जेठ ३, २०८०
प्रतिनिधिसभाको पहिलो अधिवेशनमा नेता/सांसदको हाजिरी लोकान्तर डट्कमले सार्वजनिक गरिदिएपछि नेताहरूको जवाफदेहिताको बहस शुरू भएको छ । जनप्रतिनिधिको सर्वोच्च थलो संसद्मा ठूला भनिएका दलका शीर्ष न...
दक्षिण एसियामा तनाउ चर्केको छ । १४ फागुन (मङ्गलवार) झिस्मिसे बिहानै इण्डियाको वायुसेनाका एक दर्जन लडाकू विमानले पाकिस्तानमा प्रवेश गरी आतङ्ककारीका गढ ठानिएका इलाकाहरू विस्फोटनद्वारा ध्वस्त पारेको घटनाले परिस्थिति जटिल भएको छ । दिल्ली र इस्लामाबादबीच अहिलेको भनाभनको सिलसिला मत्थर हुन केही समय लाग्ने अवस्था छ । किनभने यस्तो हवाइ कारवाही दिल्लीले सन् १९७१ को लडाञीपछिको अवधिमा गरेको थिएन । पाकिस्तानले आफ्नो हवाइक्षेत्र इण्डियाका विमानले उल्लंघन गरेको स्वीकार गर्दै त्यसको प्रत्युत्तर ‘उचित समयमा’ दिइने वक्तव्य सार्वजनिक गरेको छ । यसो गर्न पाकिस्तानसित सामरिक क्षमता पनि होला तर अफगानिस्तान र इरानसितका बिग्रँदो सम्बन्धले उसको मनोबल खस्केको अवस्था छ ।
मङ्गलवारको घटनाबारे जानकारी दिने क्रममा दिल्लीका अधिकारीहरूले १२ दिन पहिले भारत-प्रशासित काश्मीरमा पाकिस्तानको संरक्षण पाएको आतङ्ककारी समूहको एक आत्मघाती हमलावरले अर्ध्दसैनिक बल (सिआरपीएफ्) का ४० जना सिपाहीको ज्यान लिएको हुँदा त्यसको प्रतिवादमा गरिएको हो भनेका छन् । अर्थात् अहिले तनाउ चर्किने स्थिति आएको पाकिस्तान-संरक्षित जिहादी समूहका आक्रामक गतिविधि नै हुन् भन्ने दिल्लीको दाबी छ । र, पाकिस्तानले यस्तो दाबीको प्रतिवाद चित्तबुझ्दो ढङ्गबाट दिन सकेको पनि छैन । सन् २००८ को नोभेम्वरमा मुम्बईमा लस्कर-ए-ताइबा नामक आतङ्ककारी समूहले सयभन्दा बढी निर्दोष मानिसको ज्यान लिएयता पटक-पटक यस्ता कृयाकलाप भएका विषयबारे दिल्लीमा चर्चा हुनु अस्वाभाविक होइन । दिल्लीले आफ्नो हैसियत र क्षमतालाई चुनौति दिइएको ठान्नु नाजायज पनि होइन ।
काश्मीरमा यस पटकको घातक आक्रमण जैश-ए-मुहम्मद नामक समूहले गराएको मानिएको छ । आवरणमा लोकतान्त्रिक पध्दति भए पनि पाकिस्तानमा सैनिक बल प्रधान मानिन्छ जसको जानकारी र दुरुत्साहनमा जिहादी समूहहरू भारत-प्रशासित काश्मीरलाई अशान्त गराइरहन्छन् । काश्मीर खण्डित भै भारत र पाकिस्तानमा विभाजित नभएको हुँदो हो त दक्षिण एसियाक्षेत्रले शायद दीर्घकालीन तनाउ बेहोर्नु पर्ने थिएन । जग-जाहेर छ, विगतका भारत-पाक युद्धमा मूलत: काश्मीर नै कारण बनेको छ ।
अहिलेको मामिला पनि काश्मीरसितै गाँसिएको हुनाले दक्षिण एसिया, एसिया र बाँकी विश्व नै सीमावर्ती तनाउ चर्केर फेरि युध्दमै परिणत हुने हो कि भनेर सशंकित बनेका हुन् । युध्द भयो भने त्यसका परिणाम भारत र पाकिस्तानले मात्र बेहोर्दैनन्---असरहरू पर-परसम्म पर्ने कुरामा सन्देह छैन । त्यसमाथि भारत र पाकिस्तान दुबैसँग आणविक हतियारको शक्ति समेत छ । नेपालको उत्तरी छिमेकी चीन पनि आणविक शक्ति हो । नेपाल यी तीनको चेपुवामा छ । (यो वास्तविकता बुझ्नु जरुरी छ, र नेपाल पश्चिमी देशका मान्यता र लहै-लहै वा सल्लाहमा हिंड्नु उचित हुँदैन भनिएको हो ।) ताजा घटनाहरूले निम्त्याउने जोखिम टरेको छैन । हामी संवेदनशील राजनीतिक भूगोलमा छौं ।
तथापि मङ्गलवारको भारतीय हवाइ कारवाहीलाई दिल्लीले लडाञीको स्तरसम्म नपुर्याउने सङ्केत देखिएका छन् । वायुसेनाको कारवाहीको सार्वजनिक जानकारी सैनिक प्रवक्ताको साटो विदेश सचिव विजय गोखले मार्फत दिइनु एउटा सूचक हो । अर्को, गोखलेको वक्तव्यमा हवाइ कारवाहीलाई ‘गैरसैनिक’ कदमको कोटिमा राखिएको छ र सम्भाव्य आतङ्की गतिविधिलाई निषेध गर्ने प्रयासमा सीमित गरेको भनिएको छ । थपमा, निर्वाचनको संघारमा रहेको भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सरकारले देशमाथि व्यापक र दीर्घकालीन असर हुने गरी ठूलो लडाञी गराउने निर्णय नलिने अनुमान गर्न सकिन्छ । यस कोणबाट हेर्दा तत्कालको सङ्कट टर्ने अड्कल गर्न मिलेको हो यद्यपि सार्कक्षेत्रका सबै सदस्य-राष्ट्रले सहज वातावरण पाउन भने निकै समय लाग्नेछ ।
प्रतिनिधिसभाको पहिलो अधिवेशनमा नेता/सांसदको हाजिरी लोकान्तर डट्कमले सार्वजनिक गरिदिएपछि नेताहरूको जवाफदेहिताको बहस शुरू भएको छ । जनप्रतिनिधिको सर्वोच्च थलो संसद्मा ठूला भनिएका दलका शीर्ष न...
कर्मचारीलाई तलब खुवाउन समेत हम्मेहम्मे पर्नेगरी देशको अर्थतन्त्र जर्जर अवस्थामा चलिरहेको छ । कोरोना महामारी र युक्रेन युद्धबाट सिर्जित समस्याका कारण अर्थतन्त्र लामो समयदेखि शिथिल छ । बजार चलायमान बन्न सकेको छ...
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
लामो समयको गृहकार्य र बहसपछि नेपाल आयल निगमले असार ३१ गते मध्यरातदेखि इन्धनको स्वचालित मूल्य प्रणाली कार्यान्वयनमा ल्याएको छ । स्वचालित प्रणाली कार्यान्वयनमा आएसँगै देशभर इन्धनको मूल्य घटेको छ । सर्वसाधार...
लोकान्तर सञ्चार प्रालिद्वारा सञ्चालित लोकान्तर डट्कम (Lokantar.com) स्थापनाको सात वर्ष पूरा गरेर आजदेखि आठौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस अवसरमा सबैभन्दा पहिला हामी हाम्रा समस्त पाठक, विज्ञापनदाता र शुभेच्छुकहरूप्...
संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गोटरेसको भ्रमणका बेला नेपालको शान्ति प्रक्रिया फेरि एकपटक अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमाझ चर्चाको विषय बनेको छ । नेपालको शान्ति प्रक्रियाको शुरूआती चरणमा राष्ट्र संघले सहजीक...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...
जनता समाजवादी पार्टीमा आएको विभाजन पहिलो पनि होइन र अन्तिम पनि होइन । राजनीतिक दलमा आएको विभाजनको लामो शृङ्खला हेर्ने हो भने पनि यो न पहिलो हो, न अन्तिम । दुःखद् कुरा के भने राजनीतिक दल विभाजनको नयाँ कोर्...
मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू&rsquo...