‘समूहको दुईचार जना सरहरू सधैँ घर आउनुहुन्थ्यो । मलाई समूहमा बस्न मन नहुँदा पनि उहाँहरूले जर्बजस्ती हामी ऋण दिन्छौं, केही काम गर्नुस् भन्नुहुन्थ्यो । ठिकै छ नि त, केही काम गर्न ऋण दिन्छन् भने बस्छु भनेर समूहमा बसें,’ काभ्रे पनौतीकी प्रिया खत्रीले आफू लघुवित्तको समूहमा आबद्ध हुँदाताकाको कुरा सुनाइन् ।

२०७२ सालमा लघुवित्तको समूहमा आबद्ध भएको बताउने खत्रीले अगाडि थपिन्, ‘समूहमा बस्दा भनेको जति रकम पनि पाइएन । गर्न खोजेको काम पनि भएन । तर २८ दिनमा किस्ता त तिर्नुपर्‍यो, त्यो किस्ता तिर्न फेरि अर्को लघुवित्तको समूहमा बसें ।’ 

उनी एउटा लघुवित्तको ऋण तिर्न अर्को लघुवित्तको समूहमा आबद्ध हुँदै गइन् । दुई, तीन, चार हुँदै उनी ८ वटा लघुवित्तमा जोडिइन् । उनले शुरूमा बाख्रा र भैँसी पालनका लागि ७० हजार रुपैयाँ ऋण लिएकी रहिछिन् । लगत्तै छोरी बिरामी भएर ३ महिना अस्पतालमा बस्नुपरेको बताउँदै उनले निन्याउरो अनुहार पारेर लोकान्तरसँग भनिन्, ‘त्यसपछि मेरो ऋण साढे ३ लाख पुग्यो । अब त्यो ऋण तिर्न अर्को संस्थामा आबद्ध भएँ । एक लघुवित्तको ऋण तिर्न अर्को लघुवित्तमा बस्ने, फेरि अर्कोको तिर्न अर्कोमा बस्ने गर्दागर्दै ८ वटा संस्थामा ऋण लिन पुगें । म अहिले २२ लाख भन्दामाथि ऋणमा फसेको छु ।’ 

लघुवित्तले अनावश्यक ऋणको पासोमा पारेको बताउने प्रिया खत्री एक्ली पात्र होइनन्, बुझ्दै जाने हो भने उनीजस्ता दर्जनौं पात्रहरू भेटिन्छन् । जसले लघुवित्तले आफूलाई उद्यमशील बनाउने भन्दा पनि अनावश्यक ऋणको पासोमा पारेको गुनासो गर्ने गरेका छन् । 

लघु उद्यमीलाई सेवा दिने उद्देश्यले गाउँ पसेका वित्तीय संस्थाले यसरी जथाभावी ऋण प्रवाह गर्दा संस्था आफैं त समस्यामा परेका छन् नै धेरै सर्वसाधारण ऋणको जालोमा फस्न पुगेका छन् ।

इलाम घर भएर हाल भक्तपुर बस्दै आएकी कुमारी राईको पीडा पनि काभ्रे पनौतीकी प्रियाको जस्तै छ । जीवन विकास लघुवित्तबाट होटल व्यवसायका लागि २ लाख रुपैयाँ ऋण लिएको राईको भनाइ छ । तर, उनको व्यवसायमा कोरोना ‘भिलेन’ बनिदियो, होटल व्यवसाय लकडाउनले गर्दा डुब्यो । 

‘कोराना र लकडाउनको कारणले गर्दा व्यापार चलेन र ऋण तिर्न सकेनौं । अनि हरेक २८ दिनमा ऋण तिर्न धेरै नै गाह्रो भयो । त्यसैले सहज तरिकाले ऋण तिर्न पाऊँ भन्ने मेरो माग हो । केही समय हामीलाई दिनुपयो,’ केही दिनअघि लघुवित्त पीडितहरूको आन्दोलनका क्रममा भेटिएकी राईले भनिन् । 

‘हामीलाई जहिले पनि फोन गरेर तनाव दिन्छन् । अहिले नै चाहियो, भरे नै चाहियो भन्छन् । यसरी त हुँदैन नि । हामीलाई केही समय दिनुहोस् । सहज तरिकाले तिर्ने वातावरण बनाइदिनुहोस् भन्ने माग हो,’ लघुवित्तमाथिको गुनासो उनले लोकान्तरसँग पोखिन् ।  

लघुवित्तको ऋण र ताकेताले बाल बच्चाहरूलाई पनि मानसिक रूपमा तनाव भएको उनले गुनासो गरिन् । श्रीमान घर बनाउने मिस्त्री काम गर्दै आएको बताउँदै उनले पछिल्लो समय श्रीमानले काम नपाउँदा समस्या थपिएको बताइन् ।

‘हामीले कतै मजदुरी गर्न जाँदा पनि महिना मरेपछि मात्र तलब पाउँछौंं । तर उहाँहरूलाई २८ दिनमै कसरी ऋण तिर्ने ?’ उनले प्रश्न गरिन् ।

मकवानपुर घर भई भक्तपुरमै बस्दै आएकी कमला मोक्तानले लघुवित्तले घरमा आएर सामान उठाउने, पसल उठाउने भनेर धम्की दिने गरेको बताइन् ।

आन्दोलनकै क्रममा माइतीघरमा भेटिएकी कमलाले भनिन्, ‘हामीलाई काम गरेर खाने वातावरण नै दिएन । काम गरेपछि पो दाम आउँछ, अनि संस्थालाई तिर्ने हो ।’ 

उनले लघुवित्तका कर्मचारी आफ्नो घरमै आएर ऋण दिएको र समूहमा आबद्ध गराएको बताइन् । ‘हाम्रो बचत कहिल्यै फिर्ता नआउने । हाम्रो बचत फिर्ता दिनुपर्‍यो, हामी समूहमा बस्दैनौं भन्दा पनि फिर्ता दिनुभएन,’ उनले आफ्नो ऋण आफन्तसँग असुलेको बताउँदै लघुवित्तप्रति आक्रोश पोखिन् ।

उनले श्रीमानले कमाएको पैसा लघुवित्तमा तिर्दा छोराको भविष्य नै बिग्रिएको गुनासो गरिन् । ‘छोराको १२ को सर्टिफिकेट निकाल्न पाइनँ । उसलाई अगाडि पढाउन पाइनँ । छोराको भविष्य बिग्रियो,’ उनले चिन्तित हुँदै भनिन् ।

एउटा व्यक्तिलाई धेरैवटा संस्थाले लगानी गर्ने, लगानी गरेपछि ऋण फिर्ताको सुनिश्चित आधार नहेर्ने र लघुवित्तले ऋण दिएको महिनादेखि नै ताकेता गर्ने समस्याले ऋणीहरू समस्यामा परेका छन् । 

लघुवित्तले उत्पादनमूलक क्षेत्र बाहेकमा सापटी भन्दै ऋण थप्दै जाने, उपभोग्य वस्तुको खरिदमा ऋण दिने गरेका छन् । यस्तो ऋण फिर्ताको आधार नबनाई नाफामूलक बन्न खोज्दा पछिल्लो समय समग्र लघुवित्तप्रति नै ग्राहकको विश्वास घटेको छ । जसले गर्दा लघुवित्तलाई नै असहज हुने अवस्था सिर्जना भएको देखिन्छ । 

लघुवित्तबाट ऋण लिएकी काभ्रे पनौतीकी प्रिया खत्री पनि लघुवित्तले जबरजस्ती ऋण दिएका कारण आफूलाई गाह्रो भएको गुनासो गर्छिन्

। ‘लघुवित्तले ऋण दिँदै गर्दा यिनीहरू उद्यमी छन् कि छैनन् हेर्नु पर्दैन ? गाउँ, समाजमा आउने, जबरजस्ती ऋण दिने, अनि २८ दिनमा किस्ता तिर्न सकेन भने धम्क्याउने ? यस्तो ज्यादती गर्न पाइन्छ ?’ उनको आक्रोश छ ।

हेर्नुहोस्, भिडियो :