×

NMB BANK
NIC ASIA

मस्को बस्ने अमेरिकी विश्लेषकसँग अन्तर्वार्ता

रुसको प्राथमिकतामा दक्षिण एसिया छ, नेपालले लाभ लिन सक्छ– एन्ड्रु कोरीब्को [अन्तर्वार्ता]

असार २७, २०७९

NTC
Sarbottam
Premier Steels
Marvel

मस्कोमा बस्ने अमेरिकी राजनीतिक विश्लेषक एन्ड्रु कोरीब्को विश्व मामिलामा व्यापक टिप्पणी गर्ने गर्छन् । विश्व व्यवस्थामा आइरहेका परिवर्तन तथा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा विकसित बहुध्रुवीयताका बारेमा कोरीब्कोको गहिरो बुझाइ छ । लोकान्तरका लागि विन्देश दहालले कोरीब्कोसँग ईमेल अन्तर्वार्ता लिएका छन् । बहुध्रुवीय युग शुरू हुन लागेको अवस्थामा दक्षिण एसियामा रुसको सम्पर्क विस्तार तथा त्यसले नेपाल र यस क्षेत्रका अन्य मुलुकमा पर्ने असरलाई अन्तवार्ताको केन्द्रीय विषयवस्तु बनाइएको छ ।

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

तपाईंले हालै पूवतर्फ रुसको सम्बन्ध विस्तार प्रयासका विषयमा एउटा टिप्पणी लेख्नुभएको थियो । हाल विकसित घटनाक्रमलाई मद्देनजरमा राख्दा रुसले दक्षिण एसियासँग कस्तो सम्बन्ध राख्ने देख्नुहुन्छ ?


Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

– अमेरिकी नेतृत्वको पश्चिमले रुसमाथि अभूतपूर्व प्रतिबन्ध लगाएपछि युरेसिया क्षेत्रको ठूलो शक्ति (ग्रेट पावर) मुलुक रुस र युरोपेली संघबीच सम्बन्ध विच्छेदको स्थिति आयो । यसले गर्दा मस्को गैरपश्चिमी मुलुकहरूसँग सम्बन्ध विस्तार गर्न बाध्य भयो । संसारका सबै मुलुकमध्ये भारत रुसका लागि शीर्ष साझेदारमध्ये एक हो । त्यसमाथि पश्चिमले लगाएको प्रतिबन्धका कारण उत्पन्न चरम दबाबको स्थितिमा चीनप्रति पूर्ण निर्भर रहनुपर्ने खतरा रुसलाई आइलागेको थियो । तर भारतले रुसलाई त्यस परनिर्भरताबाट जोगिन सहायता गरेको छ । त्यसैले पूर्व (ग्लोबल साउथ) तर्फ रुसको सम्बन्ध विस्तारमा भारतले प्रमुख भूमिका खेल्नेछ ।


Advertisment
SBL

रुस र भारतले त्यही मर्मलाई समातेर इरानको बाटो हुँदै उत्तर–दक्षिण यातायात कोरिडोर (एनएसटीसी) मा पुनः जोड दिन थालेका छन् । रुसका यातायातमन्त्रीले मे महिनाको अन्त्यतिर भनेअनुसार, एनएसटीसी बृहत्तर विश्वसम्म रुसी सामान ढुवानी गर्ने एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय लजिस्टिक्स कोरिडोर हो । रुसको दृष्टिकोणबाट हेर्दा भारत केन्द्रमा रहेको दक्षिण एसिया युरोपेली संघको राम्रो विकल्प हो । एनएसटीसी परियोजना पूरा भएपछि रुस र भारतबीचको द्विपक्षीय व्यापार एनएसटीसीमार्फत नै हुनेछ । युक्रेन द्वन्द्वका विषयमा यस क्षेत्रका सबै मुलुकले सिद्धान्तनिष्ठ तटस्थताको नीति अवलम्बन गरिरहेका छन् । उनीहरू अमेरिका र चीनबीच सन्तुलन गर्ने विश्वसनीय तेस्रो पक्षका रूपमा रुसलाई लिने गर्छन् । 

Vianet communication
Laxmi Bank

यसलाई थप व्याख्या गर्नुपर्दा, भारतीय चिन्तक सञ्जय बारुले केही वर्षअघि अहिलेको विश्व व्यवस्थाका विषयमा टिप्पणी गरेका थिए । उनका अनुसार, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध अहिले द्विबहुध्रुवीय अन्तरिम चरणमा छ र यो बहुध्रुवीयतातर्फ बढिरहेको छ । वर्तमान विश्व घटनाक्रममा अमेरिका र चीनको प्रभाव सबभन्दा बढी हुन्छ भने त्यसपछि रुस र भारत जस्ता ठूला शक्ति आउँछन् । उनीहरूभन्दा मुनि तुलनात्मक रूपमा मध्यम र साना आकारका राज्यहरू आउँछन् । बारुले ठूला तथा मध्यम शक्तिराष्ट्रहरूले आफूआफूबीच सन्तुलन कायम गरेर अमेरिका तथा चीनरूपी दुई महाशक्तिहरूसँग रणनीतिक स्वायत्तता कायम गर्नेछन् भनेका थिए । 
रुस र भारतले इरानसँग मिलेर प्रभावशाली तेस्रो ध्रुव निर्माण गर्न खोज्दैछन् । त्यस ध्रुवमा अन्य मुलुकहरू पनि जोडिएर यस जटिल विश्व प्रणालीमा आफ्नो स्वायत्ततालाई अभिवृद्धि गर्नेछन् । 

संसारका सबै मुलुकमध्ये भारत रुसका लागि शीर्ष साझेदारमध्ये एक हो । त्यसमाथि पश्चिमले लगाएको प्रतिबन्धका कारण उत्पन्न चरम दबाबको स्थितिमा चीनप्रति पूर्ण निर्भर रहनुपर्ने खतरा रुसलाई आइलागेको थियो । तर भारतले रुसलाई त्यस परनिर्भरताबाट जोगिन सहायता गरेको छ । त्यसैले पूर्व (ग्लोबल साउथ) तर्फ रुसको सम्बन्ध विस्तारमा भारतले प्रमुख भूमिका खेल्नेछ ।

नेपालको दृष्टिकोणबाट हेर्दा रुससँगको निकट सम्बन्धले अमेरिका र चीन जस्ता महाशक्तिबाट मात्र नभई छिमेकी मुलुक भारतबाट हुने दबाब पनि थेग्न मद्दत गर्नेछ । उदाहरणका लागि, बंगलादेश पनि यस्तै स्थितिमा छ भने श्रीलंकाको पनि हालत त्यस्तै छ । तुलनात्मक रूपमा मध्यम र साना आकारका यी राज्यहरूले रुससँगको सम्बन्ध बलियो बनाएमा अवश्य पनि लाभ लिन सक्नेछन् । 

रुसको दृष्टिकोणबाट हेर्दा, भारतमाथि रुसको क्षेत्रीय निर्भरतालाई साना राज्यहरूले विविधता दिन मद्दत गर्नेछन् । तर दक्षिण एसिया वा संसारका अन्य कुनै पनि कुनामा भारत नै रुसको शीर्ष सहयोगी राष्ट्र रहिरहनेछ । त्यस्तो अवस्थामा पनि रुसले दुई महाशक्तिहरूबीचको सन्तुलन मिलाउनका लागि अन्य मुलुकहरूलाई सहयोग गरिरहनेछ किनकि उसको विशाल रणनीतिक भिजन यससँग मेल खान्छ । यसको प्रतिफल पाउनका लागि केही समय लाग्छ तर अहिले सबै कुरा त्यसतर्फ नै अघि बढिरहेको छ । विशेषगरी एनएसटीसी अघि बढ्दा निकट भविष्यमा पारस्परिक व्यापारको विस्तार हुनेछ । 

रुस र चीनले संयुक्त युरेसियाली आर्थिक परियोजनामा जोड दिएको जस्तो लाग्छ तपाईंलाई ? हो भने त्यसले नेपाल र दक्षिण एसियालाई कस्तो असर पार्छ ?

– रुसको विशाल रणनीति नै बृहत्तर युरेसियाली साझेदारी (जीईपी) हो । उसले केही वर्षअघि त्यसलाई सार्वजनिक गरेको थियो । त्यस रणनीतिले रुसको युरेसियाली आर्थिक संघ (ईएईयू)लाई युरेसियाली क्षेत्रको भूआर्थिक एकीकरणको केन्द्रमा राखेको छ । आरम्भमा यो युरोपेली संघ र चीनबीचको सेतुका रूपमा रहने परिकल्पना गरिएको थियो तर अमेरिका नेतृत्वको पश्चिमले रुसमाथि लगाएको अभूतपूर्व प्रतिबन्धका कारण रुस र युरोपेली संघबीच सम्बन्ध विच्छेद भएकाले अब त्यो सम्भव छैन । तथापि जीईपीले अब ग्लोबल साउथमा मात्र जोड दिएर आफूलाई सान्दर्भिक राखिरहेको छ । विशेषगरी रुसले जीईपीमार्फत भारतसँग छिट्टै खुला व्यापार सम्झौता गर्ने आशा राखेको छ । 

चीनको विशाल रणनीति चाहिँ साझा भविष्यको समुदाय (सीएसएफ) हो । आफ्नो बेल्ट यान्ड रोड इनिसिएटिभमार्फत उसले त्यस किसिमको समुदाय बनाउन खोजेको छ । यसअन्तर्गत विश्वव्यापी रूपमा विशाल परियोजनाहरूमा काम गरी समग्र युरेसियाली क्षेत्रलाई सामूहिक रूपमा एकताबद्ध गर्ने लक्ष्य हो । रुस र चीनका विशाल भूआर्थिक रणनीतिहरू एकअर्काका परिपूरक हुन् र यिनले सबै युरेसियाली मुलुकहरूको स्वार्थलाई तटस्थ रूपमा पूरा गर्नेछन् । तिनीहरू मध्य एसियामा एकीकृत हुनेछन् र त्यो क्षेत्र उनीहरूको साझा भिजनको केन्द्रविन्दु बन्नेछ । 

दक्षिण एसियाली मुलुकहरू ठूला शक्तिसँग सहकार्य गर्छन् तर रुससँग भन्दा पनि चीनसँग उनीहरूको घनिष्ठ सहकार्य छ । तथापि रुससँगको निकट सम्बन्धले दक्षिण एसियाली मुलुकहरूलाई चीनसँग सम्भावित अत्यधिक निर्भरताको स्थितिबाट जोगाउँछ र ती मुलुकहरूको रणनीतिक स्वायत्ततालाई सुरक्षित पार्छ । 

नेपाल रोचक भूआर्थिक स्थितिमा छ किनकि यो ठ्याक्कै चीन र भारतको बीचमा पर्छ अनि दुवै देशसँग यसको राम्रो सम्बन्ध छ । तर केही शक्तिहरूलाई नेपाल एक वा अर्को छिमेकीमा आश्रित हुने हो कि भन्ने चिन्ताले सताउँछ ।

हो, यहीँनेर तटस्थ तेस्रो पक्षका रूपमा रुसको महत्त्व छ । छिमेकीप्रति नेपालको अतिनिर्भरतालाई रोक्नका लागि रुस सन्तुलनकारी शक्ति बन्न सक्छ । मैले अघि पनि उल्लेख गरिसकेको छु, रुसले अहिले भारतमा जोड दिइरहेको अवस्थामा दक्षिण एसियाका अन्य मुलुकसँगको आर्थिक सम्बन्ध विस्तारका लागि समय लाग्छ तर त्यो अवश्यम्भावी छ । 

यस प्रक्रियालाई तीव्रता दिनका लागि क्षेत्रीय मुलुकहरूले रुससँग सक्रियतापूर्वक सम्बन्ध गाँस्नुपर्छ । त्यसो हुँदा पूर्वाधार परियोजना तथा अन्य लगानी जस्ता पारस्परिक हितकारी भूआर्थिक अवसरको अन्वेषण गर्न सकिन्छ । क्षेत्रीय मुलुकहरूले रुससँग सम्पर्क बढाएमा मस्कोलाई उनीहरूको आवश्यकता के हो र आवश्यकता पूर्तिका लागि कसरी उसले मद्दत गर्न सक्छ भन्ने विषयमा स्पष्ट चित्र दिनेछ ।

Photo : AFP

रुसले नेपाल तथा दक्षिण एसियाका अन्य साना मुलुकलाई भारत र चीनको नजरबाट हेर्ने कुरा सत्य हो ?

– त्यसो हैन । यी दुई शक्तिराष्ट्रहरू रुसका शीर्ष साझेदार भए पनि रुसले तुलनात्मक रूपमा मध्यम तथा साना आकारका मुलुकहरूलाई चीन र भारतको दृष्टिबाट हेर्दैन । मध्यम तथा साना आकारका मुलुकलाई उसले स्वतन्त्र राज्यका रूपमा सम्मान गर्छ । 

तर भारत र चीन जस्ता छिमेकी मुलुकहरूसँग मिलेर दक्षिण एसियाली मुलुकहरूमा संयुक्त परियोजना निर्माण गर्नु हितकारी हुन्छ भन्ने कुरा रुसलाई थाहा छ । नेपालमा रुसले त्यही विधि अपनाउन सक्छ । नेपाललाई भारतले जस्तो अरू कुनै पनि मुलुकले नचिन्ने भएकाले रुसले बेइजिङभन्दा अगाडि दिल्लीसँग मिलेर यस विकल्पको अन्वेषण गर्न सक्छ ।

बृहत्तर तस्वीर नियाल्ने हो भने नेपाल जस्ता तुलनात्मक मध्यम तथा साना आकारका मुलुकहरूलाई भारत र चीन जस्ता ठूला मुलुकसँग अतिनिर्भर बन्नबाट जोगाउनका लागि आफूले भूरणनीतिक भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने तथ्यका बारेमा रुस जानकार छ । बहुध्रुवीयतातर्फको संक्रमणमा रहेको विद्यमान द्विबहुध्रुवीय अन्तरिम चरणमा तुलनात्मक मध्यम तथा साना मुलुकको रणनीतिक स्वायत्तताको सुरक्षा तथा अभिवृद्धि गर्ने रुसको भिजन यससँग मेल खान पुग्छ । निकट भविष्यमा अन्य मुलुकहरूसँग यही विचारधारा साझा गरिने अपेक्षा रुसले लिएको छ । 

अमेरिकाले नेपालमा आक्रामक रूपमा हिन्द–प्रशान्त रणनीति लागू गराइरहेको छ र यस क्षेत्रलाई नै सामरिकीकरण गरिरहेको छ । अमेरिकाको यस प्रयासलाई प्रतिकार गर्न रुसले कस्तो कदम चाल्ला ?

– रुसले ‘दक्षिण एसियामा पुनरागमन’ नीतिलाई हालै मात्र कार्यान्वयन गर्न शुरू गरेको छ । पश्चिमले प्रतिबन्धमार्फत दिएको दबाबका कारण चीनप्रतिको अत्यधिक निर्भरतालाई रोक्न भारतले राम्रो विकल्प उपलब्ध गराएपछि रुसले उक्त नीतिको कार्यान्वयन थालेको हो । त्यसैले भारतलाई रुसले दिइरहेको महत्त्वलाई थप विविधीकरण गर्ने विस्तृत क्षेत्रीय रणनीति रुसले अझै पनि बनाएको छैन तर यस्तो रणनीतिको निर्माण अवश्यम्भावी छ किनकि नेपाल जस्ता मुलुकले विशाल छिमेकीहरूलाई सन्तुलनमा राख्नका लागि सहायता दिने आफ्नो भूरणनीतिक भूमिकालाई रुसले बुझेको छ ।

भारतलाई आधार बनाएर दक्षिण एसियासँग थप सम्पर्क विस्तार गर्ने रुसको दीर्घकालीन लक्ष्य हो । विशेषगरी अघि चर्चा गरेको खुला व्यापार वार्ता र इरानसँगको एनएसटीसी पूरा भएपछि रुस दक्षिण एसियामा झन् खुलेर आउनेछ । 

यी दुई विकासले दक्षिण एसियामा रुसको पुनरागमनलाई गति दिनेछन् किनकि रुस दक्षिण एसियाली मुलुकहरूसँग सामान्य कूटनीतिभन्दा एक कदम अघि बढेर व्यावहारिक रूपमै अर्थपूर्ण सम्बन्ध गाँस्न चाहन्छ । यसका लागि समय त लाग्छ तर सबै तयारी भइसकेका छन् । आफ्नो कूटनीतिमा सन्तुलनको खोजी गरिरहेका मुलुकहरूका लागि तटस्थ तेस्रो पक्षको सन्तुलनकारी शक्तिको भूमिका खेल्न सकिने आशा मस्कोले लिएको छ । 

पश्चिम भित्रभित्रै विस्फोटित भइरहेको अवस्थामा रुसले बहुध्रुवीय विश्वलाई कस्तो आकार दिनेछ ?

– युक्रेन द्वन्द्व शुरू हुनुभन्दा निकै अघि पश्चिमको ओरालो यात्रा शुरू भइसकेको थियो । तर युक्रेन द्वन्द्वपछि पश्चिमले रुसमाथि लगाएको प्रतिबन्ध युरोपका लागि प्रत्युत्पादक सिद्ध भयो । यसले गर्दा उनीहरूको, विशेषगरी युरोपेली संघको, अर्थतन्त्र डामाडोल भयो । 

तथापि, पश्चिम पूरै विस्फोट भएर धराशायी हुन्छ भनी पूर्वानुमान गर्नु हतारो हुनेछ । अहिले युरोपेली संघ पीडादायी परिवर्तनको संघारमा छ किनकि अमेरिकाले पतनोन्मुख एकध्रुवीय प्रभुत्वलाई आफ्नो परम्परागत प्रभावक्षेत्रका रूपमा रहेको युरोपमा सफलतापूर्वक पुनः कायम गर्न सफलता पाएको छ । 

युरोपेलीहरूको अर्थतन्त्र डामाडोल हुन्छ भन्ने थाहा पाए पनि अमेरिकाले युरोपेलीहरूलाई रुसविरुद्ध प्रतिबन्ध लगाउन बाध्य बनायो । युरो मुद्रालाई कमजोर बनाउने तथा पश्चिमी खेमामा रहेका आफ्ना कम्पनीहरूको प्रतिस्पर्धीलाई टाट पल्टाउने अमेरिकाको धूर्त योजनाअन्तर्गत यो कदम चालिएको थियो । तर रणनीतिक स्वायत्तता नभएकाले युरोपेली संघले अमेरिकाको कुरा मान्यो । अनि रुसको निरंकुशतावादी विस्तारको सामना गर्न पश्चिम ऐक्यबद्ध हुनुपर्छ भन्ने अमेरिकाको गलत दाबीले पनि युरोप भ्रमित बन्यो । 

नेपाल रोचक भूआर्थिक स्थितिमा छ किनकि यो ठ्याक्कै चीन र भारतको बीचमा पर्छ अनि दुवै देशसँग यसको राम्रो सम्बन्ध छ । तर केही शक्तिहरूलाई नेपाल एक वा अर्को छिमेकीमा आश्रित हुने हो कि भन्ने चिन्ताले सताउँछ । हो, यहीँनेर तटस्थ तेस्रो पक्षका रूपमा रुसको महत्त्व छ ।

युरोपेली संघका लागि आगामी समय कठिन छ । युक्रेन दुवन्द्वअघि उसको स्थिति जस्तो थियो, द्वन्द्व अन्त्य भएपछि त्यसमा व्यापक परिवर्तन देखिनेछ । यहाँ स्मरण गराऔं, अमेरिकाले युक्रेनमा समर्थन गरेको शहरी आतंकवादको शृंखला युरोमैदान भनिने फासीवादी कूका रूपमा विस्फोट भएपछि अहिलेको द्वन्द्वको पृष्ठभूमि तयार भएको हो । 

पश्चिम परिवर्तन हुँदै गर्दा रुसले आफू ग्लोबल साउथको अग्रणी शक्ति बन्न सक्ने अवसर पाएको अनुभूति गरेको छ । आर्थिक आवश्यकताका कारण पनि ग्लोबल साउथतर्फ रुसको सम्पर्क बढेको हो । 

यसका लागि रुसले भारतसँगको विशेष तथा गौरवशाली सम्बन्धलाई प्राथमिकता दिएको छ । अघि पनि उल्लेख गरेजस्तै, खुला व्यापार सम्बन्धी वार्ता र एनएसटीसी पूरा भएपछि रुसले दक्षिण एसियामा पुनरागमनको नीतिलाई अवलम्बन गर्नेछ । यस्तै किसिमका कदमहरू अफ्रिका, दक्षिण अमेरिका र पश्चिम एसियामा पनि चालिँदैछन् तर दक्षिण एसिया रुसको प्राथमिक केन्द्रमा परेको छ । नेपाल, बंगलादेश र श्रीलंका जस्ता मध्यम तथा साना आकारका मुलुकका लागि अपरिहार्य सन्तुलनकारी शक्तिका रूपमा काम गर्ने भिजन मस्कोले लिएको छ । 

सम्पर्क विस्तारको यो मोडल दक्षिण एसियामा अभ्यास गरिएर उम्दा बनाइएपछि अन्यत्र पनि, विशेषगरी अफ्रिकामा, लागू गरिनेछ ।

त्यस्तो अवस्थामा रुसले आफ्ना सहयोगी मुलुकहरूको रणनीतिक स्वायत्ततालाई उकास्न मद्दत गरी बहुध्रुवीयतातर्फको विश्वव्यापी संक्रमणमा प्रमुख भूमिका निर्वाह गर्नेछ । त्यसले द्विबहुध्रुवीयताको क्रमिक विकासलाई भारत र इरानसँगको त्रिध्रुवीयताको चरणमा लैजानेछ । अन्ततोगत्वा यसको परिणामस्वरूप विश्वमा जटिल बहुध्रुवीयता कायम हुनेछ । 

hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
पुस ३, २०८०

बैतडीको झुलाघाटदेखि पाँचथरको चिवाभञ्ज्याङसम्म मध्यपहाडी यात्रा सकेर नेकपा एमालेको नेतृत्व काठमाडौं फर्किएको छ । संसद्को प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेको नेतृत्वले मध्यपहाडी यात्राका दौरान सरकारको चर्को आलोचना गरेक...

फागुन ३, २०८०

नेपाली कांग्रेसबाट धोका भएको र गठबन्धन सम्बन्धमा पुनर्विचार गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्ने प्रधानमन्त्री एवं नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको अभिव्यक्तिले राजनीति तरंगित छ ।  माओवादीको विधा...

जेठ २२, २०८०

प्राध्यापक डा. जयराज आचार्यले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को भारत भ्रमण फलदायी नभएको टिप्पणी गरेका छन् । देशको प्राथमिकतालाई पहिचान गर्न नसक्दा प्रधानमन्त्री चुकेको उनको टिप्पणी छ । ‘हा...

असार १, २०८०

बुधवार उच्च अदालत विराटनगर पुग्दा धरान उप–महानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ एक वकिलसहित भेटिए । मुद्दाको पेशी भएकाले उनी आफैं उपस्थित भएका रहेछन् । धरान खानेपानी विकास बोर्डको बैठक नबोलाएको भन्दै सा...

जेठ १९, २०८०

​​संघीय संसद्को बजेट अधिवेशन प्रारम्भ भई संवैधानिक प्रबन्धअनुसार दुवै सदनको संयुक्त बैठकमा यही जेठ १५ गते नेपाल सरकारका अर्थमन्त्रीबाट आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वार्षिक आय–व्यय (बजेट) प्रस्तुत भइसकेको छ । ...

जेठ १६, २०८०

नेकपा एमाले संसदीय दलका उपनेता सुवास नेम्वाङले आफूलाई नेपालको संसदीय अभ्यासमा अनुभवी र अभिभावकीय छवि बनाउन सफल भएका छन् । तत्कालीन संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका नेम्वाङले संविधानसभासहित छ पटक व्यवस्थापिका&nd...

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

स्वधर्मको अनुयायी कसरी बन्ने ?

चैत ३, २०८०

स्वधर्म भन्ने शब्द हामीमध्ये धेरैले सुन्ने गरेका छौँ । स्वधर्मको आदि शिक्षक, प्रचारक वा आचार्य भगवान् कृष्ण हुन् । उनले सर्वप्रथम अर्जुृनलाई यसको शिक्षा दिएका थिए कुरुक्षेत्रको युद्ध मैदानमा । यसका आधुनिक व्याख्याता भने ...

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

जनयुद्धको ‘माओवादी ह्याङओभर’ र नारायणकाजी

चैत १, २०८०

गठबन्धनको नयाँ समीकरणसँगै पुनर्गठित मन्त्रिपरिषद्मा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का तीन मन्त्री दोहोरिए । पार्टी नेतृत्वको निर्णयप्रति केही युवा सांसदले आक्रोश व्यक्त गरे । माओवादी पार्टी एउटा भए पनि सहायक गुट धेरै छन्...

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

एक पूर्व कर्मचारीको 'डायरी'– इमान्दार बन्दा कार्यालय नै नभएको ठाउँमा सरुवा

फागुन २८, २०८०

उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...

x