माघ १८, २०८०
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
असोज १९, २०७८
धनाढ्यहरूले आफ्नो सम्पत्ति विदेशमा थुपार्ने गरेको अनि कर छल्ने गरेको विषयमा लगभग सबै जानकार छन् । यो एकप्रकारले भन्नुपर्दा खुला रहस्य (ओपन सिक्रेट) नै हो ।
तर यसका विषयमा आधिकारिक दस्तावेज सहजै उपलब्ध हुने गरेको थिएन । विभिन्न देशका अनुसन्धान संस्थाहरूले यसलाई आफ्नो खोजको दायरामा राखेको भए पनि प्रमाण फेला पार्न भने सकस परिरहेको थियो ।
तर धनी तथा शक्तिशालीको आर्थिक अपराधसम्बन्धी दस्तावेज विगत केही वर्षयता धमाधम सार्वजनिक भइरहेका छन् । त्यसैको पछिल्लो कडीका रूपमा गत आइतवार प्यान्डोरा पेपर्स सार्वजनिक गरिएको छ ।
यसअघि सार्वजनिक गरिएको पनामा पेपर्स र प्याराडाइज पेपर्सकै नयाँ संस्करणका रूपमा प्यान्डोरा पेपर्स आएको हो । तर अघिल्लाभन्दा निकै बढी संख्याका दस्तावेजको अध्ययन यसपालि गरिएको छ ।
खोज पत्रकारहरूको संस्था इन्टरनेसनल कन्सोर्टियम अफ इन्भेस्टिगेटिभ जर्नलिस्ट्स (आईसीआईजे) ले लगभग १ करोड २० लाखवटा गोप्य सामग्रीलाई प्यान्डोरा पेपर्सको नाममा सार्वजनिक गरेको हो । यसका लागि १५० वटा सञ्चारमाध्यमका ६०० भन्दा बढी पत्रकारले दुई वर्षसम्म दस्तावेजहरूको मिहिन ढंगले अध्ययन गरेका थिए ।
यसमार्फत संसारका शक्तिशाली र धनी व्यक्तिहरूले लुकाएको सम्पत्तिको विवरण सार्वजनिक गरिएको छ । कुल ९१ मुलुक तथा भूभागका राज्यप्रमुख, सरकारी कर्मचारी, राजनीतिकर्मी र व्यापारीहरूले गोप्य राखेको सम्पत्तिको खुलासा गरिएको हो ।
प्यान्डोरा पेपर्समा ६४ लाख दस्तावेज, लगभग ३० लाख तस्वीर, १० लाखभन्दा बढी इमेल र लगभग पाँच लाख स्प्रेडशीट छन् ।
यी सामग्रीहरू हेर्दा विदेशमा सम्पत्ति थुपार्ने काम (अफशोर फाइनान्सेस) र गोप्य सम्पत्ति राख्ने काम विश्वका व्यापारी तथा राजनीतिकर्मीले व्यापक मात्रामा गर्ने गरेको पाइन्छ । जोर्डन र केन्या जस्ता गरीब मुलुकका राजनीतिक नेताहरूले पनि अकूत सम्पत्ति विदेशमा राखेको भेटियो ।
अमेरिकामा वाशिङटन पोस्ट र बेलायतमा बीबीसी तथा द गार्डियनले प्यान्डोरा पेपर्सको बारेमा शृंखलाबद्ध सामग्री प्रकाशन गरिरहेका छन् ।
द गार्डियनका अनुसार, प्यान्डोरा पेपर्समा नाम उल्लेख गरिएका सबैजनाले गलत काम गरेको भन्ने हैन । तर ब्रिटिश भर्जिन आइल्यान्ड्स, पनामा वा स्विट्जरल्यान्ड जस्ता अपारदर्शी करको व्यवस्था भएको तथा सम्पत्तिको स्रोत खुलाउन बाध्य नबनाइने स्थान (ट्याक्स ह्याभन) मा सम्पत्ति राखेर धनीहरूले आफ्नो सम्पत्तिमा करछली गराएको र सम्पत्तिलाई गोप्य राख्न प्रयास गरेको पक्का हो ।
धनीहरूले सुनियोजित रूपमा त्यस्तो मुलुक वा भूभागमा लगेर सम्पत्ति राख्ने गरेका छन् जहाँ करको कडीकडाउ व्यवस्था छैन अनि जहाँ गोपनीयतासम्बन्धी कानूनहरू निकै कठोर छन् । त्यस्ता मुलुक वा भूभागमा जटिल संरचना भएको ट्रस्ट खडा गरेर धनाढ्यहरूले आफ्नो सम्पत्तिको व्यवस्थापन गर्ने गरेका छन् ।
यसरी अपारदर्शी स्थानमा सम्पत्ति लुकाएर धनाढ्यहरूले घरजग्गा, विलासी जहाज (याट), जेट विमान लगायतका वस्तु खरिद गर्ने गरेका छन् र जटिल आर्थिक योजनामार्फत करछली गर्ने गरेका छन् । सम्पत्ति शुद्धीकरण लगायतका वित्तीय अपराध पनि उनीहरूले गर्ने गरेका छन् ।
रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका निकट सहयोगीहरू, युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्की, केन्याका राष्ट्रपति उहुरु केन्याट्टा, बेलायतका पूर्वप्रधानमन्त्री टोनी ब्लेयर र उनकी पत्नी चेरी, पाकिस्तानका जलस्रोतमन्त्री मूनिस इलाही लगायतका राजनीतिकर्मीहरूको सम्पत्ति विदेशमा रहेको पाइएको छ ।
नेपालका खर्बपति व्यापारी विनोद चौधरी र उनको परिवार, गोल्छा अर्गनाइजेसनका व्यापारीहरू, किशोर राना, अजेयराज सुमार्गी, सुहृदराज घिमिरे लगायतले ट्याक्स ह्याभनमा कम्पनी खडा गरेर सम्पत्ति थुपारेको आईसीआईजेको सहयोगी संस्था खोज पत्रकारिता केन्द्रले जानकारी दिएको छ ।
प्यान्डोरा पेपर्समा धेरैजसो रुस र दक्षिण अमेरिकी मुलुकहरूका मानिसको नाम देखिन्छ । यी पेपर्समा एकजना पनि अमेरिकी राजनीतिकर्मीको नाम नरहेकाले यो कुनै लीक नभई अमेरिकाका गुप्तचर निकायहरूले ह्याकिङ गरेर दस्तावेज आईसीआईजेलाई उपलब्ध गराएको हुन सक्ने द ग्रे जोन नामक वेबसाइटका पत्रकार बेन्जामिन नोर्टनले आशंका गरेका छन् । आखिर आईसीआईजेको कार्यालय नै वाशिङटन डीसीमा छ ।
त्यस्तै आईसीआईजेले अमेरिकामा रहेका ट्रस्टहरूमा १ अर्ब डलरभन्दा बढीको सम्पत्ति रहेको भने पनि अमेरिकीहरूको नाम नलिँदा कतै यस खुलासामा सीआईएको हात त छैन भनी खोज पत्रकार किट क्लारेनबर्गले लेखेका छन् ।
नोर्टनले आईसीआईजेमा फोर्ड फाउन्डेसनले लगानी गरेको र त्यो सीआईएको सदाशयमा चलेको दाबी गरेका छन् । त्यस्तै नेटोको सदस्य मुलुक नर्वे, संसारका विभिन्न भागमा अस्थिरता फैलाउनका लागि सीआईएको इशारामा काम गर्ने अर्बपति जर्ज सोरोसको ओपन सोसाइटी लगायतको समूहले आईसीआईजेमा लगानी गरेको नोर्टन जानकारी दिन्छन् ।
अनि अमेरिकामा रहेका १०० जना जति पत्रकारहरू पनि यस परियोजनामा संलग्न रहेकोमा उनीहरूले एकजना पनि अमेरिकी धनाढ्य वा राजनीतिकर्मी फेला नपार्नु संयोग मात्र नभएको नोर्टनको भनाइ छ ।
नोर्टनको कुरामा विश्वास गर्ने हो भने प्यान्डोरा पेपर्स अमेरिकाले अन्य मुलुकहरूलाई भ्रष्टहरूको अखडाका रूपमा प्रस्तुत गरी बदनाम गर्ने प्रपञ्च हो । अमेरिकाको संस्थापन पक्षको आशीर्वाद रहेको थिंकट्यांक ब्रूकिङ्स इन्स्टिच्युसनका लागि क्लिफोर्ड जी ग्याड्डीले आईसीआईजेकै पनामा पेपर्सको विश्लेषण गर्दा यसको भूराजनीतिक सन्दर्भलाई पनि विचार गर्नुपर्ने लेखेका थिए ।
रुस र पश्चिमी मुलुकहरूबीच एकअर्कालाई अविश्वसनीय ठहर गर्नका लागि सूचनाका अनेकौं खेलहरू हुने गरेको उनी लेख्छन् । रुसले क्राइमिया हात पारेपछि हाइब्रिड वारफेयर अर्थात् सूचनाको लडाइँ शुरू गरेको थियो र पश्चिमले त्यसको जवाफ फर्काउनका लागि रुसका राष्ट्रपति पुटिनको निकटस्थहरूको भ्रष्टाचारलाई इंगित गरेको थियो ।
पनामा पेपर्समा पनि पुटिनका निकट रहेका एक व्यक्तिको गोप्य सम्पत्तिको कुरा उठाइएको थियो भने अहिले प्यान्डोरा पेपर्समा पनि पुटिनकी गोप्य प्रेमिका भनिएकी स्वेत्लाना क्रिभोनोगिखको सम्पत्तिको कुरा उठाइएको छ । तर पुटिन र उनका निकटस्थलाई दोषी ठहर गर्ने ठोस प्रमाण आईसीआईजेका पत्रकारहरूले प्रस्तुत गर्न नसकेको ग्याड्डीले त्यसबेलामा लेखेका थिए । रुसले प्यान्डोरा पेपर्समा लगाइएका आरोप आधारहीन रहेको भनी खारेज गरेको छ ।
क्लारेनबर्गका अनुसार, गत जुन महिनामा ह्वाइट हाउसमा आयोजित एक पत्रकार सम्मेलनमा भ्रष्टाचारविरुद्धको लडाइँको विषयमा चर्चा गरिएको थियो । अमेरिकी सरकारले आफ्नो परराष्ट्रनीतिको केन्द्रमा भ्रष्टाचारविरुद्धको लडाइँलाई राख्ने र यसलाई प्राथमिकता दिइने बताएका थिए । अन्य देशमा विद्यमान भ्रष्टाचारलाई उजागर गर्नका लागि पत्रकार, सूचनादाता तथा खोजमा संलग्न गैरसरकारी संस्थाहरूलाई प्रोत्साहन गर्ने वाशिङटनको ध्याउन्न छ ।
आशय बुझ्दा भ्रष्टाचार निवारणको लक्ष्य भन्दा पनि भ्रष्टाचारको अनुसन्धानलाई भूराजनीतिक हतियार बनाउने उद्देश्य अमेरिकाले लिएको देखिन्छ । त्यसो त अमेरिकाको बाइडन प्रशासनले मानवअधिकारलाई पनि परराष्ट्रनीतिको केन्द्रीय अवयव बनाएर यसलाई पनि भूराजनीतिक हतियारका रूपमा आफ्ना प्रतिस्पर्धी चीन र रुसविरुद्ध उपयोग गर्न खोजिरहेको छ ।
क्लारेनबर्गले अन्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न पनि गरेका छन् । आईसीआईजेले प्यान्डोरा पेपर्सको दस्तावेज कहाँबाट प्राप्त गरेको हो ? त्यसको स्रोत उसले किन खुलाएन ? स्रोत खुलाउँदा कसलाई क्षति पुग्छ ? अमेरिकी संस्थापन पक्षलाई जोगाउनका लागि स्रोतलाई गोप्य राखिएको हो ?
यस चर्चाले प्यान्डोरा पेपर्सलाई महत्त्वहीन बनाएको अर्थ चाहिँ लाग्नुहुँदैन । विश्वका शक्तिशाली तथा धनाढ्यहरूले आफ्नो मुलुकमा करछली गर्ने अनि वित्तीय अपराधमा संलग्न हुने गरेको भयावह तथ्यलाई विश्वसामु छताछुल्ल पार्ने काम प्यान्डोरा पेपर्सले गरेकोमा त्यसको प्रशंसा गर्नैपर्छ । यसका आधारमा नेपाल समेत विभिन्न देशका सरकारले धनाढ्यहरूको सम्पत्तिको स्रोत तथा करदाखिलाको स्थितिका विषयमा गहिरो अनुसन्धान गर्नैपर्छ ।
तर अमेरिकाको संस्थापन पक्षलाई जोगाउने हिसाबले भूराजनीतिक हतियारका रूपमा खोज पत्रकारहरूलाई उपयोग गरेको जस्तो पनि देखिएकाले आईसीआईजेको प्रयासमाथि शंका उठाउन चाहिँ सकिन्छ ।
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...
आत्मिक शुद्धताका पक्षपाती दार्शनिक सुकरात चौबाटोमा उभिएर एथेन्सबासीलाई आह्वान गरिरन्थे– ‘तपाईं नीति, सत्य र आत्माको शुद्धताका लागि किन ध्यान दिनुहुन्न ?’ उनका अर्थमा त्यो जीवन बाँच्न योग्य हुँदैन...