माघ १३, २०८०
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
भदौ १२, २०७८
शहरमा सुखसुविधा खोज्दै गाउँ छाड्ने चलन बढ्दो छ । गाउँघर रित्तिँदैछन् । वर्षौंदेखि पाखोबारी बाँझा छन् । घरमा ताला ठोकिएको छ ।
त्यहीँ गाउँघर छाड्नेहरूको पाखोबारी सदुपयोग गरेर मनग्यै आम्दानी गर्दैछन् जनक आचार्य ।
पाल्पाको रिब्दीकोट गाउँपालिका–७ बाँसटारी निवासी आचार्य स्थानीय प्रभात माविका प्रधानाध्यापक समेत हुन् । स्कूल समयमा विद्यार्थी पढाउन व्यस्त यी प्रअ बिहानसाँझ त्यहीँ पाखोबारीमा ‘कृषि’ पढ्छन् ।
मेहनत र कर्ममा विश्वास गर्ने आचार्य कृषिमा नयाँ सोचविचार गरिकन वर्षौंदेखि बाँझो जमिनमा ‘सुन’ फलाएर गाउँ छाड्नेहरूलाई लोभ्याइरहेका छन् । हुन पनि हो, उनले घरमा ताला ठोकेका १५ घरपरिवारको जग्गाजमिन भाडामा लिएका छन् । ठूलो रकम माटोमा लगानी छ । उनलाई थाहा छ – माटोमा सुगन्ध छ, माटोमा जीवन छ ।
‘गाउँघर छाडेर जानेहरूमध्ये १५ घरपरिवारको २०० रोपनी खेतबारी खुर्सानी खेतीको लागि भाडामा लिएको हुँ,’ उनले भने, ‘अहिले खुर्सानीका अलावा सुन्तला खेती र कुखुरापालनमा लगानी छ । राम्रो हुँदै गए वार्षिक १ करोडसम्म आम्दानीको लक्ष्य छ ।’
उनको फार्मको नाम हो – त्रिपुट पशु तथा कृषि बहुउद्देश्यीय फार्म । कृष्ण भट्टराईसँग मिलेर उनले यो फार्म चलाएका हुन् । लामो समय विदेश बसेर फर्किएका कृष्णले फार्ममा फिल्ड व्यवस्थापनको जिम्मेवारी लिएका छन् ।
वार्षिक प्रतिरोपनी ६०० रुपैयाँका दरले ५ वर्षसम्म जग्गा भाडामा लिइएको रहेछ । खुर्सानी खेतीमा यस वर्ष प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना कार्यान्वयन इकाइको चक्लाबन्दी कार्यक्रमबाट ५ लाख ८० हजार रुपैयाँ आर्थिक अनुदान र प्राविधिक सहयोग मिलेको उनले जानकारी दिए ।
‘खेतीका लागि सहयोग प्राप्त भएकाले पहाडको भिरालो तथा बाँझो जमिन खोस्रिएको हो,’ ४ दशक हाराहारी उमेरका आचार्यले भने, ‘भविष्यमा अकबरे खुर्सानीको अचार बनाई स्थानीयलाई समेत थप रोजगारी सिर्जना गरी कृषि क्षेत्रमा अभिप्रेरित गर्दै जाने सोच छ ।’
उनका अनुसार खुर्सानी खेतीमा मात्र २० लाख रुपैयाँ लगानी परेको छ । सुन्तला खेतीमा करीब ७ लाख । सुन्तला खेती ५० रोपनी जग्गामा फैलिएको छ । उनले आजभन्दा ९ वर्षअघि कम उब्जनी हुने जग्गामा सुन्तला खेती थालेका हुन् । निर्वाहमुखी खेतीलाई व्यावसायिक बनाउँदै उनले आफ्नै बारीसहित बुट्यान तथा जंगल फाडेरै सुन्तला खेतीबाट कृषिमा हात हालेका हुन् ।
२०६९ सालमा सुन्तला बगैंचा निर्माणमा १ लाख ५० हजार रुपैयाँ खर्च लागेको आचार्यले स्मरण गर्छन् । ४१८ बोट सुन्तला रोपेकोमा वार्षिक राम्रो आम्दानी दिन थालेपछि उनले त्यसलाई विस्तार गर्दै लगे । उनले यस वर्ष मात्र १०० क्वीन्टल बढी सुन्तला बेचे ।
सुन्तलाको बगैंचा विस्तार गर्दै हाल १ हजार १६५ बिरुवा रोपेको उनले लोकान्तरसँग टेलिफोनमा बताए । भविष्यमा सुन्तला खेती थप विस्तार गर्ने र बाँकी रहेको जग्गामा अमला तथा जडिबुटीजन्य वनस्पति रोप्ने योजना उनको छ ।
आचार्यले ४ वर्षदेखि कुखुरापालन समेत गर्दै आएका छन् । घरपरिवारका सदस्यसँग गाउँघरमै बसेर पनि उनले राम्रो आम्दानी गरेका छन् । शिक्षण पेशाबाट आउने तलब अलावा खुर्सानी, सुन्तला, पशुपन्छीबाट मासिक करीब २ लाख रुपैयाँ आम्दानी हुने गरेको उनको भनाइ छ । त्यसमध्ये खुर्सानीबाट मात्र औसत १ लाख कमाइ हुने गरेको छ । उनले प्रधानाध्यापक (हेडसर) भएर विद्यालयबाट मासिक ४० हजार रुपैयाँ पारिश्रमिक पाउँछन् । शिक्षकको तलबभन्दा कृषिकर्मबाट उनले दोब्बर बढी कमाइ गर्छन् ।
वर्षौंदेखि खनजोत नभएको बाँझो जमिन उनले पसिना बगाएर रोपेको खुर्सानीको खेती हराभरा देखिन्छ । उनका अनुसार हाल १ लाख ४० हजार खुर्सानीका बिरुवा छन् । १५ दिनको फरकमा नर्सरी बनाएर आफैं बिरुवा उत्पादन गर्छन् । गाउँपालिका र कृषि ज्ञान केन्द्र पाल्पाबाट बिउँ माग भएपछि छुट्टै फिल्डमा १ हजार बोटबाट बिउँ निकाल्ने तयारीमा रहेको सुनाए । ‘आफूजस्तै अरुलाई रैथाने जातको बिउँ खोज्दै अब पूर्वी इलामसम्म पुग्नु नपरोस्,’ उनले भने । यसको बिउँ हत्पति किन्न समेत नपाइने भएकाले आफैं बिउँ उत्पादनमा लागेका हुन् ।
छिटो उत्पादन दिने, बिक्रीमा समस्या नहुने र मनग्य आम्दानी हुने भएकाले यसप्रति आचार्यजस्तै कृषकको आकर्षण बढ्दो छ । उनले खुर्सानीबाट शुरूआतमै मासिक ५० हजार रुपैयाँ कमाउन थालेको बताए । यसको बिरुवाबाट पनि छुट्टै आम्दानी छ ।
उनले हालसम्म ५० हजार रुपैयाँ खुर्सानीका बिरुवा बेचेरै भित्र्याएका छन् । अरु बोट हुर्किंदै गरेका र बरोबर टिप्न मिल्ने भएकाले आम्दानी थप बढ्नेमा उनी आशावादी छन् । किनकि पहिलो वर्षको तुलनामा खुर्सानीको बोटमा दोस्रो वर्षमा झन् उत्पादन बढ्छ । परम्परागत खेती प्रणालीभन्दा कैंयौं बढी फाइदा मिल्ने भएकाले अरुलाई पनि उनी खेतीको लागि सुझाउँछन् । बिक्रीका लागि हाल चाउचाउ उद्योगसँग वर्षभरिका लागि २८१ रुपैयाँ प्रतिकिलो दररेटमा सम्झौता गरेका छन् । बेसिजनमा बाहिर धेरै मूल्य पनि पर्छ ।
उनले ५ जनालाई रोजगारी समेत दिएका छन् । त्यसमध्ये १ कृषि प्राविधिक, १ कृषि व्यवस्थापक र अन्य मासिक रूपका कामदार हुुन् । कामको प्रकृति र चाप हेरेर कहिलेकाहीँ दिनमा २० जनासम्म उनको फार्ममा काम गरिरहेका भेटिन्छन् ।
कृषिकर्ममा उनलाई परिवारका सदस्य पनि सघाउँछन् । परिवारमा बुवाआमा, पत्नी र २ छोरा छन् । २ छोरा आफूसँगै स्कूल जाउआउ गर्छन् । स्कूल पनि गाउँपालिकामै अब्बल हो । गुणस्तर विद्यालय गाउँपालिकामै प्रथम हुन सफल भएको उनले सगौरव सुनाए ।
‘प्रअको महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारी रहेकाले पहिलो प्राथमिकता विद्यालय नै हो । विद्यालय र समाजसेवाबाट बचेको समय खेतीमा लगाउँछु,’ कृषिप्रेमी यी हेडसर भन्छन्, ‘विदेश जानुभन्दा सबै मिलेर आफ्नै माटोमा पसिना बगाऔं । गाउँ नछोडौं ।’
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
भगवान् गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी विश्वकै लागि शान्तिक्षेत्र हो । यो क्षेत्र आउँदो महिना विशेष हुने भएको छ । विश्वकै प्रतिष्ठित र ठूलो पुरस्कार मानिने नोबेल पुरस्कार विजेताहरूको जमघट हुने भएपछि विशेष हुन लागेक...
मनीषा जीसीको वास्तविक नाम विष्णु घर्ती क्षेत्री हो । गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका– ३ हाडहाडेकी विष्णुलाई धेरैले मनीषा भनेर चिन्छन् । उनै मनीषा लोक सेवा आयोगले लिएका पाँचवटा परीक्षामा एकसाथ नाम निकालेर अह...
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...