि बाँसुरी बज्छन् जो नेपालीका मनमुटुमा सजिएका आफ्नै बाजा हुन् ।

सरल अनि केही ठट्यौला शब्द र केही प्रान्तीय शब्दहरूको संयोजनबाट उनका रचना सजिएका हुन्छन् । उनका गीत पूर्वका मान्छेले सुन्दा पूर्वकै जस्तो, पश्चिमकाले सुन्दा पश्चिमको जस्तो अनि काँठकाले सुन्दा काँठको जस्तो लाग्छ ।

निर, हाउ, पिरीम, परान यिनै मौलिक शब्द हुन् जसले कालीको गीतलाई प्राण दिएका छन् । घट्ट, जाँतो, मेलापर्म यी बिर्सिइसकेका शब्दहरूलाई कालीले जीवन दिएका छन् आफ्ना गीतहरूमा । कालीका गीत सुन्न र बुझ्न सजिलो छ । संगीतको शास्त्र नजाने पनि उनको गीतलाई मनन गर्न कठिन छैन श्रोतालाई ।

बाजागाजाको संयोजन र गीत सुहाउँदो स्वर छान्न सक्नु उनका गीत चर्चित हुनुको अर्को राज हो । जस्तो गीत, त्यस्तै बाजागाजा अनि त्यस्तै स्वर । ‘ठमेल बजार’लाई मीना पोखरेलले बाहेक कसले न्याय गर्न सक्ला र ? अनि ‘साइँली’लाई हेमन्त राणाले ? राम्रा गीत उनी आफैं गाउन सक्थे तर गीतलाई न्याय पुगोस् भनेर अरूलाई गाउन दिन्छन् । त्यसैले त उनी काली हुन् ।

स्वर, संगीत र शब्दमा निपुण नेपाली कलाकारको नाम लिनुपर्दा कालीको पनि नाम आउँछ । नेपाली संगीतको परम्परागत धारलाई उल्ट्याउन सक्ने उनी नेपाली संगीतको ‘ट्रेण्डसेटर’ नै हुन् । सूत्रमा बाँधिएका लाखौं गीतहरूको भीडमा त्यसैले उनका गीत टपक्क अडिन्छन् जिब्रो जिब्रोमा ।

संगीतले मनोरञ्जन मात्र होइन, सन्देश र मर्मलाई पनि बोक्नुपर्छ भनेरै होला कालीले रचे ‘साइँली’ । ‘साइँली’ सुन्दा आनन्द र बुझ्दा मर्मस्पर्शी गीत हो । उनका गीतमा प्रयोग भएका बिम्बहरू पनि सरल तर मार्मिक खालका छन् । पिरतीको ताल, पिरतीको छाता अहिलेको पुस्ताले सजिलै बुझ्ने बिम्बहरू हुन् ।

पश्चिमा भद्दा गीतहरूलाई कण्ठाग्र गरेर हिँड्ने नयाँ पुस्तालाई नेपाली संगीतको स्वादमा भुलाउन सक्नुलाई कालीको योगदानका रूपमा लिन सकिन्छ । पिकनिक तथा पार्टीहरूमा बज्ने हिन्दी गीतको कर्कश आवाज पनि सुन्नुपरेको छैन अहिले कालीको उदयले ।

केही समीक्षकहरूले कालीप्रसादले संगीत चोर्छ भन्ने आरोप पनि नलगाएका होइनन् । लोकगीत सबैका साझा सम्पत्ति हुन्, नयाँ स्वाद र प्रयोगले लोप हुन लागेका लोकगीतलाई नयाँ जीवन दिएका छन् । ‘रेशम फिलिली’सँगै सम्झिइनेछ रेशम फिरिरी अनि सुन्तलीलाई भगाई लग्यो झिल्केलेसँगै गुन्गुनाइने छ नक्कलीलाई भगाई लग्यो झिल्केले ।

शास्त्रमा बाँधिएर विश्लेषण गर्ने हो भने कुनै गीतमा अर्को कुनै गीतको स्वाद आउनु स्वाभाविक हो किनभने अदुवा हालेर आलु पकाउँदा पनि अदुवाको बास्ना आउँछ र साग पकाउँदा पनि अदुवाको । एउटै रागमा आधारित फरक गीतहरूमा अलिकति उस्तै मिठास आउँछ नै । कालीले कुनै पनि गीतमा अन्याय गरेका छैनन् ।

निश्चय नै जति चाँडो चर्चामा आयो, त्यति नै चाँडै त्यो चर्चा सेलाउँछ पनि । कालीप्रसाद पनि कुनै दिन हराउलान् तर वर्तमानमा उनको लगन र सफलता अतुलनीय छन् । गीतहरू कालजयी नहोलान् तर हाललाई नेपाली श्रोताहरूले कालीबाट धेरै अपेक्षा गरेका छन् । संगीत पूर्ण हुन शब्द, संगीत र स्वरको जति भूमिका हुन्छ, श्रोताको पनि उत्तिकै भूमिका हुन्छ । कालीका गीतहरू श्रोताको भरपूर साथ पाएर पूर्ण छन् ।

कालीप्रसाद मासु खाँदैनन्, रक्सी चुरोट खाँदैनन् । त्यसैले उनी अरूभन्दा फरक छन् । गालाको डिम्पलले उनलाई जति सुन्दर बनाएको छ, त्यसभन्दा बढी उनका सृजनाले उनलाई सिंगारेका छन् ।

सामान्यतया सेलिब्रिटीहरू नामले चिनिन्छन्, तर यिनलाई कामले चिन्छन् श्रोताहरूले । अरूले गीत गाएको र गोपीका बाउले सुसेलेको उखान लागू हुन्छ अहिले कालीको हकमा । उनले बनाएका जस्तोसुकै गीत पनि भाइरल बन्ने अवस्था आएको छ । यो उनको लगन र प्रतिभाको प्रतिफल हो ।

---

---