हाम्रा ठूल्ठूला चाडवाड भर्खरै सकिएको छ । दशैं पनि आयो र गयो, तिहार पनि आयो र गयो । हामीले गच्छेअनुसार दुवै चाड मनायौं । दशैं पनि मनायौं, तिहार पनि मनायौं । दशैंको टीका र जमरा पनि लगायौं, द्यौसीभैलो पनि खेल्यौं ।

यतिबेला हामी निर्वाचन नामक अर्को चाडको पूर्व सन्ध्यामा छौं । अब भने द्यौसीभैलो खेल्ने काम राजनीतिक दल, तिनका उम्मेदवार र स्वतन्त्रहरूले गर्न थालेका छन् । कसैले खेल्न शुरू गरिसकेका छन्, भलै अप्रत्यक्ष रूपमै सही । कोही खेल्ने तरखर गर्दैछन् ।

खेल्ने तरिका एउटै हो, हाम्रो र उनीहरूको । हामीले मागेका थियौं, उनीहरू पनि माग्ने नै हुन् तर माग्ने चिज भने एउटै होइन, हुने छैन । हामीले सेल, पुरी मागेका थियौं, उनीहरूले जनमत माग्ने छन् । यसका निम्ति घरदैलो पनि गर्नेछन्, पानीपँधेरो, मेलापात तथा घाँस–दाउरा गर्न पनि भ्याउने छन् । आश्वासनको पुल बाँध्ने छन् । त्यस्तै परे आकाशको तारा देखाउन पनि पछि पर्ने छैनन् तर ती सबै द्यौसी भैलीले दिएको आशिर्वाद जस्तै हो ।

थाहा छैन द्यौसी, भैलो खेल्न थालेको कति भयो । हामी खेलिरहेका छौं, बुवाबाजेले पनि खेले होलान्, हुनसक्छ उनीहरूका समेत बुवाबाजेले पनि खेलेका थिए । सबैले आशिर्वाद दिएकै छन्, दिएकै हुन्छन् । यो माग्ने मानिसको कर्तव्य नै हो तर ती सबै लागू भने हुँदैनन् । अहिलेसम्म सबै द्यौसीभैलीले दिएका आशिर्वाद लागेको भए सायद सबैका घरआँगन सुनचाँदीका भइसक्ने थिए । निर्वाचनका बेला उम्मेदवारले दिने आश्वासन पनि त्यस्तै हो । उनीहरूले प्रशंसा पनि गर्नेछन्, यस्तो गर्छाैं, त्यस्तो गर्छाैं पनि भन्ने छन् तर ती सबै कर्मकाण्ड हो, द्यौसीभैलीले दिएको आशिर्वाद जस्तै । माग्ने मानिसले कहिल्यै गाली गर्दैन, गाली गर्दै आउँदैन । त्यसो गर्न थाले मागेको चिज पाइन्न भन्ने सबैलाई थाहा हुन्छ । त्यसैले त्यस्तै गर्नेछन् जसरी दाताको मन पगाल्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि वामन–बलिको प्रसङ्गलाई लिन सकिन्छ । 

भागवतमा एउटा कथा आएको छ व्यासजीले भनेका । जतिबेला वामन भगवान् बलिसित माग्न गएका थिए, त्यतिबेला त्यस्तै गरेका थिए । उनका बुवा विरोचनको पनि प्रशंसा गरेका थिए, बाजे प्रह्लादको पनि गरेका थिए । त्यति मात्र होइन परबाजे आफ्नै जानी दुष्मन हिरण्यकश्यपुको समेत प्रशंसा गर्न बाँकी राखेका थिएनन् तर उनको मीठो र चिप्लो कुराको पछि लाग्दा तिनै महादानी बलिको हालत के भयो सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो । जो ३ लोकका मालिक थिए, जसले ३ लोक दान गर्ने हैसियत राख्थे, दान गरेका थिए, तिनै बलिले पृथ्वी लोकमा टाउको लुकाउने ठाउँसम्म नपाएर भूतलतिर लाग्नुपर्‍यो, जहाँ वामनले ३ पाइला जमिनको छलले पाता कसेर हुत्याइदिएका थिए । यहाँ भएको के थियो भने वामन बलिको प्रशंसा गर्न गएकै थिएनन्, उनको भलो गर्नै गएका थिए । अपितु आफ्नै लागि गएका थिए, आफ्नै स्वर्थमा बाँधिएर गएका थिए । उनको उद्देश्य नै कुटिल थियो । छलद्वारा बलिलाई सत्ताच्यूत गरी स्वर्गको राज्य दाजु इन्द्रलाई दिन गएका थिए । त्यसैले जुन उद्देश्यले गएका थिए त्यही गरे ।

कथा दोहोरिन सक्छ, हाम्रा लागि पनि यही नियम लागू हुनसक्छ । त्यसैले कसैले पनि कसैको भनाइमा नलागेर, कसैको पनि मीठो र चिप्लो कुरामा विश्वास नगरेर आफ्नो मनले खाएको योग्य उम्मेदवारलाई मतदान गर्नुपर्ने हुन्छ । अन्यथा राजा बलिले जस्तै पछुताउनुपर्ने दिन आउन सक्छ ।

राजनीति भनेको मूल नीति हो । देशको विकास गर्ने भनेकै यही नीतिले हो, हाम्रो हीत गर्ने गर्ने भनेकै यही नीतिले हो । भलै राजनीतिक अगुवाहरू खराब हुन सक्छन्, गलत हुन सक्छन् तर राजनीति खराब हुँदैन, गलत हुँदैन तर नेतृत्व चुन्ने बेला ध्यान भने पुर्‍याउनैपर्छ । होइन भने ५ वर्षसम्म पछुताउनुको विकल्प रहने छैन । प्रायः हाम्रो बानी के छ भने नेतृत्व चुन्ने बेला गल्ती गर्ने र पछि गएर यसले यस्तो गर्‍यो, उसले त्यस्तो गर्‍यो भनेर धारे हात लगाउने, सत्तोसराप गर्ने । यसबाट हुनेवाला केही छैन । उर्बर ठाउँ खोज्न र राम्रो बिऊ रोप्न जान्ने हो भने फसल पनि पक्कै राम्रो हुनेछ तर बिऊ नै कुहिएको पर्‍यो भने वा खराब ठाउँमा रोपियो भने न उम्रन्छ, न फल नै लाग्छ । बिऊ नै कि कुहिन्छ कि भुटिन्छ । त्यसैले पनि नेतृत्व चुन्ने बेलामा ध्यान पुर्‍याउनैपर्ने हुन्छ । 

अहिले मुख्य मुलुकी आवश्यकता भनेको राजनीतिक स्थायित्व नै हो, जसको जग आवधिक निर्वाचनमा टिकेको हुन्छ । त्यसको पनि मूलाधार भनेको निर्वाचनबाट चुनिएर आएका/आउने नेताहरू नै हुन् । प्रायः हामी विकासको कुरा गर्दा छिमेकी मुलुक चीन र भारतको नाम लिने गर्छाैं । अहिलेको विश्व अर्थतन्त्रमा यी दुवै उदीयमान राष्ट्र हुन् तर उनीहरूले त्यस्तो स्थान सजिलै पाएका भने होइनन् । जसले जे भने पनि, जसले जसरी हेरे पनि ती सबै आ–आफ्नै दृष्टिकोणका कुरा हुन् । मूलभूत रूपमा यसको आधार भनेको राजनीतिक स्थायित्व नै हो । चीनमा कम्युनिस्ट शासन छ तर राजनीतिक स्थायित्व छ । त्यसैले उसले विकास गरेको छ । भारतमा राजनीति स्थायित्व छ, जो आवधिक निर्वाचनबाट जो चुनिएर आए पनि आउनेले ५ वर्ष नेतृत्व गरेकै हुन्छन् । त्यसैले त्यहाँको पनि विकास भएको छ । यद्यपि भूटानमा राजतन्त्र छ तर राजनीतिक स्थायित्व भने उसले पनि कायम राख्न सकेकै छ । त्यसैले त्यहाँ पनि विकासका किरण देखिन थालेका छन् तर राजनीतिक अस्थिरताले गर्दा दक्षिण एसियाका अन्य राष्ट्रको अवस्था भने क्रमशः ओरालो लाग्दै गएको छ ।  

एकताका अफगानिस्तानको आर्थिक अवस्था कस्तो थियो ? सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो । विश्वको धनी देशमा गणना हँुदा उसको पनि नाम आउने गर्थ्यो तर जतिबेलादेखि राजनीतिक खिचातानी शुरू भयो, अस्थिरताको बादल मडारिन थाल्यो, त्यतिबेलादेखि खस्किन थालेको त्यहाँको अवस्था अहिलेसम्म आइपुग्दा जर्जर र तन्नम हुन पुगेको छ । श्रीलंकाको अवस्था पनि त्यस्तै हो, पाकिस्तान र कम–बढी रूपमै सही बंगलादेशको अवस्था पनि त्यस्तै हो । वैदेशिक ऋणको भार बढ्दै गएको छ, वैदेशिक मुद्रा सञ्चितीको मात्रा घट्दैछ, ऋण दिनेले पनि पत्याउन छाड्दै गएका छन्, जसको प्रत्यक्ष मार तिनै जनताले खेप्नुपरेको छ, जसले प्रतिनिधि चुनेर पठाएका थिए । हालकै जस्तो अस्थिर राजनीतिक अवस्था कायमै रहने हो भने भोलि या पर्सि हाम्रो अवस्था पनि त्यस्तै नहोला भन्न सकिन्न । त्यसैले पनि हाम्रो ध्यान यतातिर जानैपर्ने भएको छ ।

निःसन्देह हतारमा गल्ती गरेर फुर्सदमा पछुताउनुभन्दा निर्णय गर्ने बेला बुद्धि पुर्‍याउनु नै राम्रो हो । हामीलाई न जेसुकै होस् भन्ने छुट छ, न कसैको लहैलहैमा लागेर आफ्नो अमूल्य मतलाई दुरुपयोग गर्नै छुट छ । निर्वाचन सकिएपछि सकियो । जो चुनिन्छन् चुनिएर गइसकेका हुन्छन् । जनता मालिक हुने भनेको निर्वाचनकै बेलामा हो । त्यसैले विगतमा नेताहरू कसले कहाँ के गरे ? त्यसको लेखाजोखा गरी राम्रो काम गर्नेलाई काखा र नराम्रो काम गर्नेलाई पाखा गर्दै त्यस स्थानमा नयाँ जोस, जाँगर र सोच भएकालाई ल्याउने प्रयास गर्न सक्नुमा नै सबैको भलाइ छ ।