नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली सत्ताबाट बाहिरिए पछिका हरेकजसो भाषणमा आफ्ना विपक्षी नेताहरूप्रति आगो ओकलिरहेका छन् । उनले हरेक भाषणमा गालीको वर्षा गरिरहेका छन् । 

पूर्वप्रधानमन्त्री ओलीको भाषणको निशानामा मुख्यगरी नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड) र एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपाल पर्ने गरेका छन् ।

केहीअघि उनले राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्ष चित्रबहादुर केसीलाई पनि गाली गर्न भ्याएका थिए ।

भाषणमा विपक्षी नेतालाई गाली गर्न ओली मात्रै होइन अरू नेता पनि उत्तिकै माहिर छन् । नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपाल पनि मौका पर्दा प्रतिस्पर्धी नेतालाई गाली गर्न पछि पर्दैनन् । 

गालीयुक्त भाषणमा उत्तिकै रमाउने अर्का नेता हुन्, जनता समाजवादी पार्टीका संघीय परिषद् अध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराई । उनको भाषणमा पनि प्रचण्डदेखि केपी ओलीसम्मलाई गाली गरिएको, लाञ्छना लगाइएको हुन्छ ।  

भाषणमा तथ्य राखेर तर्क प्रस्तुत गर्ने, विचारको बहस र मन्थन गर्ने र कार्यकर्तालाई तर्कयुक्त बहसमा प्रेरित गर्ने नेताहरू कमै छन् । दोस्रो, तेस्रो पुस्ताका नेताहरू समेत अग्रजलाई अनुसरण गर्दै गालीयुक्त भाषणमा रमाइरहेको देखिन्छ । 

एमालेका अध्यक्ष ओली कार्यकर्तालाई आश्वस्त पार्नेभन्दा पनि किस्सा जोडेर उद्देलित गर्ने प्रयास गर्छन् । उनी सहभागी भएका कार्यक्रममा ओलीको गालीयुक्त भाषणलाई गडगडाहट तालीले स्वागत गरिन्छ । विभिन्न किस्सा जोडेर गरिएको गालीमा रमाउनेको जमात पनि ठूलै छ ।

ओलीका गालीयुक्त भाषणका केही अंश हेरौं– 

गत शनिबार ललितपुरको च्यासलस्थित तुलसीलाल स्मृती प्रतिष्ठानमा अनेरास्ववियुको सचिवालय बैठकलाई सम्बोधन गर्दै ओलीले प्रचण्ड र माधव नेपाललाई मधुकैटभ दैत्यसँग तुलना गरे । 

प्रचण्ड र माधवलाई लक्षित गर्दै उनले भनेका थिए, ‘मधुकैटभले पनियति वितण्डा मच्चाएका थिएनन् । तपाईंहरूले शास्त्रमा सुन्नुभएको होला । मधुकैटभ भन्ने दुईटा राक्षसहरू जन्मिएका थिए, कानेगुजीबाट निस्किएका । तिनीहरूले उपद्रो मच्चाएका थिए । प्रचण्ड र माधव भन्ने मधुकैटभले पार्टीमा उपद्रो मच्चाए र संसद् विघटन गर्नुपर्‍यो ।’ उक्त भाषणमा ओलीले दुईपटक गरेको संसद् विघटनको दोषी प्रचण्ड र नेपाललाई करार गर्ने प्रयास गरेका थिए । त्यही दिनको भाषणमा ओलीले प्रचण्ड र नेपाल कम्युनिस्ट हुनै नसक्ने ठोकुवा गरे । 

उनले राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्ष चित्रबबहादुर केसीलाई पनि बाँकी राखेनन् । गण्डकी प्रदेशमा जनमोर्चाका सांसदले कांग्रेसलाई साथ दिएर एमाले नेतृत्वको सरकार ढालेको रिस उनले त्यो भाषणमा पोखेका थिए ।  

ओलीले भनेका थिए, ‘चित्रबहादुर केसी कालो गोरूलाई चुनाले पोतेर भन्दै कथा त हाल्थे । कालो गोरूलाई चुनाले पोतेर सेतो देखिएका रहेछन् भन्ने कुरा त कांग्रेसको पछि लाग्दा थाहा भयो नि त ।’ 

ओलीले शनिबार प्रचण्ड र नेपाललाई पहिलोपटक मधुकैटभ भनेका होइनन् । त्यसअघि भदौ १२ मा ललितपुरमा युवा संघले आयोजना गरेको कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै ओलीले त्यस्तै आशयको अभिव्यक्ति दिएका थिए । 

त्यसबेला, पार्टी एकता गरेर देशभर नेकपाको नेतृत्वमा प्रतिनिधि हावी गराएको देख्न नसकेर पार्टी विभाजनसम्म गरेको आरोप ओलीले लगाएका थिए ।

‘त्यो स्थिति सहन नसकेर पार्टी फुटाउने, सरकार गिराउने, प्रदेश प्रदेशमा एमालेको सरकार बन्न नदिने, बनेकोलाई काम गर्न नदिने । त्यस्ता खालका कुलंगार नेताहरू यस पार्टीमा जन्मिए । लामो समयसम्म मधुकैटभले जस्तो दुःख दिएर, कमलको फूल हल्लाएर, सूर्य चिह्नलाई धक्का दिएर, हँसिया हथौडालाई धुजाधुजा पारेर, हाम्रो यात्राको बाटोमा खाल्डाखाल्डा खनेर लामो समय दुःख दिएर, अस्तिका दिन त पूर्जा लिए क्यारे दलको ! कस्तो बुद्धि होला ?,’ ओलीले भनेका थिए ।

ओलीका भाषणहरूमा सत्ताबाट बाहिरिनु परेको र पार्टी फुटेको आक्रोशको अभिव्यक्ति झल्किने गरेको छ । ओलीसँग भाषणबाटै आफ्ना विरोधीलाई चसक्क हुने गरी अभिव्यक्ति दिने खुबी छ । उनले अभिव्यक्तिमा टुक्का र किस्सा मिसाएको खुबै मन पराएर सुन्ने र हाँसेर उनलाई साथ दिने ठूलो जमात उनी सहभागी हुने कार्यक्रममा हुने गर्छ । कार्यक्रमका सहभागीले हाँसेर तालीले साथ दिएपछि ओली झन् उत्साहित भएर गालीको वर्षा गर्न थाल्छन् । 

ओलीसँग करीब दुई वर्ष एउटै पार्टीमा काम गरेका नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ पनि गालीयुक्त भाषणमा उत्तिकै अब्बल छन । 

माओवादी केन्द्रको पार्टी कार्यालय पेरिसडाँडामा सूर्यनाथ यादवको स्मृतिमा आयोजित कार्यक्रममा प्रचण्डले ओलीको आलोचना गर्दै भनेका थिए, ‘केपी ओली छन् नि झुट बोल्न त्यत्तिको सिपालु मान्छे शायद नेपालमा अरू छैनन् । धोकैधोकाको छ तिनको जीवन, तर सजिलै अर्कोलाई धोकेवाज भन्छन् । केपी ओलीले उखान टुक्का भन्दा ताली बजाउने देखेर हैरान हुन्छु । के बुझेर ताली लाउँछन् मानिसले ?’

त्यसबेला प्रचण्डले बालुवाटारबाट निकालिँदा पनि ओली बाजा बजाएर बालकोट गएको भन्दै टिप्पणी गरेका थिए । 

उनले भनेका थिए, ‘हुन त केपी त्यस्ता मान्छे हुन् जो मलामी जाँदा नि बाजा बजाउँदै नाच्दै हिँडिदिन्छन् । मान्छे दंगै पर्छन्, किनभने बालुवाटारबाट बालकोट जाने भनेको त हारेको, सन्नाटा भएर बडो निराश भएर अब के गर्ने ? फेरि कसरी आउने होला ? भनेर सोच्दै जानुपर्नेमा पञ्चेबाजा बजाएर, धिमे बाजा बजाएर मानौं ठूलो जीत हासिल गरेको जस्तो ।’

प्रचण्ड र माधव नेपालले ओलीले जस्तो व्यक्तिगत तबरमा उत्रिएर गाली गलौज भने गरेका छैनन् । 

साउन ७ मा केपी ओलीले माधव नेपाल समूहलाई आममाफी दिएको घोषणा गरेपछि त्यसको जवाफमा नेपालले ओलीलाई श्री ५ मडामहाराजको उपमा दिएका थिए । 

साउन ९ मा ओलीलाई जवाफ फर्काउँदै नेपालले भनेका थिए, ‘महामहिम श्री ५ बडामहाराजधिराजबाट अभिव्यक्ति आयो, माधव नेपाल लगायतका माननीय सदस्यहरूमाथि जति पनि स्पष्टीकरण सोधिएका छन्, उनीहरूलाई आममाफी दिइन्छ । एम्नेस्टी इज ग्रान्टेड । हामी गदगद् भयौं !’

माधव नेपालले साउन १० गते प्रतिनिधि सभाको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध समितिमा एमाले सांसद नारदमुनी राना थारुलाई लक्षित गर्दै ‘प्रतिगमनका मतियार’ बाहिर गइहाल्नुस् भने । यो अभिव्यक्ति कुनै एक समुदायका सांसदलाई अपमानित गर्नेगरी आएको भन्दै प्रतिनिधि सभा बैठकमा गंगा चौधरीले आपत्ति जनाइन् ।

जनता समाजवादी पार्टीका संघीय परिषद्का अध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईको धेरैजसो भाषण भने केपी ओलीलाई गाली गर्नमा केन्द्रित हुने गरेका छन् । माइक्रो ब्लगिङ साइट ट्वीटरमा सक्रिय भट्टराई आफ्नो ट्वीटमा पनि उत्तिकै गालीयुक्त भाषा प्रयोग गर्ने गरेका छन । 

भट्टराईले एमाले अध्यक्ष ओलीलाई ‘भस्मासुर’ प्रवृत्तिका व्यक्ति भनेर गाली गरेका थिए । गत वैशाखको दोस्रो साता भट्टराईले रेडियो नेपालको एउटा अन्तर्वार्तामा ओलीलाई भस्मासुरको संज्ञा दिएका थिए । त्यसयता उनले संसद्को भाषणमा होस् या ट्वीटरमा यही बिम्ब प्रयोग गरिरहेका छन । 

भट्टराईले भनेको ‘भस्मासुर’ पौराणिक कथाअनुसार शकुनीका पुत्र बृकासुर हुन् । उनी कपटी स्वभावका असुर थिए । उनको वास्तविक नाम वृकासुर भए पनि शक्तिको दुरुपयोग गर्न खोज्दा आफैँबाट भस्म भए र मृत्युपछि उनको नाम भस्मासुर हुन गएको थियो ।

राजनीतिक दलका शीर्ष नेताहरूले अपनाएको भाषणको शैली ती पार्टीका अर्को पुस्ताका नेता र कार्यकर्ताहरूले हुबहु अनुशरण गर्ने गरेका छन । गाली गलौजयुक्त भाषण गर्दा ताली पाइने र चर्चित पनि भइने मनोविज्ञान राजनीतिक कार्यकर्ता तहमा पनि पाइन्छ  । 

कम्युनिस्ट नेताहरू मात्रै होइन कांग्रेसका नेताहरू पनि गाली गलौजयुक्त भाषणमा उत्तिकै प्रखर छन् ।  राजनीतिक विश्लेषक श्याम श्रेष्ठ भन्छन्, ‘कांग्रेसका नेताहरूले त पहिलेदेखि नै गाली गर्दै आएका हुन् । कांग्रेसले अहिले पनि आफ्नो संस्कृतिलाई ज्यूँकात्यूँ राखेको छ । सबै पार्टीमा आमरूपमा गालीगलौजको संस्कृति स्थापित छ ।’

२००७ साल यताका राजनीति नेतालाई हेर्ने हो भने अहिले राजनीतिक नेतृत्वमा रहेका नेताले जस्तो अघिल्लो पुस्ताका नेताले गालीको संस्कार अपनाएनन् । नेपाली राजनीतिका शिखर पुरुष बीपी कोइराला उनका अभिव्यक्तिमा सधैं विनम्र सुनिएको वरिष्ठ पत्रकार पुरूषोत्तम दाहाल बताउँछन् । 

‘मैले संगत गरेको व्यक्तिहरू मध्ये वीपी कोइरालाका अभिव्यक्ति विनम्र हुन्थे । मैले उहाँसँग थोरै समय मात्रै संगत गरे । उहाँ आफ्ना कुरामा अडान राख्नुहुन्थ्यो र व्यक्तिलाई सम्मानपूर्वक विनम्र रूपमा बोल्ने गर्नुहुन्थ्यो’, दाहालले भने । 

त्यसबाहेक, कम्युनिष्ट पृष्ठभूमिका अग्रज नेताहरूको अभिव्यक्ति पनि शालीन हुने गरेको श्रेष्ठ बताउँछन् । नेपालमा कम्युनिष्ट पार्टीका संस्थापक पुष्पलालले आफ्नो अभिव्यक्तिमा कसैलाई गाली नगरेको श्रेष्ठले बताए । 

‘विगतमा पुष्पलालले कसैलाई गाली गरेनन् । नेता अमर लामाले गाली गरेको इतिहास भेटिँदैन । आफ्नो आलोचना राखेका छन् तर संयमित ढंगले प्रस्तुत भएका छन् । मदन भण्डारी र मनमोहन अधिकारीले पनि कहिल्यै गाली गरेको देखिँदैन’, उनले भने । 

मदन भण्डारीका अभिव्यक्ति अहिले पनि उत्तिकै चर्चित छन । वाक कलामा निपुण भण्डारीको जोडदार अभिव्यक्ति हुन्थ्यो, तर उनले गाली गलौजको भाषा भाषणमा प्रयोग गरेको भेटिँदैन । उनका भाषणले कार्यकर्ता र समाजलाई पनि जुरूक्क उठाउन सक्थ्यो । तथ्य र तर्कले आफ्ना कुरा स्थापित गर्ने प्रयास भण्डारीको हुन्थ्यो । 

अहिले पनि विनम्रतापूर्वक तथ्य र तर्कको आधारमा आफ्ना अभिव्यक्ति राख्ने केही नेताहरू भएको श्रेष्ठ बताउँछन् । 

वरिष्ठ पत्रकार तथा विश्लेषक दाहाल नेताका दुरासयपूर्ण अभिव्यक्तिले समाजलाई नकरात्मक प्रवृत्तितर्फ डोर्‍याउने चिन्ता व्यक्त गर्छन् ।

‘नेता भनेको समाजको नेतृत्व गर्ने, बाटो देखाउने, अघि लागेर समाजलाई प्रकाश दिने हुनुपर्छ, तर सामान्यत सामाजिक सम्मानमा प्रयोग गर्न नहुने शब्द नेताहरूले भाषणमा प्रयोग गर्ने गरेका छन्’, दाहालले भने । 

उनले भने, ‘नेताले प्रयोग गर्ने शब्द विनम्र र विश्वसनीय हुनुपर्छ । तर, नेतामा अहंकार र आडम्बरयुक्त चरित्र छ ।’

राजनीतिक विश्लेषक श्रेष्ठ भने नेताहरूमा रहेको मनोवैज्ञानिक लघुताभाषको कारण उनीहरूले गालीगलौज युक्त भाषण गर्ने गरेको बताउँछन् । 

नेताका अभिव्यक्तिले समाजमा बढ्छ नकरात्मक प्रवृत्ति

पुरूषोत्तम दाहाल, वरिष्ठ पत्रकार तथा विश्लेषक

नेता भनेको समाजको नेतृत्व गर्ने, समाजलाई बाटो देखाउने व्यक्ति हो । नेता शब्दको अर्थ अगाडि लागेर समाजलाई लिएर जाने, समाजलाई प्रकाश दिने भन्ने हुन्छ । नेताहरूले भाषणमा प्रयोग गर्ने शब्दहरू आफैँमा अत्यन्त दुरासयपूर्ण हुने गरेका छन् । ती शब्दहरू सामान्यतया समाजमा सम्मानका लागि प्रयोग गरिँदैनन् । नेताहरूले त्यस्ता शब्दहरू प्रयोग गर्नुहुन्छ । 

नेताले गरेको काम अरू मान्छेका लागि उदाहरण बन्न सक्नुपर्छ । बोलीले पनि उदाहरण प्रकट गर्नसक्नुपर्छ । भोलिको पुस्ताले फलानो नेता यति शिष्ट शैलीमा यसरी अभिव्यक्ति दिन्थे, यति विनम्र थिए भनेर सिक्ने खालको हुनुपर्ने हो । हाम्रा नेताहरूले त्यो मानक स्थापित गर्न सकेका छैनन । 

नेपाली समाज अन्य देशको समाजभन्दा भिन्न छ । विनम्र छ । अहंकार र विवेकहीन आडम्बर व्यक्तिमा निहित भएर केही कुरामा उपदेश दियो भने त्यो खराब हो । त्यस्तो चरित्र नेपालका नेतामा देखिन्छ । 

अर्को कुरा, नेताको शब्द विश्वसनीय हुनुपर्छ । उनले प्रयोग गरेको शब्द आम नागरिकले विश्वास गर्ने खालको हुनुपर्छ । हाम्रा नेताहरू आज एउटा कुरा भन्नुहुन्छ, तथानाम गाली गर्नुहुन्छ, भोलि फेरि स्वार्थको निम्ति तत्काल अँगालो मार्नुहुन्छ । उहाँहरू कसलाई किन के भन्दै हुनुहुन्छ भन्ने थाहै हुँदैन । आवेगमा जे मन लाग्छ, त्यही भन्नुहुन्छ, भोलि स्वार्थको प्रश्नमा एकाकार हुनुहुन्छ, अंकमाल गर्नुहुन्छ । नेतृत्वमा बस्नेहरूको भाषिक, व्यावहारिक विश्वसनीयता अत्यन्त कमजोर भएको देखिन्छ । 

आज गाली गरे पनि भोलि मिलिहालिन्छ भन्ने मान्यता पनि देखिन्छ । एकले अर्कालाई अपमान गर्ने र अपमानपछि एक ठाउँमा उभिने सहमति पनि गर्न सक्छन् । उहाँहरू राजनीतिमा स्थायी शत्रु हुँदैन भन्नुहुन्छ । उहाँहरू स्थायी मित्र र स्थायी शत्रुको परिभाषा नै बदलिरहनुभएको छ ।

स्थायी मित्र र स्थायी शत्रु भनेको व्यक्ति हो कि, उसको व्यवहार हो कि, व्यक्तिको सम्बन्ध हो कि, अभिव्यक्ति हो कि, व्यक्तिको योग्यता हो कि त्यससँग जोडेर पो परिभाषित गर्नुपर्छ । कसैलाई अवसर पर्दा उहाँहरू राजनीतिमा स्थायी शत्रु हुँदैन भन्नुहुन्छ । उहाँहरूलाई मन लाग्यो, सजिलो भयो भने स्थायी मित्र र स्थायी शत्रु हुँदैन भन्नुहुन्छ । कसैलाई गाली गर्नुपर्‍यो भने प्रेम र युद्धमा जे पनि हुन्छ भनिदिनुहुन्छ ।

मैले संगत गरेको व्यक्तिहरू मध्ये वीपी कोइरालाका अभिव्यक्ति विनम्र हुन्थे । मैले उहाँसँग थोरै समय मात्रै संगत गरे । उहाँ आफ्ना कुरामा अडान राख्नुहुन्थ्यो र व्यक्तिलाई सम्मानपूर्वक विनम्र रूपमा सम्बोधन गर्नुहुन्थ्यो ।

सबैले पञ्चहरूलाई गाली गरिरहेका थिए । वीपी कोइरालाले किन पञ्चहरू र पञ्चायतलाई गाली गर्दैनन् भनेर प्रश्न गर्न थालेपछि उहाँले एक वाक्यमा ‘मरेको घोडालाई चाबुक लगाएर हिँड्ने काम गर्नुहुन्छ र ?’ भन्नुभयो । विनम्रतापूर्वक दिने उत्तर निकै फरक हुन्छ, तर्कपूर्ण हुन्छ । जथाभावी हुँदैन । तर, अहिले जथाभावी हुन्छ । 

केपी ओलीले माधव नेपाललाई देशद्रोही राष्ट्रद्रोही भन्नुभयो । उहाँले यस्तो अभिव्यक्ति दिने बेलामा ओली आफैँ प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । पार्टी अध्यक्ष पनि हुनुहुन्थो । यदि माधव नेपाल देशद्रोही र राष्ट्रघाती हुन् भने उनलाई त कारवाही पो गर्नुपथ्र्यो त ! प्रधानमन्त्रीको काम कसैलाई देशद्रोही हो कि देशद्रोहीलाई कारवाही गर्ने हो ? माधव नेपाल देशद्रोही हुन् भने उनलाई नयाँ पार्टी दर्ता गर्न दिन मिल्छ ? यसरी खुलेआम हिँड्न दिन मिल्छ ? प्रधानमन्त्रीलाई अरूले पनि भन्नुभयो । उहाँहरू पनि जिम्मेवार हुनुहुन्थ्यो होला । कहिले भारतको बुई चढेको भन्नुभयो । भारतपरस्त भन्नुभयो । 

अनेक उखानटुक्का जोडेर मान्छेलाई गाली गर्न चाहिँ केपी ओलीलाई समकालीन राजनीतिमा कसैले भेट्दैन । अरू नेताले पनि जथाभावी गाली गरि नै रहनुभएको छ । यसले समाजलाई नकरात्मक प्रवृत्तितर्फ लैजान्छ । नयाँ पुस्तालाई पनि यसले प्रभावित पारिरहेको हुन्छ । समाज पनि त्यस्तै कुरामा बहकिँदै गइरहेको हुन्छ ।

हुन त यसो भन्यो भने मान्छेले उडाउन बेर लाग्दैन । अहिले पनि प्लेटोको आइडियल स्टेटमा जस्तो शासकको परिकल्पना गर्ने बेवकूफहरू भन्न पनि सक्छन् । तर, यो बेवकूफी होइन । परिवर्तनको संस्कार कसरी बसाउने र नयाँ पुस्तालाई कस्तो राजनीतिक संस्कार हस्तान्तरण गर्ने भन्ने ठूलो कुरा हो ।

गालीयुक्त भाषण सांस्कृतिक र वैचारिक न्यूनताको परिणाम

श्याम श्रेष्ठ, राजनीतिक विश्लेषक 

गाली गलौजयुक्त भाषण आउनुको कारण सांस्कृतिक र वैचारिक न्यूनता हो । नेताले गालीगलौज गर्न थालेपछि कार्यकर्तामा गालीगलौजको संस्कृति मौलाउँछ । सबैले गाली नै गर्न सिक्छन् । कसैलाई सम्मान गर्नुनपर्ने, कसैलाई आदर्शसहित हेर्नुनपर्ने, अर्कोलाई मुखभरीको गाली गरे हुने संस्कृति स्थापित हुन जान्छ । 

नेताको गलत भाषा छनौटले समाजमा विकृति आउँछ । राजनीतिक कार्यकर्तामार्फत आम समाजले नै गाली गर्न सिक्छ । सम्मानको संस्कृति समाप्त हुन्छ । समाजमा आम रूपमा विकृति र द्वेषको संस्कृति छाउँछ । 

नेताले थाहा पाएर, बुझेर गाली गलौजयुक्त भाषण गर्ने गरेका होइनन् । उनीहरू जागेका थिए भने त्यस्तो शैली रोज्दैनथे । नेताहरू पदले ठूला भए, विचार र संस्कृतिले ठूलो हुन सकेनन् । केपी ओली पदले ठूला हुुन्, उनी गाली गर्न माहिर छन् । प्रचण्ड पहिला त्यतिसारो गाली गर्दैनथे अहिले उनले पनि सिकेका छन् । 

कांग्रेसका नेताहरू त पहिलेदेखि नै गाली गर्दै आएका हुन् । कांग्रेसले अहिले पनि आफ्नो संस्कृतिलाई ज्यूँकात्यूँ राखेको छ । सबै पार्टीमा आमरूपमा गालीगलौजको संस्कृति स्थापित छ । 

नेताहरूको मनोवैज्ञानिक लघुताभाषको कारणले पनि यस्तो भएको हो । अरूलाई होच्याएपछि आफू ठूलो देखिन्छ भन्ने मनोविज्ञान भएको पनि हुनसक्छ । आफू अरूभन्दा उन्नत भएको कारणले अगाडि होइन कि अरूको खुट्टा तानेर अगाडि भएको ठान्ने प्रवृत्तिले पनि यस्तो भएको हो ।

अहिले पनि विनम्र शैलीमा आफ्ना कुरा राख्ने नेताहरू नभएका होइनन् । विगतमा पुष्पलालले कसैलाई गाली गरेनन् । नेता अमर लामाले गाली गरेको इतिहास भेटिँदैन । आफ्नो आलोचना राखेका छन्, तर संयमित ढंगले प्रस्तुत भएका छन् । मदन भण्डारी र मनमोहन अधिकारीले पनि कहिल्यै गाली गरेको देखिँदैन । 

२०६२/६३ को जनआन्दोलनको समयमा पनि नेताहरूले एकअर्कालाई गाली गरेको पाइँदैनथ्यो । सबै मिलेर आन्दोलन गरेको हुनाले गालीको संस्कृति कम भएर गएको थियो । जब राजनीतिक विग्रह आउँछ, त्यसपछि नेताहरूमा गालीको उन्माद देखिने गरेको छ । राजनीतिक सहकार्यको संस्कार भयो एकले अर्कोलाई गाली गर्ने प्रवृत्तिमा पनि कमी आउन सक्छ ।