बैशाख १८, २०८१
प्रत्येक वर्ष वैशाख शुक्ल पूर्णिमा दिन मनाइँने बुद्धजयन्ती एवं लुम्बिनी दिवसको तयारी शुरू भएको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उडड्यन मन्त्रालयअन्तर्गत रहेको लुम्बिनी विकास कोषले बुद्धजयन्ती एवं लुम्बिनी दिवसका रुपमा...
असार १५, २०७७
कोरोनाभाइरसको महामारी शुरू भएसँगै नेपालमा लकडाउन जारी भएको सोमवार ९८ औं दिन पुगेको छ ।
यो दिनसम्म आउँदा मुलुकको अर्थतन्त्रमा ठूलो धक्का लागेको छ भने कयौं जनशक्तिले रोजीरोटी गुमाउन बाध्य भएका छन् ।
कुन क्षेत्रमा कति गुम्यो ?
पर्यटन क्षेत्रमा असर
ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसिएसन अफ नेपाल (टान)का अध्यक्ष खुम सुवेदी कोरोना महाव्याधिका कारण सरकारले जारी गरेको बन्दाबन्दीका कारण पर्यटन व्यवसायमा १५ अर्ब बराबरको नोक्सान भएको बताउँछन् ।
लोकान्तरसँगको कुराकानीमा उनले टानसँग आबद्ध साढे तीन लाख मजदूर विस्थापित भएको जनाए ।
उनले भने, ‘लकडाउन भनौं या कोरोना महामारीका कारण पर्यटन क्षेत्रमा करीब १५ अर्ब बराबरको नोक्सान भएको छ भने साढे तीन लाख मजदुर विस्थापित भएका छन् ।’
टानसँग आबद्ध व्यवसायीहरू पनि विस्थापित हुने क्रममा रहेको भन्दै उनले चिन्ता व्यक्त गरे । उनले भने, ‘राम्रो लक्षण देखिएको छैन, व्यवसायी पनि विस्थापित हुने क्रममा रहेका छन् ।’
टानसँग १९ सय ९० व्यवसायी आबद्ध छन् । जसमध्येबाट विस्थापित हुने क्रम शुरू भएको भन्दै उनले चिन्ता व्यक्त गरे ।
होटल क्षेत्रमा असर
चीनमा कोरोना महामारी शुरू भएदेखि नै मारमा परेको नेपालको होटल व्यवसाय सरकारले जारी गरेको बन्दाबन्दीका कारण पूरै बन्द भयो ।
यद्यपि अहिले केही होटललाई विदेशमा रहेका नेपाली उद्धार गरी राख्नका लागि क्वारेन्टीन र होल्डिङ सेन्टर बनाएर राखिएको छ । क्वारेन्टीन बनाइएका बाहेकका सबै होटल बन्द अवस्थामा हुँदा कारोबार ठप्प भएको होटल एसोसियसन अफ नेपाल (हान)का प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) टेक महत बताउँछन् ।
कोरोना महामारी र त्यसपछिको बन्दाबन्दीको मारमा परी निकै नै नोक्सान भएको उनले बताए ।
महतका अनुसार हानअन्तर्गत केन्द्रमा ३ सय ५० को हाराहारीमा होटलहरू रहेका छन्, जसमध्ये क्वारेन्टीन बनाइएका बाहेक सबै बन्द छन् । पर्यटकीय स्तरका होटलहरू बन्द हुँदा मुलुकको अर्थतन्त्रलाई नै ठूलो नोक्सान परेको उनी बताउँछन् । यससँगै क्षेत्रीय स्तरमा पनि हानका धेरै होटलहरू रहेका छन् । उनीहरूको अवस्था पनि उही छ ।
महत भन्छन्, ‘हाम्रो कारोबार पूरै नेगेटिभ छ, पहिलाको व्ययभारहरू पनि छ । बैंकिङ भार, ऋणहरू धेरै रहेको छ ।’
साना होटलहरू, धेरै पर्यटकीय स्तरका होटलहरूको घरभाडा व्यवस्थापनका समस्या भएको उनको भनाइ छ ।
उनी भन्छन्, ‘एभरेजमा एउटा होटल सञ्चालनका लागि अकुपेन्सी ४० प्रतिशतभन्दा बढी हुनुपर्छ, नत्र होटल बन्द नै रहन्छन् । कारोबारको के कुरा गर्नु !’
सार्वजनिक यातायातमा असर
नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासंघका अध्यक्ष योगेन्द्र कर्माचार्य बन्दाबन्दीका कारण यातायात सेवा बन्द हुँदा अर्बौंको नोक्सान भएको बताउँछन् ।
उनले चालक, सहचालक लगायतका करीब १० लाख मजदुरहरू अहिले समस्यामा परेको बताए ।
उनले भने, ‘लकडाउनका कारण साढे तीन लाख सार्वजनिक यातायात थन्किएका छन्, देशभरका २ सय ९४ वटा यातायात व्यवसायीको संस्थामा काम गर्ने कर्मचारीसहित आश्रित परिवार ४१ लाख हाराहारीमा रहेका छन् । यातायात सेवा सुचारू नहुँदा ४१ लाख परिवारको भविष्यमा प्रश्न चिह्न उठेको छ ।’
निर्माण क्षेत्रमा असर
जारी बन्दाबन्दीका कारण निर्माण क्षेत्रमा पनि नराम्रो प्रभाव परेको सरोकारवालाहरू बताउँछन् ।
नेपाल निर्माण व्यवसायी महासंघका अध्यक्ष रवि सिंह सरकारले बन्दाबन्दी खुलाएपनि सामान्य अवस्थामा व्यवसायमा फर्कन मंसिर पर्खनुपर्ने बताउँछन् । सार्वजनिक यातायात राम्रोसँग सञ्चालनमा नआएसम्म बाहिर रहेका मजदुरहरू फर्कन नसक्ने उनको भनाइ छ ।
लोकान्तरसँग अध्यक्ष सिंहले भने, ‘लकडाउन पूर्ण रूपमा खुलेको छैन, अब वर्षा पनि शुरू हुन थालिसक्यो । जसका कारण हामी काममा फर्कन त मंसिर लाग्छ ।’
उनले लकडाउन खुकुलो हुँदा पनि सामग्री ढुवानी तथा मजदूर काममा फर्कन नसकेकाले काम रोकिएको बताए । उनका अनुसार जारी बन्दाबन्दीमा हालसम्म निर्माण व्यवसायमा करीब ६५ अर्ब रुपैयाँ नोक्सानी भएको छ भने यसबाट १५ लाख मजदुरहरू प्रभावित भएका छन् । उनी भन्छन्, ‘१० लाख नेपाली तथा ५ लाख भारतीय मजदूर निर्माण व्यवसायमा संलग्न छन्, लकडाउनले उनीहरूलाई प्रभावित बनाएको छ ।’
महासंघमा आबद्ध निर्माण व्यवसायीहरूले ३ सय ४१ अर्ब ऋण तिर्नुपर्ने अवस्था छ ।
उद्योग क्षेत्रमा असर
बन्दाबन्दी जारी भएसँगै उद्योगधन्दा सबै बन्द हुँदा अर्थतन्त्र निकै नाजुक बनेको छ, यद्यपि सरकारले लकडाउन केही खुकुलो बनाएपछि उद्योगधन्दाहरू बिस्तारै चल्न शुरू भएको छ
। बन्दाबन्दीले निकै प्रभावित भएको उद्योगधन्दा अहिले २५ देखि ३० प्रतिशतसम्म मात्र सञ्चालनमा आएको नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष शेखर गोल्छा बताउँछन् । सरकारले लकडाउन खुकुलो बनाएसँगै उद्योगधन्दा केही प्रतिशत सञ्चालनमा आएपनि पूर्ण सञ्चालनमा आउन भने समय लाग्ने उनले बताए ।
बन्दाबन्दीका बीच उद्योगधन्दा सञ्चालनमा आएपनि त्यहाँसम्म ग्राहक पुग्न सकेका छैनन् ।
अहिले खाद्यान्न पसलहरूमा ग्राहकको भीड बाक्लो लागेपनि अन्य उद्योगमा त्यस्तो नरहेको वरिष्ठ उपाध्यक्ष गोल्छाको भनाइ छ ।
उनले असार मसान्तसम्ममा कर चुक्ता गर्नुपर्ने लगायतका कारण पनि अहिले उद्योगी व्यवसायीलाई चुनौती रहेको बताए ।
लोकान्तरसँग उनले भने, ‘असार मसान्त पनि रहेकाले धेरै कुरा मिलाउन हामीलाई चुनौती छ ।’
‘पूर्ण बन्दाबन्दीका समयमा ८५ देखि ९० प्रतिशतसम्म कारोबार बन्द भएको थियो’, उनले थपे, ‘अहिले भने कारोबार बिस्तारै बढ्दै जाने क्रम शुरू भएको छ ।’
महासंघले बन्दाबन्दीका कारण उद्योग ठप्प हुँदा करीब १५ लाख जनशक्ति बेरोजगार भएको प्रारम्भिक अनुमान यसअघि नै निकालिसकेको छ ।
उड्डयनमा अर्बौं नोक्सान
बुद्ध एयरका बजार व्यवस्थापक रुपेश जोशीका अनुसार बुद्ध एयरले महिनामा ६० देखि ६५ करोडको आय गर्दथ्यो, तर अहिले त्यो आय शून्य अवस्थामा छ । महिनामा ८/९ करोडको हाराहारीमा घाटा भएको उनले बताए ।
नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका प्रवक्ता राजकुमार क्षेत्रीले सामान्य अवस्थामा प्रतिदिन करीब ४ सय ५० को हाराहारीमा आन्तरिक तथा बाह्य उडान हुने गरेपनि अहिले बन्दाबन्दीको समयमा जम्मा १ सय २० उडान मात्रै भएको लोकान्तरलाई जानकारी दिए । सामान्य अवस्थामा १ दिनमा हुने बराबरको उडान लकडाउनको ३ महिनाको अवधिमा पनि नभएको उनको भनाइ छ ।
उनले भने, ‘लकडाउनको समयमा उडानहरू धेरै नै घटेका छन् । आन्तरिक र बाह्य गरी प्रतिदिन करीब १ सय २० उडान मात्रै भएका छन् ।’
उनका अनुसार, गत वर्ष आन्तरिक र बाह्य दुवैतर्फ करीब ७० लाखभन्दा बढी यात्रुहरू आवतजावात गरेका थिए ।
यद्यपि बन्दाबन्दीका समयमा करीब २० हजारको हाराहारीमा मात्रै यात्रुहरूको आवतजावत भएको छ ।
सामान्य अवस्थामा प्राधिकरणले मासिक करीब ७० करोडदेखि ९० करोडसम्म आम्दानी गर्ने गरेको थियो, यद्यपि अहिले बन्दाबन्दीको समयमा आम्दानी करीब १ करोडको हाराहारीमा रहेको प्रवक्ता क्षेत्रीले लोकान्तरलाई बताए ।
बन्दाबन्दीको ३ महिना बित्दा पनि सार्वजनिक भएन सरकारी तथ्यांक
नेपालमा कोभिड– १९ संक्रमणको जोखिम न्यूनीकरणका लागि भन्दै सरकारले गत चैत ११ गतेदेखि बन्दाबन्दी गरेको थियो ।
सो बन्दाबन्दी (समाचार तयार पार्दासम्म) अहिले ९८ औं दिनमा प्रवेश गरेको छ ।
यसबीचमा सरकारले आगामी आर्थिक वर्षको बजेट (जेठ १५ गते) सार्वजनिक गरिसकेको छ ।
विभिन्न महत्वपूर्ण क्षेत्रमा बजेट विनियोजन गरिएपनि सरकारले कोरोना महामारीका कारण कुन–कुन क्षेत्र कति प्रभावित भएका छन्, वा कस्तो असर परेको छ भन्नेबारे कुनै पनि तथ्यांक सार्वजनिक गरेको छैन ।
तथ्यांक सार्वजनिक गर्ने जिम्मा पाएको राष्ट्रिय योजना आयोग सबै मन्त्रालयहरूले प्रतिवेदन बुझाई नसकेको हुँदा तथ्यांक संकलनमा ढिलाइ भएको बताउँछ, यद्यपि आयोगले यसबारे अध्ययन भइरहेको बताएको छ ।
अध्ययन समितिका संयोजक रामकुमार फुँयालले लोकान्तरसँग भने, ‘हामी अध्ययनकै क्रममा छौं । असार मसान्तभित्रमा सरकारलाई प्रतिवेदन बुझाउँछौं ।’
प्रत्येक वर्ष वैशाख शुक्ल पूर्णिमा दिन मनाइँने बुद्धजयन्ती एवं लुम्बिनी दिवसको तयारी शुरू भएको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उडड्यन मन्त्रालयअन्तर्गत रहेको लुम्बिनी विकास कोषले बुद्धजयन्ती एवं लुम्बिनी दिवसका रुपमा...
कर्मचारीलाई तलब खुवाउन समेत नसक्ने अवस्थाबाट गुज्रेको नेपाल वायु सेवा निगम (एनएसी)ले आर्थिक अवस्था सुधारेर अन्तर्राष्ट्रिय उडानका लागि विमान खरिद गर्दा लिएको ऋणको किस्ता तिर्न शुरू गरेको छ । लामो समय घाटामा रहे...
काठमाडौंको चण्डोल घर भएका कामोद ढुंगाना २०८० असार ३१ गते वुलिङ एयरको विद्युतीय गाडी (ईभी) किन्न नयाँ बानेश्वरस्थित बज्र ग्रुपको इभी-नेपाल मोटर्स प्रालि पुगेका थिए । अंकित मूल्य (एमआरपी) ३० लाख ९९ हजार रुप...
यामाहाको एमटी १५ को करसहितको वास्तविक मूल्य करिब ३ लाख ६८ हजार मात्र हो, तर यसलाई यामाहाको आधिकारिक बिक्रेता एमएडब्ल्यू इन्टरप्राइजेजले ५ लाख २५ हजारमा बेचिरहेको छ । यसको शो-रूम मूल्य वास्तविक मूल्यभन्दा डे...
एक वर्षको बीचमा भएको १३८ किलो सुन तस्करीका नाइके जीवनकुमार गुरुङ हाल अर्थ मन्त्रालय मातहत रहेको भन्सार विभागको हिरासतमा छन् । लामो समय फरार रहेका गुरुङलाई यही फागुन १४ गते काठमाडौंको सामाखुशी क्षेत्रबाट ...
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका प्रबन्ध निर्देशक कुलमान घिसिङले विश्व बैंकको लगानी रहेको ढल्केबर सबस्टेसन निर्माणका क्रममा आफ्नो स्वार्थ जोडिएको कम्पनीलाई कानूनविपरीत ठेक्का दिएको पाइएको छ । करिब ४ करोड बराबरको...
सृष्टिमा हरेक चीजको एउटा अति हुन्छ, जसलाई हामी सीमा भन्ने गर्छौँ, जलाई उसले आउँदा सँगै लिएर आएको हुन्छ र जेजति गर्छ यसैभित्रै रहेर गर्छ । अति पार गर्नासाथ उसको अस्तित्व पनि समाप्त हुन पुग्छ । अति पार गरेपछि नदी...
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन कतिपटक विभाजन भयो ? पुनः एकता, मोर्चा गठन, विघटनलाई हेर्दा यसको जोडघटाउको लामै शृङ्खला बन्छ । र, त्यसमा मूलधारको राजनीतिबाट विभाजित कम्युनिस्ट पार्टी अर्थात् वामपन्थी पार्टीहरूको विसर्...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...