सिंहदरबारमा शेयर कारोबार आतंक– बढ्दा खुशीले उफ्रिन्छन्, घट्दा कामै गर्दैनन् कर्मचारी

गत बुधबार नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) परिसूचक ९० दशमलव ७३ अंकले घटेर २७३९ दशमलव ४६ विन्दुमा कायम भयो ।

दिउँसो ३ बजे बजार बन्द हुनै लाग्दा सञ्चार मन्त्रालयका एक शाखा अधिकृत कार्यकक्षमै खुशीले चिच्याएपछि के भएछ भनेर आसपासका कर्मचारी उनकोमा पुगे । उनले आफ्नो बढेको पोर्टफोलियो देखाए ।

बजार उच्च अंकले घटेको भए पनि समाज लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडको शेयर भ्यालू भने करिब १० प्रतिशतले बढेको थियो ।

उक्त कम्पनीमा उनको लाखौंको पोर्टफोलियो रहेछ । उनले आफूले विजय प्राप्त गरेको शैलीमा अरूलाई 'देख्यौ' भन्न भ्याए ।

स्रोतका अनुसार सञ्चार मन्त्रालयमा करिब आधा दर्जन कर्मचारी (खरदार, सुब्बा, अधिकृत र उपसचिवसमेत) शेयर कारोबारमा सक्रिय छन् ।

'पोर्टफोलियो त अरूहरूको पनि होला, तर उहाँहरू अलि बढी चासो दिने, बढ्दा खुशी हुने, घट्दा दु:खी हुने, कहिलेकाहीँ लड्डु बाँड्ने गर्नुहुन्छ,' स्रोतले भन्यो ।

यस्तै, हालत प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभाअन्तर्गतका समितिमा छ ।

त्यहाँका अधिकांश कर्मचारी आफूले काम गर्ने सरकारी कम्प्युटरमा ट्रेड म्यानेजमेन्ट सिस्टम (टीएमएस) चलाउँछन् । समितिको बैठक नहुँदा उनीहरू टीएमएसमै व्यस्त देखिने गरेका छन् ।

'मैले खाजा खर्च निकाल्न मात्र चलाउने हो,' समितिका एक कर्मचारीले आफ्नो नाम उल्लेख नगरिदिन आग्रह गर्दै लोकान्तरसँग भने, 'शेयर मार्केटमा पैसा हाल्न हुन्न भन्ने कहीँ कतै निर्देशिका छैन । यहाँ ठूल्ठूला कर्मचारी पनि लागिरहेका हुन्छन् । म त सामान्य कर्मचारी, सानो पोर्टफोलियो छ । कामै ठप्प पारेर यता लागेको नि हैन ।'

उद्योग समिति, सार्वजनिक लेखा समिति, राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समिति, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र पर्यटन समिति लगायत प्रायः सबै समितिमा काम गर्ने कर्मचारी शेयर मार्केटमा आबद्ध छन् ।

अर्थ मन्त्रालयमा पनि समस्या विकराल रहेको त्यहीँकै कर्मचारी बताउँछन् । अर्थमा दिनभरि टीएमएस हेर्ने अनि घर जाने प्रवृत्ति बढिरहेको एक उपसचिवले बताए ।

दर्जनभन्दा बढी कर्मचारीको दैनिकी नै शेयर मार्केटमा बित्ने गरेको आफूले थाहा पाएको उनको भनाइ छ । शेयर मार्केटमा दैनिकी बिताउने कतिपय कर्मचारी रात परेपछि क्लब हाउसमा मार्केट म्यानुपुलेसन गर्न बनाइएको ग्रुपमा समेत सहभागी भएर 'गिराउने र उठाउने' कथित बहसमा सामेल हुने गरेका छन् ।

सिंहदरबारभित्र मन्त्रीका पीएहरूसमेत खाली समयमा शेयर मार्केटमै घोत्लिने गरेका छन् । कतिपय आफूले कुनै गलत काम नगरेको बताउने गर्छन् भने कतिपय खुल्न चाहन्नन् । सञ्चार र अर्थ मात्र होइन, यो रोगबाट सिंहदरबारका कुनै मन्त्रालय चोखो छैनन् ।

लोकान्तरले यसबारे दर्जन बढी कर्मचारीसँग कुरा गरेको थियो ।

शेयर मार्केटमा कारोबार गर्ने कर्मचारी भनी आएको सूचनाका आधारमा प्रश्न सोद्धा आधा जतिले आफूले कुनै गल्ती नगरेको बताए भने बाँकी खुल्न चाहेनन् ।

सञ्चार मन्त्रालयका प्रवक्ता गजेन्द्र ठाकुरले कर्मचारीले गरेको शेयर कारोबारबारे औपचारिकरूपमा मन्त्रालयमा उजुरी नआएको बताए ।

उनले भने, 'व्यक्तिगत हिसाबले कसैले शेयर मार्केटमा आफ्नो टीएमएस खोल्न पायो । तर, कार्यालयको समयमा अफिसबाटै शेयर किनबेच गर्नुचाहिँ भ्रष्टाचार नै हो । यसबारे औपचारिक उजुरी आए मन्त्रालयले छानबिन गर्छ ।'

अर्थ मन्त्रालयका प्रवक्ता महेश भट्टराईले पनि यो दण्डयोग्य काम भएको बताए । तर, मन्त्रालयका कर्मचारी शेयर कारोबारमा लागेकोबारे उनले पनि अनविज्ञता प्रकट गरे ।

'औपचारिक जानकारी आएको छैन । आयो भने मन्त्रालयले नै विभागीय कारवाही गर्छ । अझ यसमा अख्तियारलगायत अन्य नियमनकारी निकायले पनि छानबिन गर्न सक्छन् । यसरी कार्यालयको कामै छाडेर शेयर कारोबारमा लाग्नु दण्डनीय हो,' उनले भने ।

पूर्व मुख्यसचिव विमल कोइराला पनि यो गलत भएको बताउँछन् ।

'निजामती सेवा ऐनले राजपत्रांकित कर्मचारी (अधिकृत या त्यो भन्दा माथिको तह)लाई व्यापार/व्यवसाय गर्न पूर्णतः निषेध गरेको छ । त्योभन्दा तलका कर्मचारीले भने व्यापार/व्यवसाय गर्न पाउँछन् । तर, अफिस आवरमा सेवाग्राहीको काम छाडेर शेयर किनबेच गर्न पाइँदैन ।'

उनले शेयर किनबेच व्यापार नै भएको बताए ।

'यो एक किसिमको व्यापार नै हो । यसमा लगानी हुन्छ, रिटर्न आउँछ,' उनले भने, 'तर, सिंहदरबारभित्र यस्तो व्यापार हुनु विडम्बना हो ।'

भित्र-भित्रै भुसको आगोजस्तो बनिरहेको शेयर कारोबारबारे त्यहीँका केही कर्मचारीले आजित भएर अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा बेनामे उजुरी गरेका छन् ।

तर, अहिलेसम्म अख्तियारले देखिने गरी एक्सन लिएको छैन ।

अख्तियारमा बेनामे उजुरी हालेका सिंहदरबारकै एक कर्मचारीले उजुरीबारे छानबिन भइरहेको जानकारी आफूले पाएको बताए ।

उनले प्रधानमन्त्री कार्यालयमार्फत सिंहदरबारमा टीएमएस नचल्ने बनाउने तयारी भइरहेको समेत जानकारी दिए ।

'एक दुईदिनमा अख्तियारले प्रधानमन्त्री कार्यालयलाई पत्र पठाएर यसबारे जरुरी जानकारी माग गर्ने र सिंहदरबारभित्र ब्रोकरहरूको सफ्टवेयर टीएमएस नचल्ने बनाउने तयारी गरेको जवाफ उताबाट आएको छ,'  उनले भने ।

प्रधानमन्त्री कार्यालयका प्रवक्ता प्रेमप्रसाद आचार्यले अख्तियारबाट त्यस्तो जानकारी माग गरेर पत्र आएको आफूलाई जानकारी नभएको बताए ।

उनले लोकान्तरसँग भने, 'पत्र आएको भए अर्को शाखामा आएको होला, मेरो व्यक्तिगत जानकारीमा छैन । यदि कर्मचारी काम छाडेर शेयर मार्केटमै लागेका हुन् भने त्यसबारे प्रधानमन्त्री कार्यालय सजग हुन्छ । यसका लागि अन्य नियमनकारी निकाय पनि छन् । त्यो रोक्न हाम्रो प्रयास हुनेछ ।'

लामो समय माथि उठ्न नसकेको शेयर बजारमा कांग्रेस-एमालेको गठबन्धन सरकार बनेसँगै व्यापक सुधार आएको छ ।

बजार माथि उठ्न थालेपछि सिंहदरबारभित्र काम गर्ने सरकारी कर्मचारी पनि अतिरिक्त कमाई हुने लोभमा यसमै ध्यान दिएर बस्ने गरेका हुन् ।

बजार बढ्दा खुशी भएर काम नगर्ने र बजार घट्दा दु:खी भएर काम नगर्ने प्रवृत्ति हावी हुँदै गएपछि यसलाई रोक्न अख्तियारलगायत नियामक निकायमाथि दबाब सिर्जना भएको छ ।

सञ्चार मन्त्रालयअन्तर्गत रहेको एकीकृत डेटा व्यवस्थापन केन्द्र (राष्ट्रिय सूचना प्रविधि केन्द्र)का निर्देशक क्षितिज भट्टराईले सरकारले चाहे सिंहदरबारभित्र ब्रोकरको टीएमएस नचल्ने बनाउन सक्ने बताए ।

'सरकारले निर्देशन दिए हामीले फायरवाल लगाएर निश्चित वेबसाइट नचल्ने बनाउन सक्छौं । कुनै कार्यालयले हामीले प्रदान गरेको बाहेक अन्य सेवा प्रदायकबाट इन्टरनेट लिएको छ भने त्यो हाम्रो क्षेत्राधिकारभन्दा बाहिरको कुरा भयो,' उनले भने ।