चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी (सीपीसी)का नवनियुक्त विदेश विभाग प्रमुख लिउ जियान चाओ आइतवार (भोलि) काठमाडौं ओर्लिँदै छन् । 

चार दिन काठमाडौंमा बिताउने गरी आउन लागेका लिउले नेपालका ठूला कम्युनिष्ट पार्टीका अध्यक्ष, प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपतिलाई भेट्ने तय भएको छ । 

सीपीसीको विदेश विभाग प्रमुख नियुक्त भएलगत्तै लिउले नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालसँग छुट्टाछुट्टै भर्चुअल संवाद गरेका थिए । 

गत असार ९ मा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्ड र असार १० मा नेकपा एमालेका अध्यक्ष ओलीसँग कुराकानी गरेका थिए । त्यसपछि भने उनले परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्कासँग असार १६ मा भर्चुअल संवाद गरेका थिए ।

चीनले नेपालका कम्युनिष्ट पार्टीमा विशेष चासोसहित प्राथमिकता दिँदै आएको छ । लिउको नेपाल भ्रमण नेपालमा रहेका कम्युनिष्ट पार्टीलाई जोड्ने ‘रसायन’ बन्न सक्ने सम्भावनाको रूपमा व्याख्या हुने गरेको छ । 

नेपालमा पश्चिमा देशहरूको प्रभाव बढेको र नेपालको कम्युनिष्ट शक्तिलाई एकत्रित गर्न सके त्यसैका बलमा नेपालमा चीनको उपस्थिति बलियो बनाउन सकिने बुझाइ चीनको रहेको चीन मामिला जानकारहरू बताउँछन् । 

पछिल्लो समय चीनले कम्युनिष्ट पार्टीहरूसँग मात्रै नभएर नेपाली कांग्रेससँग पनि उत्तिकै बलियो सम्बन्ध विस्तार गर्न चाहेको चीन मामिलाका जानकारहरूको दाबी छ । 

यसअघि नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्र मिलेर नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी बन्दा पनि चीन फ्याक्टरको चर्चा हुने गरेको थियो । तर, दुवै पार्टीका नेताहरूले त्यसलाई नकार्ने गरेका थिए । 

नेकपाका तत्कालीन दुई अध्यक्ष केपी ओली र प्रचण्डको खटपट शुरू भएपछि त्यसलाई मिलाउन नेपालका लागि चिनियाँ राजदूत होउ यान्छीको दौडधुप र चिनियाँ अधिकारीहरूको काठमाडौंमा भएको बाक्लो आवागमनले नेपालको कम्युनिष्ट पार्टीमा उनीहरूको रूचि पुष्टि भएको थियो । 

एमाले र माओवादी केन्द्र एकीकृत हुने घोषणा गरेर २०७४ मा संयुक्त रुपमा चुनाव लडेका थिए । एउटै पार्टी बनाउने उनीहरूको घोषणालाई मतदाताले पनि अनुमोदन गरिदिएका थिए । 

दुईतिहाइ नजिकको मत ल्याएर नेकपाले एकलौटी सरकार बनाएको थियो । नेपालमा नेकपाको बलियो सरकार भएको बेला २०७६ असोजमा चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले नेपालको दुई दिने राजकीय भ्रमण गरेका थिए । 

चीनबाट राष्ट्रपतिको तहमा २३ वर्षपछि सी चिनफिङ नै पहिलो पटक नेपाल भ्रमणमा आएका थिए । उनको भ्रमणले नेपालमा कम्युनिष्ट पार्टी बलियो बनेकोमा चीन खुशी भएको अर्थमा बुझ्न सकिन्थ्यो । 

तर, दुई पार्टी मिलेर बनेको नेकपा लामो समय टिकेन । नेकपाभित्रको कलह व्यवस्थापन हुन नसक्दा तत्कालीन अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले संसद् विघटन गरिदिए । त्यसले नेकपामा स्पष्ट दुई धार देखियो ।

प्रचण्ड र माधव नेपालले ओलीविरुद्ध देशव्यापी आन्दोलन र प्रदर्शन गरे । २०७७ फागुन २३ मा सर्वोच्च अदालतको आदेशपछि एमाले र माओवादी केन्द्र पूर्ववत् अवस्थामा छुट्टिएपछि एकीकृत नेकपाको अस्तित्व बिलायो । 

अहिलेसम्म तत्कालीन नेकपा चार टुक्रामा विभाजित भएको छ । नेकपाबाट फर्किएर पूर्ववत् एमाले र माओवादी केन्द्र बन्यो । 

नेकपा विभाजनपछि एमाले पनि एकीकृत रहन सकेन । माधव नेपालको नेतृत्वमा एमालेबाट छुट्टिएको टीमले एकीकृत समाजवादी गठन गरेको छ । एमालेमै तत्कालीन वरिष्ठ उपाध्यक्षको भूमिकामा रहेका वामदेव गौतमले नेकपा एकता राष्ट्रिय अभियान गठन गरेका छन् । 

नेकपाबाट छुट्टिएकामध्ये एमाले एक्लै छ भने माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादी सत्ता सहयात्रामा छन् । वामदेव गौतम प्रचण्ड र माधव नेपालसँग निरन्तर संवादमा छन् । एमाले अध्यक्ष ओलीसँग भने प्रचण्ड र माधव नेपालको संवाद समेत हुने अवस्था छैन । 

अर्कोेतर्फ, माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डले आगामी निर्वाचन अगाडि नै माओवादी घटकहरू एक हुने बताउँदै आएका छन् । माओवादी घटकहरूबीच पार्टी एकता गर्ने र अन्य कम्युनिष्ट शक्तिहरू पार्टी एकता गर्न सहमत हुँदा एउटै पार्टी बनाउने र सम्भव नहुँदा समाजवादी केन्द्र बनाएर एउटै कम्युनिष्ट मोर्चा बनाउने बताउँदै आएका छन् । 

समाजवादी केन्द्रमार्फत् एउटै कम्युनिष्ट मोर्चा बनाउनेमा शीर्ष नेताहरू प्रचण्ड, माधव नेपाल, झलनाथ खनाल र वामदेव गौतम सहमत देखिएका छन् । 

असार १९ गते वामदेव गौतमकै पहलमा तत्कालीन नेकपाका बहुमत सचिवालय सदस्यहरू उपस्थित भएर सके पार्टी एकता गर्ने र नसके कम्युनिष्ट मोर्चा बनाउने बारेमा छलफल गरे ।

ललितपुरको सातदोबाटोको एक घरमा भएको नेताहरूको छलफलमा वामदेव गौतमले माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीलाई पार्टी एकता गर्न सल्लाह दिएका थिए । उक्त दुई पार्टी एक भएमा आफू पनि त्यसमा सहभागी हुने र एमालेसँग एकताको पहल गर्ने गौतमले नेताहरूलाई बताएको उनी निकट स्रोतले बताएको छ । 

एकीकृत समाजवादीका महासचिव डा. बेदुराम भुसाल आगामी निर्वाचनअघि नै कम्युनिष्ट पार्टीहरूको बीचमा मोर्चा बन्ने सम्भावनालाई नकार्दैनन् । ‘पार्टीहरूको बीचमा छलफल हुँदै जाँदा वामपन्थी मोर्चा बन्ने कुरा असम्भव छैन,’ भुसालले भने । 

माओवादी केन्द्रका नेताहरू पनि समाजवादी केन्द्र बनाउने कुरामा सकारात्मक छन् । माओवादी केन्द्रको भर्खरै सम्पन्न केन्द्रीय समिति बैठक प्रचण्डले पेश गरेको संक्षिप्त राजनीतिक प्रतिवेदनमा पार्टी एकता गर्ने र समाजवादी मोर्चा बनाउने कुरा उल्लेख गरिएको थियो । त्यसलाई बैठकले अनुमोदन गरेको छ । 

शिक्षामन्त्रीसमेत रहेका माओवादी केन्द्रका नेता देवेन्द्र पौडेलले माओवादी केन्द्रबाट छुट्टिएका डा. बाबुराम भट्टराईलाई समेत समेटेर समाजवादी केन्द्र बनाउने प्रयास भइरहेको बताउँछन् । तर, भट्टराईले भने कम्युनिष्ट पार्टीप्रति वितृष्णा व्यक्त गरेका छन् । 

चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका अधिकारीहरूले नेपालमा विशेष गरी एमाले र माओवादी केन्द्रका अध्यक्षहरूसँग निरन्तर संवाद गरिरहेका छन् । भर्चुअलरूपमा उनीहरूको संवाद हुने गरेको छ । 

तत्कालीन नेकपा विभाजनको संघारमा पुगेपछि सीपीसीका तत्कालीन विदेश विभाग उपप्रमुख कुओ येचौ नेतृत्वको चार सदस्यीय टोली नेपाल आएर नेताहरूबीचको विवाद समाधानको प्रयास गरेको थियो । 

२०७८ चैत ११ मा नेपाल भ्रमणमा आएका चिनियाँ विदेश मन्त्री वाङ यीले पनि एमाले, माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीका अध्यक्षलाई छुट्टाछुट्टै भेट गरेका थिए । 

नेपालले अमेरिकाको मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन (एमसीसी)सँगको सम्झौता अनुमोदन गरेपछि नेपाल र चीनको सम्बन्धमा चिसोपना आएका बेला वाङ यीको नेपाल भ्रमण भएको थियो । 

एमसीसी अनुमोदनपछि नेपालमा बढेको अमेरिकी सक्रियतासँग पनि चीन सशंकित छ । अझ, नेपालको हिमाली क्षेत्रमा अमेरिकी सैनिकहरूले परेड खेल्ने गरी अमेरिकाले प्रस्ताव गरेको स्टेट पार्टनरसीप प्रोग्रामसम्बन्धी सम्झौताको मस्यौदा सार्वजनिक भएपछि चीनले नेपालमा आफ्नो बलियो उपस्थिति बनाउन चाहेको चीनका लागि नेपालका पूर्वराजदूतहरू र चीन मामिलाका जानकारहरू बताउँछन् ।

त्यसका लागि उनीहरू नेपालको कम्युनिष्ट शक्ति नै बलियो रुपमा स्थापित होस् भन्ने चाहेको रुपमा बुझ्न सकिने चीन मामिलाका जानकारहरूको भनाइ छ । 

सीपीसीमा भर्खरै विदेश विभाग प्रमुख नियुक्त भएको र छिमेकमा रहेका कम्युनिष्ट पार्टीहरूसँग सम्बन्ध सुधारमा लिउ जियान चाओको भ्रमण केन्द्रित छ । तर, कम्युनिष्ट पार्टीहरूलाई मिलेर अघि बढाउन उनले विशेष रुचिका साथ नेताहरूसँग संवाद गर्न सक्नेमा एमाले र माओवादी केन्द्रका नेताहरू सहमत छन् । 

आइतवारदेखि बुधवारसम्म काठमाडौंमा हुने लिउको दौडधुपपछि मात्रै उनको भ्रमणको अन्तर्य खुल्नेछ ।