पुस ३, २०८०
बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...
असोज १४, २०७९
सत्तारूढ पाँचदलीय गठबन्धनमा प्रदेशसभा र प्रतिनिधिसभा निर्वाचनका लागि सीट र निर्वाचन क्षेत्र बाँडफाँट मोटामोटीरूपमा टुंगो लागेको छ । गठबन्धन र कांग्रेसले पाएको सीटको विषयलाई लिएर कांग्रेसभित्रै असन्तुष्टि बढेको छ । समानुपातिक उम्मेदवार चयनको बारेमा त कांग्रेसको संस्थापन इतरसमूह आन्दोलनमा नै उत्रिएको छ ।
प्रचण्ड र माधव नेपालका कारण कांग्रेसले कम सीट पाएको र गठबन्धनको निर्णयको कारण गठबन्धन नै पराजित हुने अवस्था समेत सिर्जना भएको विश्लेषण कांग्रेसका कतिपय नेताहरूले सुनाउँछन् ।
गठबन्धनको चुनावी तालमेल, सीट बाँडफाँट र निर्वाचनको सम्भावित परिदृश्यका बारेमा कांग्रेसका नेता तथा भारतका लागि नेपालका पूर्व राजदूत दीपकुमार उपाध्यायसँग लोकान्तरका उद्धव थापाले गरेको कुराकानीको सम्पादित सार :
सत्तारूढ गठबन्धनमा सीट बाँडफाँटको मोटामोटी खाका बनेको छ । यसमा कांग्रेसभित्र असन्तुष्टि पनि देखिएको छ । तपाईंले यसलाई कसरी लिनुभएको छ ?
गठबन्धनको उद्देश्य नै अहिलेसम्म प्रस्ट छैन । कम्तीमा पनि पाँच वर्षको मार्गचित्रसहितको केही बनाउन सकिएको भए त्यसको फेस भ्यालु हुन्थ्यो । आ–आफ्ना निजात्मक स्वार्थ पूर्तिका लागि गठबन्धन बनेको हो कि भन्नेजस्तो देखियो । जसरी पनि जित्नुपर्ने वा हराउनुपर्ने भन्दा त्यसले लोकतन्त्रलाई फाइदा गर्दैन ।
करीब दुई महिना हुन लाग्यो सरकारी स्रोत र साधनको दुरुपयोग गरेर बालुवाटारमा निरन्तर म्याराथन मिटिङ भइरहेको छ तर, त्यसले कुनै टुंगो दिन सकेको छैन । अन्तिममा नेताहरूले राजनीतिक निर्णय गर्नुपर्ने परिस्थितिमा जाँदैछ । सत्य जहिले पनि एउटै हुन्छ ।
हिजो एमालेको मतबाट माधवजी, प्रचण्डजीहरूले जितेका हुन् । स्थानीय तहको चुनावले पनि केही–केही आकलन दिएको छ । यी सबै कुरालाई हेरेर कसरी जित सुनिश्चित हुन्छ भनेर जाने हो कि हारे पनि जिते पनि यति सीटमा चाहिँ हामी लड्यौं भनेर जाने भन्ने निर्क्यौल गर्ने कुरामा गठबन्धनको कार्यदल चुकेको छ ।
जसले जहाँ जित्यो त्यसले त्यहाँ लिने भन्ने मोटामोटीरूपमा सैद्धान्तिक सहमति भएको थियो । यो अहिले निल्नु न ओकल्नु भएको छ । कपिलवस्तु जिल्लामा पनि त्यही अवस्था छ । मतका मालिक भनेका जनता हुन् । उनीहरूको मत आकस्मिक र बाध्यात्मक परिस्थितिमा आफ्नो पक्षमा खस्छ भन्नु दिवासपना हो ।
प्रचण्ड, माधव नेपाललाई राखेर गठबन्धन बनाएको कारण कांग्रेसको धेरै सीट खोस्ने भए भन्ने चिन्ताले अहिले कांग्रेसका नेता कार्यकर्तालाई गाँज्न थालेको हो ?
लोकतन्त्रमा जनताले आ–आफ्नो अभिमत गर्न पाउने सुविधा रहन्छ । पार्टीहरूले पनि आफ्नो तरिकाले चुनावी प्रतिस्पर्धामा सहभागी हुन पाउँछन् । चुनाव भइसकेपछि गठबन्धन गर्दा राम्रो हुन्थ्यो । चुनावअघि नै गठबन्धन भएको छ । तर, चुनावपछिको मार्गदर्शन के हो भन्ने स्पष्ट छैन । स्वार्थको गठबन्धन हुने र जनताको रुचि रुझान एकातिर, राजनीतिक निर्णय अर्कोतिर भयो भने यत्रो गठबन्धन पराजित हुँदाको अवस्थामा ठूलो पीडा हुन्छ । त्यसले संकटपूर्ण अवस्था आउँछ । पार्टीभित्र पनि ठूलो दरार आउँछ । कांग्रेसजस्तो पार्टीले आधा छाड्नुपर्ने अवस्था आइरहेको छ ।
पाँचदलीय गठबन्धन बनाएर चुनावमा जाँदा पनि राम्रो नतिजा आउने देखिएको छैन भन्ने तपाईंको विश्लेषण हो ?
गठबन्धनले प्रदेशसभा र प्रतिनिधिसभाका सबै सीटहरू एउटै डालोमा राखेर कहाँ–कहाँ कसले कसरी जित्न सकिन्छ भन्ने हेरेर बाँडफाँट गर्नुपर्थ्यो । जनताको रूचि रुझानलाई ध्यान दिएर निर्णय गर्नुपर्थ्यो ।
१५–२० प्रतिशत मतभार भएको पार्टीलाई बाँकी ४०–५० प्रतिशत मत नहाली जितिँदैन । त्यसरूपमा मतको ट्रान्सफर गर्न सक्छु भन्ने सामथ्र्य मैले पार्टीका नेताहरूमा देखेको छैन । पार्टीभित्रको आन्तरिक किचलो, कलह, अन्तरपार्टी सम्बन्ध कुनै पार्टीमा पनि देखिएको छैन । उम्मेदवारी दर्ता गर्ने बेलासम्ममा पार्टीहरूभित्र निकै ठूलो भूकम्प आउने देखिएको छ ।
लोकतन्त्रमा जबसम्म पारदर्शी हिसाबले, विधानअनुसार निर्णय हुँदैन त्यसले असन्तुष्टि जन्माउँछ । समानुपातिक उम्मेदवारको सूची बनाउँदा पनि ज्येष्ठता, निरन्तरता, योग्यता, क्षमता, समावेशिता जस्ता विषयलाई ध्यान दिएर पारदर्शी विधि बनाएर गरेको भए भागबण्डाको विषय पनि आउँदैनथ्यो । विरोधको तुक पनि हुँदैनथ्यो ।
आ–आफ्नो आग्रह, पूर्वाग्रह र स्वार्थमा व्यक्तिहरूलाई राख्न खोज्दा आजको अवस्था आएको हो । निर्वाचनमा पनि जसको जहाँ राम्रो छवि छ, भोट तान्न सक्ने क्षमता छ, उसलाई टिकट दिएपछि गठबन्धनले जित्छौं भन्ने सोच्नुपर्ने हो । यी विषयमा अन्तिम समयसम्म पनि नेताहरूको बुद्धि पुगोस् भन्ने आग्रह गर्छु ।
असन्तुष्ट पक्षमा गठबन्धन गर्दा कांग्रेसले धेरै सीट गुमाउनुपर्यो भन्ने चिन्ता बढी देखियो । तर, गठबन्धन नहुँदा कांग्रेस २०७४ कै निर्वाचनको अवस्थामा पुग्न सक्छ भन्ने पनि त सत्य हो नि ?
त्यस्तो अवस्था छैन । पार्टीहरूका बीचमा असाध्यै धेरै तिक्तता छ । कांग्रेसले गठबन्धनका दलहरूसँग हाम्रो दृष्टि विजय सुनिश्चित हुने कुरामा केन्द्रित गर्नुपर्छ भन्न सकेन । जीत सुनिश्चित हुने गरी तालमेल गरेर जाऊँ भन्ने कुरामा गठबन्धनका नेताहरूलाई कांग्रेसले कन्भिन्स गर्न सकेन । त्यो चाहिँ दुःखद् पक्ष हो । कसरी जित्नेभन्दा पनि कति सीट कसले लिने भन्ने कुरामा नै लडाईं छ ।
दलहरूको पोजिसन र सामर्थ्यको लागि पनि धेरै सीटमा दाबी गर्नु स्वाभाविक होइन र ?
कुन–कुन क्षेत्रका कुन पार्टीका नेताहरूलाई उठाउँदा चुनाव जित्न सकिन्छ भनेर हेर्नुपर्ने हो । नेताहरूले यति सामान्य कुरामा हेक्का राख्नुपर्ने हो । त्यति नगर्दा दुर्घटना हुने अवस्था सिर्जना भएको छ । यथार्थ शक्तिलाई नमान्ने हो भने त्यसले कुनै पनि दललाई फाइदा गर्दैन ।
कांग्रेसले निर्वाचनमा अरू दलसँग गठबन्धन गर्दैनौं भन्न सक्नुपर्थ्यो भन्ने कुरा हो तपाईंको ?
शुरूदेखि नै गल्ति भयो । दलहरूले जित्ने आधार न खोज्ने हो । गठबन्धन गर्ने पराजयको लागि त होइन नि । हो भने ठीकै छै । गठबन्धन गरेर पनि पराजयको नैतिक जिम्मेवारी लिनुपर्ने अवस्था त राम्रो होइन । जनतालाई बाध्य पार्न त सकिँदैन ।
यिनै विषयलाई लिएर कांग्रेसको संस्थापनइतर समूहले खबरदारी र विरोध गरिरहेको छ, त्यसमा तपाईंको धारणा के हो ?
पारदर्शी हिसाबले विधि बनाएर चल्दा कसैले पनि विमति जनाउने ठाउँ हुँदैन । सबैले पाउने त अवस्था नै हुँदैन । मभन्दा योग्य व्यक्तिले यति कारणले पाएछ भन्ने भएपछि त विरोध नै हुँदैन नि । त्यो भएन भने मानव स्वभाव हो, त्यहाँ विग्रह हुन्छ, विद्रोह हुन्छ । समानुपातिकको पहिलो सूची जसरी आयो त्यसमा नेताहरूले ध्यान दिन सकेको जस्तो लागेन । संशोधित सूची कसरी आउँछ, त्यो हेर्न बाँकी छ ।
पार्टीमा जसरी विग्रह बढ्दै छ, त्यो राम्रो कुरो होइन । त्यसलाई समयमै ध्यान दिएर सम्बोधन गरिएन भने समस्या गहिरिएर जान्छ ।
गठबन्धनमा सीट र निर्वाचन क्षेत्र बाँडफाँटलाई अझै सुधार गर्न सकिने ठाउँ र तपाईंले देख्नुभएको विकल्पहरू के–के छन् ?
कार्यदलबाट सम्भव भएन । दुई महिना निरर्थकरूपमा बित्यो । अन्तिममा नेताहरूले राजनीतिक निर्णय नै गर्नुपर्ने अवस्था आयो । नेताहरूले अझ पनि बसेर कसले कहाँ उम्मेदवारी दिँदा जीत सुनिश्चित हुन्छ भन्ने कुरालाई हेरेर निर्णय गर्नुपर्छ ।
एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीको चाल जुवाको खालमा बसेको जस्तो छ । उहाँलाई सजिलो पनि छ । पार्टीले सबै म्यान्डेट एउटै व्यक्तिलाई दिएको छ । कुनै सक्षम, विश्वासयोग्य मान्छे आउँछ भने सकेसम्म आफ्नो पार्टीबाट, नभए उसलाई समर्थन गरेर भए पनि गठबन्धनलाई हराउने भनेर लाग्नुभएको छ । यो मुठभेडले पनि राम्रो भविष्यको त संकेत गर्दैन ।
निर्वाचनपछि सबैभन्दा बढी जिल्लामा बस्ने व्यक्ति म हुँ । मेरो लागि कुनै एक विशेष निर्वाचन क्षेत्र भन्ने कुरा पनि छैन । आफ्नो जिल्ला, छिमेकी जिल्ला, देशभर नै सम्पर्कमा छु । म जत्तिको मान्छेले के गर्दा जीत सुनिश्चित हुन्छ, जिल्लाको राजनीतिक अवस्था के छ भनेर नेताहरूले अहिलेसम्म चासो राखेका छैनन् । भेट्न खोज्दा पनि अवसर जुरेको छैन ।
अब दलहरूबीचको इगोलाई छाडेर जुन ठाउँमा गठबन्धनभित्रका जुन दलले जित्छ उसैलाई उम्मेदवार बन्न दिऊँ । १० सीटमा लडेर १० सीट नै जित्नु राम्रो कि २५ सीटमा लडेर ५ सीट जित्नु राम्रो ? यसबारेमा नेताहरू जिम्मेवार बन्नुपर्छ । यो सबैको जिम्मेवारी नेताहरूले लिनुपर्छ ।
मान्छेको नियति, प्रारब्ध कसैले रोकेर रोकिन्न । नेताहरू आफ्नो इगोमा जाने कि वास्तविक परिणाममा जाने भन्नेमा स्पष्ट हुनुपर्छ । गठबन्धनको औचित्य नै अहिलेसम्म पुष्टि गर्न सकेका छैनौं । मार्गचित्र बनाउन सकेका छैनौं । चुनावपछि गठबन्धन के हुने भन्ने पनि प्रस्टरूपमा राख्न सकेका छैनौं । अहिलेकै अवस्था राखेर उम्मेदवारी दर्ताको दिन पर्खने हो भने धेरै ठूलो खेलोफड्को हुने मैले देखेको छु ।
त्यस्तो ठूलो खेलोफड्को भनेको के हो ? अलि विस्तृतमा भनिदिनुहोस् न ।
स्वाभिमानमा, मर्यादामा आँच पुगेपछि मान्छे जस्तोसुकै निर्णय लिन तयार हुन्छ । हामीजस्ता व्यक्ति त मौन बसौंला ।
असन्तुष्ट भएकाहरू आफैँ स्वतन्त्र उम्मेदवार बन्न सक्छन्, प्रतिस्पर्धी पार्टीलाई सघाउन सक्छन् । त्यस्तो अवस्थामा हामी पनि मत माग्न सक्ने अवस्थामा चाहिँ हुँदैनौं । तर, त्यसले पार्टीलाई, गठबन्धनलाई त क्षति भयो नि । गठबन्धनका पराजयको कारणचाहिँ गठबन्धनको आफ्नै निर्णय बन्यो भन्ने कुरा इतिहासमा नबसोस् ।
बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...
नेकपा एमाले संसदीय दलका उपनेता सुवास नेम्वाङले आफूलाई नेपालको संसदीय अभ्यासमा अनुभवी र अभिभावकीय छवि बनाउन सफल भएका छन् । तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका नेम्वाङले संविधानसभासहित छ पटक व्यवस्थापिका&nd...
नेकपा एमालेको समर्थनमा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ प्रधानमन्त्री बनेपछि देशको राजनीतिले नयाँ कोर्स लिएको छ । तर, नयाँ प्रधानमन्त्रीले विश्वासको मत नलिँदै सरकार गिराउने खे...
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ भारत भ्रमणबाट फर्किएको केही दिनमै पशुपतिनाथ मन्दिरमा पुगेको विषय अहिले सर्वत्र चर्चामा छ । त्यसो त भारत भ्रमणमै छँदा प्रचण्डले गेरुवस्त्र लगाएर उज्जैनस्थित महाकालेश्वर...
बुधवार उच्च अदालत विराटनगर पुग्दा धरान उप–महानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ एक वकिलसहित भेटिए । मुद्दाको पेशी भएकाले उनी आफैं उपस्थित भएका रहेछन् । धरान खानेपानी विकास बोर्डको बैठक नबोलाएको भन्दै सा...
प्राध्यापक डा. जयराज आचार्यले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को भारत भ्रमण फलदायी नभएको टिप्पणी गरेका छन् । देशको प्राथमिकतालाई पहिचान गर्न नसक्दा प्रधानमन्त्री चुकेको उनको टिप्पणी छ । ‘हा...
स्वधर्म भन्ने शब्द हामीमध्ये धेरैले सुन्ने गरेका छौँ । स्वधर्मको आदि शिक्षक, प्रचारक वा आचार्य भगवान् कृष्ण हुन् । उनले सर्वप्रथम अर्जुृनलाई यसको शिक्षा दिएका थिए कुरुक्षेत्रको युद्ध मैदानमा । यसका आधुनिक व्याख्याता भने ...
गठबन्धनको नयाँ समीकरणसँगै पुनर्गठित मन्त्रिपरिषद्मा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का तीन मन्त्री दोहोरिए । पार्टी नेतृत्वको निर्णयप्रति केही युवा सांसदले आक्रोश व्यक्त गरे । माओवादी पार्टी एउटा भए पनि सहायक गुट धेरै छन्...
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...