कात्तिक १९, २०८०
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
कात्तिक ५, २०७८
कुबेलाको झरीले आएको बाढी र डुबानपछि किसानहरूको दिनचर्या फेरिएको छ ।
दशैंसँगै धानबाली व्यवस्थापनको उत्तरार्द्ध र हिउँदे बालीको तयारीमा रहेका किसानहरूको दिनचर्या एकाएक केही पछाडि धकेलिएको हो ।
बाढीपछि धान खेतमा पानी जमेको छ ।
अझैसम्म काटिएको धान पानीमाथि तैरिरहेको छ । पुला (मुठा) पारिएको र सैका (कुन्यु) बनाइ थुपारिएको धानमा टुसा निस्किएका छन् ।
धानको बाला तथा परालको भाग सडेर ढुस्स गन्हाउने भएका छन् । किसानहरू टुसाएको धान हेरेर टोलाउन बाध्य छन् ।
कैलालीको कैलारी गाउँपालिका ६ बेनौलीका ७५ वर्षीय पतिराम डंगौरा मलिनो अनुहार पार्दै पीडा पोख्छन्, ‘असिन गन्ढैना ओ जामे लागल धान कसिक खाई सेकजाई ? अत्रा बुहागिल गिलु असिन विपत नैहुइल रहे । भुखे मुना खिढा होगिल ।(यस्तो गन्हाउने र उम्रिन थालेको धान कहाँ खान सकिन्छ ? यतिको उमेर भयो, यस्तो विपद देख्नुपरेको थिएन । भोकै मर्नुपर्ने अवस्था भयो ।)’
तर किसानहरू बिग्रिसकेको धानको व्यवस्थापनमै छन् । वर्षाभरिलाई पुग्ने गरि फलाइएको र भित्र्याउने बेलाको यो विपत्ति किसानहरूले सहन सकिरहेका छैनन् ।
हिउँदे बालीको तयारीमा लागिसक्ने किसानहरू त्यही भिजेको धान ओल्टाइपल्टाइ गर्ने, अग्लो भागमा सार्ने, सुकाउने र राम्ररी नसुक्दै थ्रेसिङ गर्ने कामकै चटारो भएको छ । कोही–कोही त झनै पानी तर्किँदै गरेको धान समेत थ्रेसिङ गरेको सुनाउँछन् ।
धान थ्रेसिङको काममा लागेका स्थानीय अनिल चौधरी भन्छन्, ‘किसानलाई यति हतारो भइसकेको छ, कि यो भन्दा बढी उनीहरू गुमाउन चाहँदैनन् । पूरै भिजेको धान समेत थ्रेसिङ गर्नुपर्ने अवस्था छ । थ्रेसरभित्र पराल जमेको अवस्था छ । किसानको बाध्यताका कारण जोखिम मोलेर पनि काम गर्नुपर्ने अवस्था छ ।’
उनले धान थ्रेसिङ गरेबापत १६/१७ को दर अर्थात १६ भाग धान किसान र १ भाग धान आफूले भाडाबापत लिने गरेको जानकारी दिए ।
कैलाली–कञ्चनपुर जिल्लाको हरेक बस्तीमा आजभोलि यही दृष्य देख्न सकिन्छ । चाहे पूर्व–पश्चिम राजमार्ग होस्, चाहे हुलाकी राजमार्ग या भित्री सडक, सडकैभरि काटिएको धानको बिस्कुन छरिएका छन् ।
यो विपत्तिले किसानको यति व्यर्थको व्यस्तता बढाइदिएको छ कि उनीहरू पूरै दिन खेतमै भेटिन्छन् । उनीहरूको खाना खेतमै पुग्ने गरेको छ । अबेर रातिसम्म पनि उनी खेतमै भेटिन्छन् ।
यससँगै कृषि तथा पशुपालनमा आश्रित किसानहरूलाई चालु वर्ष पशु आहारको समस्या हुने चिन्ताले अहिले नै पिरोल्ने गरेको छ ।
धान नसुक्दै गरिएको थ्रेसिङले निस्कने पराल थुपारिँदा त्यसबाट निस्किने तातो ग्यासले पराल गन्हाउने र सड्ने हुन्छ । जुन पशु आहारको लागि अनुपयुक्त हुने किसानहरू बताउँछन् ।
स्थानीय रामु डंगौरा भन्छन्, ‘यो सबै पराल काम नलाग्ने हुनेछन् । यो विपतकै कारण किसानलाई दाना मात्रै चाहिएको छ । खेतमै थ्रेसिङ भइरहेको छ । यसरी गरिने थ्रेसिङले पराल काम नलाग्ने भएकोले पशु आहारको समस्या हुने देखिन्छ ।’
किसानको पाइला बादल हेरेर
प्रतिकूल मौसमले यति विघ्न प्रताडित भएका किसानहरूले आजभोलि अकाशको बादल हेरेर आफ्नो पाइला चाल्ने गरेका छन् । कोही कुन दिनको मौसम कस्तो छ भनेर इन्टरनेट वा एप्सको साहारा लिन्छन् ।
स्थानीय हर्क चन्द भन्छन्, ‘त्यसो त मैले इन्टरनेटको माध्यमबाट मौसम हेरेर नै काम गर्ने गरेको छु । तर यस विपतमा जोगिन भने सकिनँ । आधा त भित्र्याएँ, तर आधा धान (१० कठ्ठा) खेतमै छ । पूरै भिजेर सुकाउनु परेको छ ।’
यो विपत्तिसँगै किसानले कुन बेलाको मौसम कस्तो छ ? जानेर मात्रै कदम चाल्नुपर्ने सिकाइ भएको चन्द बताउँछन् ।
आजकाल युवा पुस्ताले जल तथा मौसम पूर्वानुमान महाशाखाको वेबसाइट तथा अन्य भर्चुअल माध्यमबाट मौसमबारे जानकारी लिने गरेका छन् ।
उत्पादनमा ह्रास
सुदूरपश्चिम कृषि निर्देशनालय दिपायलका अनुसार सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १ लाख ८१ हजार हेक्टर जमिनमा धान खेती हुन्छ । कैलाली कञ्चनपुर जिल्लामा मात्रै ६५ प्रतिशत धान खेती हुँदै आएको छ । कैलालीमा ७० हजार हेक्टर र कञ्चनपुर जिल्लामा ४८ हेक्टरमा धान खेती हुँदै आएको निर्देशनालयले जनाएको छ ।
कैलाली कञ्चनपुर जिल्लामा मात्रै वार्षिक ४० लाख मेट्रिक टन धान उत्पादन हुँदै आएको छ । तर बाढीले पुर्याएको क्षतिले उत्पादनमा ठूलो ह्रास आउने अवस्था छ ।
सुदूरपश्चिम कृषि निर्देशनालयका निर्देशक यज्ञराज जोशी भन्छन्, ‘कात्तिक १ गतेदेखि नै फिल्डमा छु । यो वर्षाले भूकम्प आए जस्तो भएको छ । अहिलेसम्म २० प्रतिशत उत्पादनमा ह्रास आउने हाम्रो अनुमान हो । यो अझै बढ्न सक्छ ।
सरकारी राहतमा आशंका
बाढीपछि ३ तहकै सरकार र सरकारी निकायले बाढीपीडितप्रति सहानुभूति प्रकट गरिरहेका छन् । राहतको प्याकेज ल्याउने प्रतिबद्धता जनाइरहेका छन् ।
यता सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार र स्थानीय तह पनि विपद व्यवस्थापनलक्षित कार्यक्रममा व्यस्त छन् । तर पीडित किसान भने सरकारी राहत पाउनेबारे आशंका व्यक्त गर्छन् ।
भजनी कैलालीका विजयराज श्रेष्ठ भन्छन्, ‘अहिलेको बाढीले केही रहेन । हामी त सधैँको बाढी पीडित हौं । सरकारी अनुदानप्रति आश गरौं, भर नपरौं ।’
असोज ३१ गतेदेखि कात्तिक २ गतेसम्म परेको अविरल वर्षाले धान बालीमा क्षति पुगेको हो ।
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
बुधवार काभ्रेको धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालयका १ हजार ८३८ जना विद्यार्थीमाझ सनम ढकाल दृश्यमा आए । एमबीबीएसमा सर्वोत्कृष्ट भएर गोल्ड मेडल ल्याउँदै सनम दीक्षित भएसँगै सबैमाझ परिचित भएका हुन् । काठम...
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...