काठमाडौ, १५  भदौ- भृकुटीमण्डपमा रहेको बालबालिका खोजतलास समन्वय केन्द्र नजिकै साँगुरो स्टलमा गोदाम जस्तै देखिने पुस्तक पसल छ ।

नर्सरीदेखि स्नातकोत्तर तहसम्मका पाठ्यक्रम र साहित्यका पुराना पुस्तकहरु छन् । हामी पुरा पुस्तकको व्यापारबारे जान्न उनको पसलमा पुग्दा पसलका सञ्चालक नारायण सापकोटा पसलमा रहेको पुराना पुस्तक मिलाउँदै थिए ।

उनले पुस्तक पसलमा पुराना पुस्तकहरु मात्रै राखेको छन् । विद्यार्थीहरु उनको पुस्तक पसलमा पुराना पुस्तक बेच्न वा किन्न आउँने गछन् । २५ वर्ष अघिदेखि उनले पुराना पुस्तक खरिद बिक्री गर्दै आइरहेका छन् । तर पुस्तक बेचेर बस्छु भन्ने उनको सपना भने थिएन ।

‘पढाइको शिलशिलामा काठमाडौं आएको थिए । यसरी व्यवसाय गरेर बस्छु भन्ने सोच त थिएन, तर २५ वर्ष भयो यो पेसामा टिकीरहेको छु’ सापकोटाले लोकान्तरसँग भने ।

सर्लाही जिल्लाबाट २०४८ सालमा कानून पढ्न कै लागि घर छोडेर काठमाडौं आएका सापकोटा अर्कै पेसामा लागे । कानून विषय पढेर सरकारी जागिर खाने सपना बोकेर काठमाडौं आएका सापकोटा नेपाल ल क्याम्पसमा पढ्न सुरु गरे ।

उनी पाठ्यक्रम तथा बाहिरी किताबहरु पढ्नमा रुचि राख्थे । बजारमा सिमित मात्रामा पाहिने पुस्तकले उनको धेरै पुस्तक पढ्ने चाहना खुम्चिरहेको थियो ।

पढ्ने चाहना धेरै भएपनि बजारमा पाठ्यापुस्तक प्रर्याप्त नपाउदा उनी दुःखी थिए । आफूले चाहिने पाठ्याक्रमकै पुस्तकहरु बजारमा नपाएपछि उनले पुराना पुस्तक संकलन गर्ने सोच बनाए । उनको सोचलाई साथीभाइले पनि साथ दिए । साथीहरुको सहयोगमा उनी पुरानो पुस्तक संकलनमा लागे । विज्ञापन नै गरेर उनले आफू र साथीहरुसंग भएको पुस्तक संकलन गर्न थाले ।

‘त्यतिबेला आफूलाई चाहिने पुस्तक पाउनै मुस्किल थियो । पुरानो किताब संकलन गर्दा आफूले पनि पढ्न पाइन्थ्यो, अरुलाई पनि बेच्न मिल्थ्यो । त्यसैले पुरानो किताब संकलन गरी बिक्री गर्न सुरु गरे’ उनले लोकान्तरलाई सुनाए ।

पहिला पहिला खोजेका किताब नै पाइन्न थियो । किताब जम्मा गरेर पाठकसम्म पु¥याउँदा पाठकबाट आउने प्रतिक्रियाले पनि उनलाई यहि पेसामा लाग्न प्रेरणा मिल्यो । सरकारी जागिर खाने सपना बोकेका सापकोटा अन्तत पुराना पुस्तक खरीद विक्री केन्द्र खोलेर व्यपारमा लागे ।

काठमाडौंमा पुराना पुस्तकको व्यापार गर्दै उनले कानून विषय पनि पढे । आफ्नै पढ्ने बानी भएकाले उनले पुस्तकको व्यपारलाई छोड्न सकेनन् । शुरुमा करिब एक लाख लगानीमा पुराना पुस्तक खरीद विक्री व्यवासाय संचालन गरेका सापकोटा अहिले पनि यहि पेसामा छन् ।

पुराना पुस्तकको व्यपारबाट नै उनको जीवन चलिरहेको छ । विद्यालय तथा क्याम्पसहरुमा नयाँ भर्नाको समयमा धेरै पुस्तक व्यापार हुने उनले बताए ।

कानूनको विद्यार्थी भएका कारण सापाकोटाले केही समय वहस, पैरवी गरे । तर त्यसमा आर्थिक लाभ नहुने देखिएपछि उनी फेरी पुस्तक व्यवसायमा नै फर्किए । केहि समय मुद्धा मामिलाको काम गरेपनि पुस्तक पढ्ने र बेच्ने काममा नै रामाउन थालेका सापकोटालाई कानूनी काम भन्दा पुस्तककै व्यपार राम्रो लाग्यो ।

उनले आफ्नो सपना नै परिर्वतन गरेका छन् । ‘अब कानूनी पेसामा लाग्ने सोच छैन । आफ्नो सन्तुष्टि जुन कुरामा बढी छ त्यहि गर्नुपर्छ । मलाई कानूनी पेसा भन्दा यसैमा आनन्द छ । आफूसँंग भएको पुस्तकको पुस्तकालय खोल्ने सपना छ ।’

उनकै पसलमा पुरानो पुस्तक किन्न आएका नयाँ बानेश्वरका विनोद पौडेलले ४ वर्षदेखि सापकोटाको पसलबाट पुराना पुस्तक किनेर पढ्ने गरेको बताए । ‘आफूलाई चाहिने पुस्तक पाहिन्छ भने त पुरानो किन्दा नै सस्तो पनि पर्छ । पढ्ने कुरा उस्तै हो । मैले यहाँबाट एक सय भन्दा बढी पुस्तकहरु लगेर पढिसकेको छु’ उनले भने । पुरानो पुस्तक किनेर पढ्दा कम खर्चमा धेरै पढ्न पाइने उनको अनुभव छ ।

पूराना कितावको जोखिम

पुराना पुस्तकको व्यापार जोखिमको व्यवसाय पनि हो । नयाँ पुस्तकमा भन्दा पुरानो पुस्तकबाट नाफा हुने भएपनि कहिलेकाही पुरानो पुस्तकबाट घाटा पनि व्यहोर्नु पर्ने अवस्था आउँछ । पाठ्यक्रम परिवर्तन हुँदा भने पुराना पाठ्यक्रमको पुस्तकहरु कवाडीमा बेच्नुपर्ने हुन्छ ।

सापकोटाले भूकम्प पछि ३ पटक गरेर १३ देखी १५ रुपैया किलो सम्ममा १२ हजार पुस्तक कवाडीमा बेच्नु परेका बताए । ‘सटर भाडा महंगो छ, धेरै किताब हुँदा राख्ने ठाउँ हुदैन । भूकम्पपछि मात्रै १२ हजार किताब कवाडीमा बेच्नुप¥यो’ उनले लोकान्तरसँग भने ।

नयाँ भन्दा पुरानो पुस्तक व्यापारमा फाइदा

सपाकोटा जस्तै अर्का व्यपारी रामजी पौडेलले पनि २२ वर्ष अघिदेखि नयाँ र पुराना पुस्तकहरु व्यपार गर्दै आएका छन् । प्रदर्शनी मार्गको आर.आर क्याम्पस नजिकै रहेको उनको पसलमा नयाँ भन्दा पुराना पुस्तकहरु बढी छ । ‘विभिन्न विद्यालय तथा क्याम्पसमा विद्यार्थीहरु यहाँ धेरैजस्तो पुरानो किताब खोज्न यहाँ आइपुग्छन् ।’ पौडेलले लोकान्तरसँग भने, ‘नयाँ पुस्तकमा भन्दा पुरानो पुस्तकमा नाफा राम्रो हुन्छ । दैनिक १० हजार देखि ६० हजार रुपैया सम्मको बिक्री हुन्छ ।’

उनको पसलमा काठमाडौंको रत्नराज्य लक्ष्मी क्याम्पस, नेपाल कानून, पद्मकन्या, लगायत आसपासका क्याम्पसका विद्यार्थीहरु पाठ्यक्रमका पुस्तक खोज्दै आइपुग्छन् । सापकोटा र पौडेल जस्तै काठमाडौंमा ३० भन्दा बढी पुराना पुस्तक व्यवसायीहरु छन् । धेरै व्यपारीहरुले नयाँ पुराना दुबै थरीका पुस्तक राखेर व्यपार गर्ने गरेका छन् । व्यपारीको संख्या पढ्दै जाँदा व्यापारमा भने वृद्धि नभएको उनीहरु बताउँछन् ।

पुराना पुस्तक बिक्री मात्र नभई उनले विद्यार्थीहरुबाट पुराना किताब खरिद पनि गर्छन् । पाठ्यक्रमका किताबहरु पढिसकेपछि विद्यार्थीलाई आवश्यक पर्दैन र त्यहि पुस्तक व्यपारीहरु निर्धारीत मुल्यभन्दा चालिस प्रतिशतसम्म छुटमा किन्छन् र साठी प्रतिशतमा बिक्री गर्छन् ।

पौडेलको पसलमा पुस्तक बिक्रीको लागि आएकी मैतिदेविकी अस्मिता पौडेलले भनिन्,‘स्नातक तेस्रो वर्षमा पढ्छु । म सँग दोस्रो वर्षको किताब थियो त्यहि बेच्न आएको हो । पढिसकेको किताब अब आवश्यक पनि पर्दैन । यो बेचेर तेस्रो वर्षको किन्दै छु ।’

पुराना पुस्तक खरिद बिक्री गर्दा व्यापारी र विद्यार्थी दुबैलाई फाइदा पुग्छ ।

---

---