मंसिर १४, २०८०
प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...
कैलालीको कैलारी गाउँपालिका–९ जमुनीपुरका रामप्रसाद कुमाल घरको अँध्यारो कोठाभित्र एक थुप्रो माटो मुछ्नमा व्यस्त थिए । गिलो माटोलाई कहिले गोडा खाँद्ने त कहिले हातले काछ्ने काम गर्थे ।
चाहेको आकारको भाँडा बनाउनलाई तयार भई नसकेको बताउँदै उनले भने, ‘अरु कामले माटो मुछ्न भ्याएको थिएन । २–३ दिन भयो माटो भिजाएको । अझै तयार भएको छैन । यो माटोमा कुनै दाना वा डल्लो भेटिनुभएन अनि मात्रै चाहेको आकारको भाँडा बन्ने हो ।’
अर्को सानो कोठाभित्र घाममा सुकेका विभिन्न किसिमका भाँडा पकाउनका लागि दाउरा, पराल हालेर आगो लगाउनलाई तयारी अवस्थाको अवारी (भाँडा पकाउने स्थान) देखाए ।
माटो मुछ्नु, भाँडा बनाउनु, पकाउनु रामप्रसादको नियमित कार्य हो तर उनी तिहारको माहोल छपक्कै छोएपछि मात्रै व्यस्त देखिएका छन् ।
तिहारमुखी व्यस्तताभित्र उनको पुख्र्यौली पेशाप्रतिको लगाव र अर्कोतिर दैनिक जीवनको जर्जर अवस्था लुकेको छ । विवशता सुनाउँदै उनले भने, ‘नगरौं पुख्र्यौली पेशा हो । पूर्खाले सिकाएको सीप नै यही हो । न मर्न दिन्छ, न अघि बढ्न, जीविका मात्रै चलाउन सकिन्छ तर पेशा धान्न चाहिने माटो र दाउरा नपाउँदा लाग्छ – अब त यो पेशाले त गुजारा चल्दैन । जुन कारणले हाम्रा बच्चाहरूको यो कामप्रति पटक्कै रुचि पनि देखिन्न ।’
तर आफूले छोड्न नसकेको उनको भनाइ छ । विभिन्न आकार–प्रकारका कलात्मक ढंगले भाँडा बनाउनमा सिपालु रामप्रसाद क्षणभरमा धेरै भाँडा बनाउन दक्ष छन् । सीप र दक्षता अनि चाका (भाडा बनाउने उपकरण) को माया लागिरहने उनी बताउँछन् ।
कुस्नी देवी कुमाल अधैया धानखेती गरेबापत आएको धान ओसाउने (पंखाले धानमा भएको भुसा उडाउनु) काममा व्यस्त थिइन् ।
उनले भनिन्, ‘अन्य काम गरिनँ भने गुजारै चल्दैन । बटैया खेती (उब्जनीको आधा भाग लिने गरी अर्काको जमिन जोत्नु) गर्छौं । भाँडा बनायो भने माटो पनि किन्नैपर्ने, पराल, दाउरा पनि किन्नैपर्ने ।’
पेशामाथि करैकर
केही वर्षअघिको घटनाक्रम सुनाउँदै जमुनीपुरकै आशा देवी कुमालले भनिन्, ‘नजिकै घुराहा नदी छ । बाढीले बगाएको दाउरा थियो । हाम्रा मान्छेहरू भाँडा पकाउनलाई निकाल्न गए तर निकालेर ल्याउँदा जरिवाना तिर्नुपर्यो । यहाँको सामुदायिक वनले पनि दाउरा दिँदैन । धेरै महंगोमा किन्नुपर्छ । एक पटकको १ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्छ ।’
एकताका सामुदायिक वनबाट माटो निकाल्न समेत प्रतिबन्ध झेल्नुपरेको पीडा उनले सुनाइन् । वडा कार्यालयमा गुनासो राखेपछि एक स्थानमा आफूहरूका लागि माटो उत्खनन् गर्ने स्थान छुट्याइएको बताउँछिन् उनी तर माटोको प्रतिडल्लप १०० रुपैयाँ कर तिर्नु बाध्यता रहेको छ ।
पुख्र्यौली पेशाले जीवन धान्न धौंधौं भएपछि विगत १० वर्षदेखि अन्य काम गर्ने गरेको आशा देवी बताउँछिन् । ज्यालादारी काम गर्ने, खेतीपाती गर्नेलगायत अन्य पेशातिर उन्मुख भएका उनले बताइन् । जमुनीपुरमा २२ घरधुरी कुमाल परिवारको बसोबास छ तर अधिकांशले पुख्र्यौली पेशा छाडिसकेका छन् ।
बजारमा आउने प्लास्टिक र धातुका आधुनिक भाँडाकुँडाले पनि माटाका सामग्रीलाई विस्थापित गर्दै गएको छ । तथापि दशैंतिहारलगायत चाडपर्वमा माटोका सामग्रीको माग बढ्ने बताइन्छ ।
खासगरी दियालो, खुत्रुक्के, गमलाको माग अन्य सामग्रीभन्दा बढी हुने गरेको किस्नी कुमाल बताउँछिन् । तथापि आफूहरूले करीब २ दर्जन बढी किसिमका सामग्री बनाउँदै आएको जानकारी दिइन् ।
उनका अनुसार खुत्रुक्के, गमला, डोरिया, भकरी, खोन्ढुवा, गुमरा, पैन, गाग्री, करुवा, मेटिया, करै, सोन करै, बाँधा, परै, दियालो, घोडा, मलैया लगायत सामग्री बनाउने गरिन्छ ।
प्रगतिशील राजनीतिको 'फ्रन्टलाइन'मा देखिने नेताहरू जति कठोर हुन्छन्, त्यो भन्दा बढी ‘इमोसनल र सेन्टिमेन्टल’ पनि हुन्छन् । त्यस्तै ‘इमोसनल फिलिङ्स’का बाबजुद परिस्थितिले कठोर बन्दै गएक...
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
नृत्यका पारखीहरूका लागि लुम्बिनी प्रदेशमा लोकप्रिय नाम हो किशोर थापा । रुपन्देहीका किशोरको परिचय खाली नृत्यकार (डान्सर)मा मात्र सीमित छैन । उनी नृत्य निर्देशक, गायक, मोडल र फूटबल खेलाडीको रूपमा समेत उत्तिकै च...
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
बुधवार काभ्रेको धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालयका १ हजार ८३८ जना विद्यार्थीमाझ सनम ढकाल दृश्यमा आए । एमबीबीएसमा सर्वोत्कृष्ट भएर गोल्ड मेडल ल्याउँदै सनम दीक्षित भएसँगै सबैमाझ परिचित भएका हुन् । काठम...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...