चैत २७, २०८०
यामाहाको एमटी १५ को करसहितको वास्तविक मूल्य करिब ३ लाख ६८ हजार मात्र हो, तर यसलाई यामाहाको आधिकारिक बिक्रेता एमएडब्ल्यू इन्टरप्राइजेजले ५ लाख २५ हजारमा बेचिरहेको छ । यसको शो-रूम मूल्य वास्तविक मूल्यभन्दा डे...
भदौ २७, २०७८
देशकै ठूलो ४५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् आयोजना राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा जोडिएसँगै नेपाल विद्युतमा आत्मनिर्भरतातर्फ अगाडि बढेको छ ।
वर्षायाममा कतिपय समयमा विद्युत् खेर जाने अवस्था आएपनि हिउँदमा भने मुलुक अझै आत्मनिर्भर बनिसकेको अवस्था छैन ।
शिलान्यासको एक दशकपछि निर्माण सकिएर प्रसारण लाइनमा जोडिएको यस आयोजनाको नेपाली अर्थतन्त्रमा विशेष महत्त्व छ ।
माथिल्लो तामाकोशी सञ्चालनमा आएसँगै नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङ भारतसँगको विद्युत् व्यापारका लागि दौडधूप गरिरहेका छन् ।
शुक्रवार मात्रै उनले नेपाल–भारत विद्युत् व्यापारका लागि बुटवल–गोरखपुर ४ सय केभी दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माणका लागि लगानी सम्झौता गरेका छन् ।
यसका लागि नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र भारत सरकारको स्वामित्वमा रहेको पावर ग्रिड कर्पोरेसन अफ इन्डिया लिमिटेडबीच संयुक्त लगानी तथा लगानीकर्ता सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको छ ।
यति मात्रै नभएर विद्युत् प्राधिकरणले भारतमा विद्युत् निर्यातका लागि अभ्यास शुरू गरिसकेको छ । यद्यपि भारतबाट स्वीकृति भने पाइसकेको छैन ।
प्राधिकरणले पहिलो ट्रायलका रूपमा पञ्जाब इलेक्ट्रिसिटी बोर्डमा बिडिङ गरेर ४० मेगावाट बेच्नका लागि भाग लिएको छ । यद्यपि यसको नतिजा आइसकेको छैन ।
भारतले यसलाई स्वीकृति दिन ढिलाइ गरिरहेकाले यो तत्कालै हुनेमा भने शंका छ । तर, प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले यसलाई टुंग्याउन पहल गरिरहेको प्राधिकरण स्रोत बताउँछ ।
आयात प्रतिस्थापनको आधार माथिल्लो तामाकोशी
माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् आयोजना सञ्चालनमा आइसकेपछि मुलुकमा विद्युत् व्यवस्थापनबारे चासो बढेको छ ।
सरकारले पनि तामाकोशीलाई नै आधार बनाएर विद्युत् व्यापारलाई समेत अगाडि बढाउने योजना बनाएको छ ।
यसो हुँदा मुलुक पूर्णरूपमा विद्युतमा आत्मनिर्भर नभएपनि आयात प्रतिस्थापनमा बढावा हुने सरकारी विश्लेषण छ ।
माथिल्लो तामाकोशी सञ्चालनमा आइसकेपछि नेपालको जलविद्युत्मा एउटा आधार खडा भएको माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) विज्ञानप्रसाद श्रेष्ठ बताउँछन् ।
आयात घटाएर निर्यात बढाउन र विद्युत् व्यापारमा सन्तुलन ल्याउन पनि तामाकोशी आयोजनाको भूमिका महत्त्वपूर्ण भएको उनको भनाइ छ ।
माथिल्लो तामाकोशी आएपछि यस वर्ष करीब ७० प्रतिशतले विद्युत् आयात घट्ने सरकारको अनुमान छ ।
गत वर्ष विद्युत् प्राधिकरणले भारतबाट २२ अर्ब ४८ करोड रुपैयाँ बराबरको विद्युत् आयात गरेको थियो । यस वर्ष करीब १५ अर्ब रुपैयाँभन्दा कमको मात्रै विद्युत् आयात हुने सरकारको अनुमान छ ।
वर्षायाममा विद्युत् आयोजनाहरू पूर्णरूपमा सञ्चालन हुँदा कम खपत हुने समयमा विद्युत् खेर जाने अवस्था समेत आइसकेको छ ।
खेर जाने विद्युत् निर्यात गर्न वा स्वदेशमै खपत बढाउन सके आयात अझै घट्ने र नाफा बढ्ने देखिन्छ ।
हिउँदमा पनि आत्मनिर्भर बन्ने कहिले ?
अघिल्लो हिउँदमा मुलुकमा भारतबाट करीब ७ सय मेगावाटसम्म विद्युत् आयात भएको थियो । हिउँदमा उत्पादन नै कम हुने हुँदा विद्युत् आयात गर्नुपर्ने बाध्यता अझै केही समय देखिन्छ ।
यता सरकारले अबको ५ वर्षसम्ममा विद्युत्मा मुलुक पूर्ण आत्मनिर्भर हुने अपेक्षा गरेको छ । ‘हिउँदमा त अहिलेको भन्दा एक तिहाइ नै विद्युत् उत्पादन घट्ने हुन्छ । त्यस समयमा अझै विद्युत् बाहिरबाट ल्याउनुपर्ने हुन्छ,’ ऊर्जा तथा जलस्रोत मन्त्रालयका सहसचिव एवं प्रवक्ता मधुप्रसाद भेटुवालले लोकान्तरसँग भने ।
उनका अनुसार, सन् २०२६ मा मुलुक विद्युत्मा आत्मनिर्भर र २०२७ मा पूर्ण आत्मनिर्भर हुने देखिन्छ ।
‘२०२७ यता विद्युत्मा मुलुक पूर्ण आत्मनिर्भर हुने अवस्था देखिँदैन । त्यसपछि भने बाह्य मुलुकमा पनि विद्युत् निर्यातका लागि प्रक्रिया थाल्नुपर्ने हुन्छ,’ उनले भने ।
त्यसका लागि भारत, बंगलादेश लगायतका मुलुकसँग अहिलेदेखि नै संवाद र विद्युत् बिक्रीको प्रक्रिया थाल्नुको विकल्प छैन ।
चिन्ताको विषय– बढेन विद्युत् खपत !
हाल सरकारी तथा निजी क्षेत्रबाट गरी करीब १ हजार ९ सय मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुन थालेको छ । यसरी उत्पादन भइरहेको विद्युत् नेपालभित्रै उपभोगका लागि पर्याप्त मात्रामा माग बढ्न सकेको छैन ।
सरकारले विद्युत्को खपत बढाउनका लागि विभिन्न किसिमका सहुलियत घोषणा गरेपनि खपत बढ्न नसकेको ऊर्जा मन्त्रालयका प्रवक्ता भेटुवाल बताउँछन् ।
केही समयअघि जल तथा ऊर्जा आयोगको सचिवालय र लगानी बोर्डले एक प्रतिवेदन बनाएको थियो । जसमा अहिलेको समय (आर्थिक वर्ष २०७८/७९) मा विद्युत्को माग करीब ३ हजार ४ सय मेगावाट पुग्छ भन्ने अनुमान गरिएको थियो ।
चरणबद्ध आर्थिक वृद्धिका कारण मुलुकमा विद्युत् माग वृद्धि हुने प्रक्षेपण गरिएको थियो । तर कोराना महामारी र अन्य विभिन्न कारणले मुलुकमा अझै पनि विद्युत् खपत बढ्न सकेको देखिँदैन ।
अहिले सामान्य अवस्थामा ११ सयदेखि १२ सय मेगावाटसम्मको हाराहारीमा विद्युत् माग छ । यस्तै पीक आवर (बिहान र बेलुका) भने माग केही बढिरहेको छ । यस्तो समयमा करीब १५ सय मेगावाट मात्रै विद्युत् माग हुने गरेको सहसचिव भेटुवाल बताउँछन् ।
खेर जाँदैछ विद्युत्
प्राधिकरण स्रोतका अनुसार माथिल्लो तामाकोशी सञ्चालनमा आएपछि करीब २ सय मेगावाट विद्युत खेर गइरहेको छ ।
‘पीक समयभन्दा बाहिरको समय र विषेश गरी रातको समयमा सो परिणामको विद्युत् खेर गइरहेको देखिन्छ,’ प्राधिकरण स्रोतले लोकान्तरसँग भन्यो ।
यसरी हेर्दा एक महिनामा करीब ४ अर्ब ३२ करोडको विद्युत् खेर जाने अवस्था आइसकेको छ ।
भारतसँग औपचारिक रूपमा विद्युत् व्यापार नहुँदा केही मात्रामा अनौपचारिक रूपमा विद्युत् निर्यात भइरहेको ऊर्जा मन्त्रालयका सहसचिव एवं प्रवक्ता मधुप्रसाद भेटुवालले लोकान्तरलाई जानकारी दिए ।
उनले भने, ‘अनौपचारिक रूपमा भारततर्फ केही मात्रामा विद्युत् निर्यात भइरहेको छ ।’
थपिने क्रममा छन् यी आयोजनाहरू:
कोरोना महामारीका कारण निर्माण कार्यमा ढिलाइ भएका आयोजनाहरू यसै आर्थिक वर्षभित्रमा सम्पन्न हुने चरणमा छन् ।
निजी क्षेत्रमार्फत निर्माण भइरहेका माथिल्लो दोर्दी, न्यादी, तल्लो दोर्दी लगायतका जलविद्युत् आयोजनाहरू यसै आर्थिक वर्षमा नै निर्माण सम्पन्न हुने तयारीमा छन् ।
स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादक संघ (इप्पान)का अनुसार चालु आर्थिक वर्षमा ४ सय १५ मेगावाटका १ सय ८० आयोजना निर्माण सम्पन्न हुनेछन् ।
यता नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका ऊर्जा तथा वातावरण समितिका सभापति गोपाल खनालले अबको २ वर्षभित्रमा निजी क्षेत्रबाट करीब ५ सय मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुने जानकारी दिए ।
यता सरकारी तवरबाट निर्माण भइरहेका केही आयोजनाहरू पनि चालू आर्थिक वर्षभित्रै परीक्षणमा आउने देखिन्छ ।
साञ्जेन जलविद्युत् आयोजना, भोटेकोशी, रसुवागढी जलविद्युत् आयोजना लगायतका आयोजनाहरू यसै आर्थिक वर्षको अन्तिमसम्ममा निर्माण तथा परीक्षण सफल हुने सरकारको अपेक्षा छ ।
यामाहाको एमटी १५ को करसहितको वास्तविक मूल्य करिब ३ लाख ६८ हजार मात्र हो, तर यसलाई यामाहाको आधिकारिक बिक्रेता एमएडब्ल्यू इन्टरप्राइजेजले ५ लाख २५ हजारमा बेचिरहेको छ । यसको शो-रूम मूल्य वास्तविक मूल्यभन्दा डे...
विज्ञ समूहले दिएको सुझावसहितको प्रतिवेदन सम्बन्धमा मन्त्रिपरिषद्ले निर्णय गर्न ढिला गर्दा निजगढ विमानस्थल निर्माणको काम प्रभावित भएको छ । निजगढमा विमानस्थल बनाउन उपयुक्त रहेको भनेर विज्ञ समूहले प्रतिवेदन दिएको ए...
मिडियाकै हितविपरीत काम गरेर विवादमा तानिएको विज्ञापन बोर्डले दुई वर्षमा राज्यकोषमा २० करोड ३१ लाख रुपैयाँ बढी व्ययभार थपेको छ । मिडियाको हितविपरीत एकपछि अर्को निर्णय गरेको बोर्डले विगत दुई वर्षमा २० करोड ३१...
अर्थमन्त्री वर्षमान पुन 'अनन्त' समेत मुछिएको १३८ किलो सुन तस्करीको फाइल पर्याप्त अनुसन्धानविनै सरकारी वकिलको कार्यालयमा पुगेको छ । अर्थमन्त्रीका रूपमा पुन आएलगत्तै भन्सार विभागले पर्याप्त अनुसन्धानविनै फा...
कर्मचारीलाई तलब खुवाउन समेत नसक्ने अवस्थाबाट गुज्रेको नेपाल वायु सेवा निगम (एनएसी)ले आर्थिक अवस्था सुधारेर अन्तर्राष्ट्रिय उडानका लागि विमान खरिद गर्दा लिएको ऋणको किस्ता तिर्न शुरू गरेको छ । लामो समय घाटामा रहे...
एक वर्षको बीचमा भएको १३८ किलो सुन तस्करीका नाइके जीवनकुमार गुरुङ हाल अर्थ मन्त्रालय मातहत रहेको भन्सार विभागको हिरासतमा छन् । लामो समय फरार रहेका गुरुङलाई यही फागुन १४ गते काठमाडौंको सामाखुशी क्षेत्रबाट ...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...