चैत १, २०८०
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
भदौ २९, २०७९
रुसमा विगत केही महिनायता ठूला कम्पनीका शीर्ष अधिकारीहरूको रहस्यमय मृत्युका घटना सार्वजनिक हुन थालेका छन् ।
त्यसक्रममा शनिवार (१० सेप्टेम्बर) इभान पेचोरिनको देहान्त भएको छ । उनी कर्पोरेसन फर द डिभलपमेन्ट अफ दी फार ईस्ट यान्ड दी आर्कटिकका व्यवस्थापक थिए । कम्पनीले बयान जारी गरेर उनको मृत्युको जानकारी दिएको हो । उनी भ्लादिभोस्तोकमा डुंगाबाट समुद्रमा खसेर मरेको बताइएको छ ।
यसअघि विगत ६ महिनाको अवधिमा आठजना अग्रणी रुसी धनाढ्यहरूको आत्महत्या वा दुर्घटनामा मृत्यु भएको छ । सेप्टेम्बर महिनाको आरम्भमा लुकआयल नामक विशाल तेल कम्पनीका अध्यक्ष राभिल मागानोभ मस्कोस्थित अस्पतालको झ्यालबाट खसेर बितेको खबर आएको थियो ।
अनि गत अप्रिल महिनामा नोभाटेक कम्पनीका पूर्व व्यवस्थापक सर्गे प्रोतोसेन्याको शव स्पेनस्थित एक विलासी भिल्लामा फेला परेको थियो । उनकी पत्नी र छोरीको शव पनि सँगै भेटिएको थियो ।
त्यस्तै अप्रिल महिनामै गाजप्रोमबैंकका पूर्व उपाध्यक्ष भ्लादिस्लाभ आभायेभ मस्कोस्थित आफ्नै फ्ल्याटमा मृत अवस्थामा भेटिएका थिए । उनका पत्नी र छोरी पनि उनीसँगै मारिएका थिए ।
अनि मे महिनामा लुकआयलका पूर्व शेयरधनी अलेक्जेन्डर सुब्बोटिन मुटु नचलेपछि बितेका थिए । धामीझाँक्रीबाट उपचार गराउने क्रममा उनको मृत्यु भएको बताइएको थियो ।
उनीहरू बाहेक लियोनिड शुलम्यान, अलेक्जेन्डर ट्युल्याकोभ, मिखाइल वाटफोर्ड, भ्लादिमिर ल्याकिशेभ, युरी भोरोनोभ लगायतका धनाढ्यहरूको पनि रहस्यमय मृत्यु भएको थियो । यसरी एकपछि अर्को गरी रुसी व्यापारीहरूको मृत्यु हुँदा त्यसका लागि को जिम्मेवार छ भनी चर्चा हुन थालेको छ ।
मृत्यु भएकामध्ये चारजना रुसी सरकारी ऊर्जा कम्पनी गाजप्रोममा काम गर्थे । गाजप्रोमले युक्रेनविरुद्ध रुसले चलाएको विशेष सैन्य कारवाहीको विरोध गरिरहेको थियो अनि युक्रेनी पीडितहरूप्रति सहानुभूति पनि दर्साएको थियो । युद्ध चाँडो अन्त्य गर्न पनि उसले आग्रह गरेको थियो ।
रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको युक्रेन आक्रमण निर्णयको विरोध गर्नेहरू पनि मारिइरहेको देख्दा क्रेमलिन यसका लागि दोषी रहेको निष्कर्ष पश्चिमी सञ्चारमाध्यमहरूले निकालेका छन् । तर यो बाहिर देखिए जति सहज कुरा हैन ।
अझ यो साता बितेका पेचोरिन त पुटिनका निकटवर्ती साझेदार थिए । पुटिनले भ्लादिभोस्तोकमा ऊर्जा र खनिजस्रोत विकसित गर्नका लागि बनाएको कम्पनीका उनी व्यवस्थापक थिए । उनले युक्रेन युद्धको विरोध पनि गरेका थिएनन् ।
त्यसो त हाल मरेका सबै धनाढ्यहरू पुटिनको नजिकैको मानिस भएको बताइन्छ । तर बेलायतको भर्जिनिया वाटरमा बसिरहेका मिखाइल वाटफोर्डले आफू पुटिनको कालो सूचीमा रहेको छिमेकीलाई बताएको भनी द सन पत्रिकाले लेखेको छ ।
रुसमा पारदर्शिताको अभाव भएकाले धनाढ्यहरूको रहस्यमय मृत्युको सत्यतथ्य सार्वजनिक हुने सम्भावना न्यून छ । मृत्यु भएका रुसी धनाढ्यहरूलाई संसारले ओलिगार्क भनी चिन्छ । त्यस्ता ओलिगार्कको कि त आफ्नै विशाल कम्पनीहरू छन् कि त उनीहरू ठूला कम्पनीको शीर्ष पदमा छन् ।
ओलिगार्कहरू र पुटिनको सम्बन्धको रोचक इतिहास छ । मिखाइल जाइगारको ‘अल द क्रेम्लिन्स मेन’, क्याथरिन बेल्टनको ‘पुटिन्स पिपुल’ र फिलिप शर्टले लेखेको बायोग्राफी ‘पुटिन ः हिज लाइफ यान्ड टाइम्स’ लगायतका पुस्तक अध्ययन गर्दा पुटिनले ओलिगार्कहरूसँग गरेको सम्झौताको तस्वीर तयार हुन्छ ।
सन् २००० मा राष्ट्रपति बनेलगत्तै पुटिनले क्रेमलिनमा एउटा बैठक बोलाएका थिए । उक्त बैठकमा उनले ओलिगार्कहरूलाई अकूत पैसा कमाइरहनका लागि अनुमति दिइने तर त्यसको बदलामा उनीहरू पुटिनप्रति बफादार रहनुपर्ने शर्त राखेका थिए ।
सन् १९९० को दशकमा बोरिस येल्तसिनले अमेरिकी निर्देशनमा लागू गरेको निजीकरण तथा उदारवादलाई कायम राख्दै ओलिर्गाकहरूलाई श्रीसम्पत्ति बढाउन पुटिनले छुट दिएका थिए । अनि ओलिर्गाकहरूले आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको सञ्चारमाध्यममार्फत वा राजनीतिक प्रभावमार्फत सरकारलाई असहयोग गर्न नपाइने शर्त थियो ।
त्यस शर्तलाई ओलिगार्कहरूले माने अनि दुई दशकसम्म पुटिनप्रति पूर्ण बफादारिता व्यक्त गरिरहे । त्यसपछि पनि रुस सरकार र ओलिगार्कहरूबीच बैठक भइरहन्थ्यो । तर फेब्रुअरी २४ मा रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्दा सरकार र ओलिगार्कहरूले गरेको बैठक महत्त्वपूर्ण थियो ।
त्यस बैठकमा पनि पुटिनले ओलिगार्कहरूसँग बफादारिताको माग गरेका थिए भनी सर्बियाका अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध तथा सुरक्षा मामिलाविद् ओर्हान ड्रागास लेख्छन् ।
यसपालि पुटिनले गरेको बफादारिताको माग ओलिगार्कहरूका लागि असहज रह्यो किनकि युक्रेन युद्धपछि पश्चिमले ओलिगार्कहरूमाथि कठोर प्रतिबन्ध लगाउने पक्का थियो । नभन्दै ती ओलिगार्कहरूले पश्चिमी बैंकमा राखेका अर्बौं डलर रोक्का गरियो । उनीहरूको विलासी महल, जहाज र विमान समेत पश्चिमी सरकारहरूले जफत गरे ।
आफ्नो सम्पत्ति यसरी रोक्का भएको ओलिगार्कहरूलाई सहन गाह्रो परिरहेको थियो । त्यसैले लुकआयलका मागानोभले युद्ध रोक्नुपर्ने माग गरेका थिए । उनी अस्पतालको झ्यालबाट लडेर बिते भनिएको छ ।
अनि सन् १९९० मा निजीकरणका प्रखर पैरवीकार एनाटोली चुबाइस पनि युक्रेन युद्ध शुरू भएको एक महिनापछि रुसबाट भागे । उनले पनि युक्रेन युद्धको विरोध गरेका थिए । अहिले उनी युरोपको एक अस्पतालमा उपचार गराइरहेको बताइन्छ । उनी जस्ता अन्य कतिपय धनाढ्यहरू रुस छोडेर भागेका छन् ।
टेलिग्राम च्यानल मोझेम ओब्यास्नितमा रुसी गुप्तचर निकाय एफएसबीका पूर्व कर्मचारी गेन्नाडी गुदकोभले युक्रेन युद्धको विरोध गर्ने अनि रुस छोडेर भाग्ने सबैलाई रुस सरकारले तारो बनाइरहेको दाबी गरेका छन् । उनको भनाइमा विश्वास गर्ने हो भने सोभियत संघमा २९ वर्षसम्म तानाशाहस् शासन चलाएका जोसेफ स्टालिनको जस्तै नीति पुटिनले पनि अपनाइरहेका छन् ।
‘द डान्सर यान्ड द डेभिल : स्टालिन, पाव्लोवा यान्ड द रोड टु द ग्रेट प्यान्डेमिक’ शीर्षकको पुस्तकका लेखक जोन ओ’नील पुटिन युगमा सोभियतकालीन रणनीति अपनाउन थालिएको दाबी गर्छन् ।
स्टालिन युगमा आफ्ना विरोधीहरूलाई राज्यले अनेकौं विधि अपनाएर मार्ने गर्थ्यो । आत्महत्या जस्तो देखिने घटना सबभन्दा बढी प्रचलित थियो । त्यसैको पुनरावृत्ति पुटिनयुगमा भइरहेको हुन सक्छ ।
तर ओ’नीलको कुरा पूरै पत्याउन पनि गाह्रो छ । माथि पनि उल्लेख गरिएअनुसार, मरेका धनाढ्यहरू पुटिनका निकटवर्ती मानिस थिए ।
फाउन्डेसन फर डिफेन्स अफ डेमोक्रेसीज नामक संस्थाका रुस अनुसन्धान विश्लेषक जोन हार्डी मरेका मानिस पुटिनविरोधी नभएको बताउँछन् । उनीहरूलाई सुपारी दिएर हत्या गराइएको हुन सक्छ वा व्यापारिक समूहहरूले एकअर्काविरुद्धको प्रतिस्पर्धालाई हिंस्रक स्वरूप दिएका हुन सक्ने हार्डीको भनाइ छ ।
उनको भनाइलाई समर्थन पुग्ने गरी बेलायतको प्रख्यात थिंकट्यांक च्याथम हाउसका एसोसिएट फेलो जोन लोले एनबीसी न्युजसँग कुरा गर्र्दै तेल र ग्यास उद्योग क्षेत्रमा भइरहेको वित्तीय प्रवाहमा पहुँचका लागि झगडा चलिरहेको संकेत धनाढ्यहरूको मृत्युले देखाएको बताएका छन् ।
त्यसैले अहिले एकपछि अर्को गरी धनाढ्यहरूको मृत्यु हुनुमा एउटा मात्र कारण छैन । अनि अहिले आएर मात्र रुसमा यसरी प्रख्यात मानिसहरूको रहस्यमय मृत्यु भएको पनि हैन ।
पुटिनलाई चिढ्याएका कारण यिनीहरूलाई ठेगान लगाइएको भन्ने आशयमा पश्चिमी सञ्चारमाध्यममा आएका खबरलाई सोलोडोलो पत्याउन सकिन्न । युक्रेन युद्धपछि रुसका तेल र ग्यास कम्पनीहरूले गरेको कीर्तिमान कमाइले धनाढ्यहरूमा अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा गराएकाले यी घटनाहरू भएको हुन सक्ने सम्भावनालाई पनि विचार गर्न सकिन्छ ।
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...