अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडनले पुनः एकपटक ताइवानमाथि चीनको आक्रमण भएमा अमेरिकाले ताइवानको प्रतिरक्षाका लागि अमेरिकी सैनिक पठाउने बयान दिएका छन् । 

सीबीएस टीभीसँगको अन्तर्वार्तामा आइतवार (१८ सेप्टेम्बर) उनले त्यो भनाइ राखेका हुन् । यसअघि पनि तीनपटक उनले यस्तै किसिमका बयान दिइसकेका छन् । प्रत्येकपटक ह्वाइट हाउसले उनको आशय गलत नरहेको भनी स्पष्टीकरण दिँदै आएको छ । 

तर बारम्बार उही कुरा दोहोर्‍याइरहँदा बाइडन साँच्चिकै ताइवानका विषयमा अमेरिकाले अपनाइरहेको रणनीतिक दुविधालाई त्याग्न तयार रहेको देखिन्छन् । 

सीएनएनका स्टिफन कोलिन्सनले त्यस्तै किसिमको विश्लेषण गरेका छन् । उनका अनुसार, राष्ट्रपतिले महत्त्वपूर्ण परराष्ट्रनीतिको सिद्धान्तलाई एकपटक परित्याग गर्न खोज्दा त्यसलाई संयोग मान्न सकिएला तर चारपटक त्यसो गर्दा चाहिँ उनी यसमा प्रतिबद्ध छन् भन्ने अर्थ निकाल्न सकिन्छ । 

ताइवानलाई चीनले लगातार सैन्य जोखिम देखाउँदै तर्साइरहेकाले त्यसलाई रोक्नका लागि अमेरिकाले दह्रो अडान राख्नु जरूरी छ भन्ने सोच बाइडन प्रशासनमा पलाएको देखिन्छ । ताइवान स्वतन्त्रताको दिशामा अघि बढ्न खोजेको भनी चिन्ता लिएर चीनले आफ्नो सैन्यशक्ति प्रदर्शन गरिरहेको हो भन्ने कुरा बाइडन प्रशासनलाई थाहा छैन होला र ? 

अमेरिकी संसद्की सभामुख न्यान्सी पलोसीको उत्तेजनात्मक ताइवान भ्रमण स्वतन्त्रतालाई नै उक्साउनका लागि भएको हो भन्ने चीनको बुझाइ छ । त्यसैले पलोसीको भ्रमणको चीनले घोर विरोध गरेको थियो । 

भन्नलाई त बाइडन स्वयंले आफ्नो प्रशासन एक चीन नीतिमा अडिग रहेको बताएका छन् तर उनको भनाइ र गराइमा अन्तर देखिएको चीनको बुझाइ देखिन्छ । चिनियाँ सञ्चारमाध्यमहरूमा यस अन्तरका बारेमा उल्लेख गरिएका सयौं सामग्रीहरू उपलब्ध छन् ।

चीनले ताइवानलाई आफ्नै एक प्रान्त मान्ने गरेको छ र कुनै दिन त्यसलाई आफूसँग शान्तिपूर्ण रूपमा मिसाउने इच्छा व्यक्त गर्दै आएको छ । तर ताइवानमा विगत केही वर्षयता चिनियाँ मुख्यभूमिसँगको पुनरेकीकरणका विरोधमा आवाजहरू उठ्न थालेका छन् । बहालवाला राष्ट्रपति त्साई इङ–वनको दलले स्वतन्त्रता पक्षधरहरूलाई प्रोत्साहन गर्न थालेको छ । 

यस्तो अवस्थामा अमेरिकाले एक चीन नीति त भन्ने तर ताइवान चीनकै एक अंग हो चाहिँ नभन्ने गरिरहेको छ । अझ, चीनको आक्रमण भएमा ताइवानलाई आर्थिक वा अन्य नभई फौजी सहायता नै गर्ने भनी अमेरिकाले दोहोर्‍याइरहेकाले ताइवानलाई वस्तुगत रूपमा स्वतन्त्र राष्ट्रको जस्तो हैसियत दिइरहेको हो कि भन्ने आभास पाइन थालेको छ । 

विश्लेषक रेसल मार्सडेनका अनुसार, ताइवानलाई युक्रेन जस्तै प्रस्तुत गरी सानो छिमेकीलाई ठूलोले जोखिम तेर्स्याइरहेको अनि सानोलाई बचाउनका लागि अमेरिका तयार रहेको भाष्य अमेरिकीहरूले बनाइरहेका छन् ।   

बाइडनको पछिल्लो भनाइले मार्सडेनको दाबीलाई पुष्टि नै गर्छ । सीबीएसको ६० मिनेट्स कार्यक्रममा उनले ताइवान आफ्नो स्वतन्त्रताका बारेमा आफैं निर्णय लिन्छ भने । अमेरिकाले ताइवानीहरूलाई स्वतन्त्र बन्नका लागि प्रेरित नगरेको र त्यो उनीहरूकै निर्णय भएको उनले बताए ।

यस भनाइलाई कार्नेगी इन्डावमेन्ट फर इन्टरनेसनल पीस नामक संस्थामा अमेरिकन स्टेटक्राफ्ट प्रोग्रामका वरिष्ठ फेलो स्टिफन वर्थाइमले द गार्डियन पत्रिकामा अर्थ्याएका छन् । उनका अनुसार, ताइवानको राजनीतिक हैसियतका विषयमा अमेरिका तटस्थ छ, यसको छिनोफानो ताइवानी जनता आफैंले गर्छन् र ताइवानले लिने जुनसुकै निर्णयलाई पनि अमेरिकाले समर्थन गर्छ भन्ने बाइडनको आशय देखिन्छ । 

अर्थात्, मानौं भोलि ताइवानी जनताले बहुमतका साथ स्वतन्त्रता घोषणा गरेछन् भने अमेरिकाले त्यस निर्णयलाई समर्थन गर्नेछ । यो वस्तुगत रूपमा एक चीन नीतिको बर्खिलाप कदम हो र शायद बाइडनका लागि त्यो पुरानो नीतिको सान्दर्भिकता अब समाप्त भएको छ । यससँगै ताइवानका विषयमा अमेरिकाको रणनीतिक दुविधा अब रणनीतिक स्पष्टतामा परिणत भएको छ ।

त्यसो त अमेरिकाले विगत कैयौं वर्षदेखि ताइवानलाई विभिन्न हातहतियार सहयोग गरेर आफ्नो असली नीतिको संकेत दिइसकेको थियो । हुँदाहुँदा ताइवानले युक्रेन जस्तै लामो दूरीको हाई मोबिलिटी आर्टिलरी रकेट सिस्टम्स (हिमार्स) का एम१४२ लोन्चरहरू पनि अमेरिकासँग किन्नका लागि बजेट छुट्ट्याइसकेको छ । 

हातहतियार सहयोगसँगै अमेरिकी सांसदहरूको ताइवान भ्रमण बाक्लै गरी भइरहनु पनि त्यहाँको स्वतन्त्रता पहललाई समर्थनका लागि नै हो । पलोसीले आफू संसारको सबभन्दा स्वतन्त्र स्थानमा आइपुगेको भनी प्रकारान्तरले ताइवानी स्वतन्त्रताकै आशय व्यक्त गरिन् ।

त्यसका अतिरिक्त चीनले ताइवानमाथि आक्रमण गरे पनि नगरे पनि चीनविरुद्ध प्रतिबन्ध लगाउनका लागि अमेरिकाले तयारी गरिरहेको छ । अझ, सिनेटमा विचाराधीन ताइवान पोलिसी याक्टमार्फत ताइवानलाई अर्बौं डलर बराबरको सैन्य सहायता दिनका लागि पनि अमेरिकाले पहल गरेको छ ।

यसरी एक चीन नीतिको मन्त्रपाठ गरिरहने तर चीनलाई ताइवान पुनरेकीकरण गर्नबाट रोक्ने लक्ष्यका साथ ताइवानलाई सहयोग गरिरहेको अमेरिकाको नीति हो भन्ने छर्लंग भएको छ । चीनले अमेरिकाका यी उत्तेजनात्मक कदमहरूलाई रोक्नका लागि ठोस पहल गर्न नसक्दा अमेरिका झन् सुरिएको छ । 

वास्तवमा चीनले ताइवानका सन्दर्भमा कोरेको लक्ष्मणरेखालाई अमेरिकाले बारम्बार उल्लंघन गरी चीन साँच्चिकै पुनरेकीकरणका लागि प्रतिबद्ध छ कि गफ मात्र दिइरहेको हो भनी अमेरिकाले जाँच्न खोजेको हो । अझ त्यसमाथि आफ्नो सहयोगका कारण युक्रेनले रुसविरुद्धको प्रत्याक्रमणमा सफलता पाइरहेको देखेर ताइवानमार्फत चीनलाई रोक्ने (कन्टेनमेन्ट) नीति सफल हुनेमा अमेरिका विश्वस्त हुन थालेको देखिन्छ । 

ताइवानका लागि चीनले अमेरिकासँग युद्ध लड्दैन भन्ने पूर्वानुमान अमेरिकीहरूले गर्न थालेको पनि बाइडनको भनाइबाट संकेत पाइन्छ । बाइडनले स्पष्ट रूपमा ताइवानमाथि चीनले आक्रमण गर्दा अमेरिकी सैनिकहरू प्रतिरक्षाका लागि अवश्य आउनेछन् भने । 

त्यस्तो अवस्थामा चीन र अमेरिकाको प्रत्यक्ष भिडन्त पक्का छ । त्यस भिडन्तले चिनियाँ अर्थतन्त्र तहसनहस हुने भएकाले चीनले ताइवानमाथि आक्रमणरूपी आत्मघाती कदम चाल्दैन र आफूहरूको निवारण (डिटरेन्स) नीति सफल हुन्छ भन्ने अमेरिकीहरूको सोचाइ हुन सक्छ । 

तर समाजवादी विचारधारा भन्दा पनि राष्ट्रवादमा आधारित चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको वैधतालाई ताइवान पुनरेकीकरणले मात्र कायम राख्न सक्ने कुरालाई विश्व समुदायले हेक्का राख्नुपर्ने हुन्छ । भनाइको मतलब, ताइवानलाई चीनमा मिसाउन नसकेमा कम्युनिस्ट पार्टीले चीनमा शासन गरिरहन लगभग असम्भव छ । 

आफ्नो अस्तित्व संरक्षणका लागि समेत पार्टी अमेरिकासँगको भिडन्तका लागि तयार हुनुपर्ने स्थिति छ । चिनियाँ जनता स्वयं पनि ताइवान पुनरेकीकरणको सवालमा स्पष्ट छन् । त्यसैले चीन पनि युद्धको तयारी गरेर बस्नुको विकल्प देखिँदैन । चीनको सैन्यशक्ति विगतको तुलनामा निकै बढेकाले युद्धका लागि हिचकिचाहट गर्नुपर्ने अवस्था पनि छैन ।

विश्लेषक टिमुर फोमेन्को अमेरिका–चीन युद्ध निकट भविष्यमै हुने अनुमान गर्छन् । अमेरिकालाई चीनसँगको युद्ध सन्निकट छ भन्ने कुरा थाहा छ र रुसविरुद्ध जस्तै चीनविरुद्ध पनि आफ्ना साझेदारहरूलाई परिचालन गरेर युद्ध जित्न सकिन्छ भन्ने सोच छ । 

युद्ध भएमा आफ्नो हतियार उद्योग मालामाल हुने कुरा पनि उसलाई राम्रोसँग थाहा छ । अनि अमेरिकी समाजमा भइरहेको चरम ध्रुवीकरणका कारण गृहयुद्धको स्थिति रहेकाले विदेशी युद्धमा सहभागी हुँदा देशलाई एकजुट बनाउन सकिने आकलन पनि बाइडन प्रशासनले गरेको हुन सक्छ । 

बाइडनले अब आफूहरू एक चीन नीतिको पक्षमा नरहेको अनि ताइवानलाई स्वतन्त्र बनाउनका लागि युद्ध लड्न समेत तयार रहेको संकेत दिइसकेका छन् । चीनले अमेरिकाको यस परिवर्तित सोचलाई मद्देनजर गर्दै रणनीति बनाउनुपर्ने भएको छ । 

यस्तो स्थिति निर्माण हुँदा पूर्वी एसियामा अशान्तिको लहर फैलिने भएको छ । त्यस लहरले विश्वलाई नै समेट्ने पक्का छ किनकि अमेरिका–चीन युद्धले विश्व आपूर्ति शृंखलालाई पार्ने नकारात्मक असरको आयतन विशाल छ । 

पढ्नुहोस् यो पनि :

 

ताइवानका विषयमा चीनलाई उत्तेजित बनाउँदै अमेरिका, पलोसी भ्रमणले ल्याउला युद्धको स्थिति ?

युक्रेनपछि ताइवानमा युद्धको त्रासदी– पलोसीको भ्रमणपछि चीनले खोल्ला कस्तो फायर ?

पलोसीको ताइवान भ्रमण– अमेरिकाले चालेको चाल र सी चिनफिङले संकेत गरेको माओकालीन कठोरता