माघ १८, २०८०
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
भदौ ३, २०७९
यसै हप्ताको आरम्भमा उत्तर कोरियाको सरकारी समाचार संस्था केसीएनएले रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन तथा उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोङ उनबीच पत्राचार भएको खबर दियो ।
समाचारमा उल्लेख गरिएअनुसार, दुवै देशले ‘बृहत् तथा सिर्जनात्मक द्विपक्षीय सम्बन्धलाई समान प्रयासका साथ विस्तार गर्ने’ सहमति गरेका छन् ।
अगस्ट १५ मा कोरियाली स्वतन्त्रता दिवसको वार्षिकोत्सवमा पुटिनले उत्तर कोरियासँगको सम्बन्ध विस्तारमा जोड दिएका हुन् । पश्चिमबाट विमुख भएको रुस अहिले नयाँ सहयोगीहरूको खोजीमा छ ।
यसैबीच उत्तर कोरियाली कामदारहरूले स्वघोषित डोनेत्स्क र लुगान्स्क जनगणतन्त्रको पुनर्निर्माणमा सहयोग गर्ने खबर आएको छ । ती जनगणतन्त्रलाई उत्तर कोरियाले हालै कूटनीतिक मान्यता दिएको छ ।
विश्व परिवर्तन भइसकेको संकेत यसबाट पाइन्छ । केही वर्षअघि मात्र रुस र चीनले उत्तर कोरियाविरुद्ध प्रतिबन्ध लगाउन अमेरिकाले लिएको निर्णयमा सहयोग गर्ने गरेका थिए । उत्तरले आणविक हतियार र क्षेप्यास्त्र नबनाओस् भनी त्यस्तो प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
तर त्यो परिस्थिति अहिले विद्यमान छैन । युक्रेनमा भइरहेको द्वन्द्वका साथै अमेरिकाले चीनको उदयलाई रोक्नका लागि गरेको प्रयासका कारण अब हामी बहुध्रुवीय अन्तर्राष्ट्रिय वातावरणमा बाँचिरहेका छौं । यसमा विभिन्न ठूलो शक्तिहरू प्रभावका लागि प्रतिस्पर्धा गरिरहेका छन् ।
यसले साझा विषयहरूमा सहकार्यको अवसरलाई भत्काएको छ । साथै प्रतिस्पर्धीहरूबीच रणनीतिक सोचको आवश्यकतालाई पनि यसले बढाएको छ । मस्कोको आँखामा यस स्थितिले उत्तर कोरियासम्बन्धी गणितलाई पहिलेको भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण बनाएको छ । शीतयुद्धकालकै जस्तो स्थिति आइलागेको छ ।
उत्तर कोरियाको जन्म सोभियत संघको सहयोगमा भएको हो भन्ने कुरा हामीले बिर्सन मिल्दैन । दोस्रो विश्वयुद्धको अन्त्यतिर साम्राज्यवादी जापानले ओगटेर छोडेका भूभागमा प्रभाव कायम गर्नका लागि अमेरिका र सोभियत संघबीच रणनीतिक प्रतिस्पर्धा चलेको थियो । लाल सेना दक्षिणतर्फ अघि बढ्दा कोरियाली प्रायद्वीपलाई ३८औं समानान्तरमा विभाजित गर्ने सहमति बनेको थियो ।
यस विभाजनलाई अस्थायी बनाउने मूल सहमतिको मर्म थियो तर भूराजनीतिक टकरावका कारण विभाजन स्थायी बन्न पुग्यो अनि दुई प्रतिस्पर्धी कोरियाली राज्यहरूको जन्म भयो । अमेरिकाको समर्थनप्राप्त कोरियाली गणतन्त्र दक्षिणमा जन्मियो भने चीनको समर्थनसहित उत्तरमा लोकतान्त्रिक कोरियाली जनगणतन्त्र बन्यो । उत्तर कोरियामा लाल सेनाका पूर्व क्याप्टेन तथा छापामार लडाकू किम इल सुङ सर्वोच्च नेता बने ।
यी दुई शिशु राज्यहरू सन् १९५० मा युद्धमा होमिए । उनीहरूलाई भरथेग गर्ने महाशक्तिहरूले युद्धमा आआफ्नो पक्षलाई सहयोग गरे । तीन वर्षसम्म युद्ध चल्यो तर अहिलेसम्म पनि दुई देशबीच औपचारिक शान्ति सम्झौता भएको छैन । दुवैतर्फका कोरियालीहरू पुनरेकीकरणको कामना गर्छन् ।
तर सन् १९५० को दशकमा जसरी विदेशी शक्तिहरू सक्रिय भए त्यसले कोरियाली प्रायद्वीप रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण भूमि हो भनी स्थापित गरेको छ । यस भूमिले युरेसियाली मुख्यभूमिलाई पूर्वी सागरहरूसँग जोड्छ ।
ठूला शक्तिहरूले उत्तरपूर्वी एसियामाथि प्रभुत्वका लागि कोरियाली प्रायद्वीपलाई चेसको गोटीका रूपमा हेर्ने गरेका छन् । यसले गर्दा प्रभावको लडाइँ शताब्दियौंदेखि चलिरहेको छ । यस लडाइँमा विभिन्न कालखण्डमा चीनका मिङ र छिङ राजवंश, रुसी साम्राज्य, जापानी साम्राज्य, अमेरिका, जनगणतन्त्र चीन र सोभियत संघ संलग्न रहे ।
तर शीतयुद्धको अन्त्यपछि विगत तीन दशकमा उत्तर कोरियाले आफूलाई नितान्त एक्ल्याइएको अनुभव गरेको थियो । चीन र रुस दुवैले केही समय पश्चिम तथा उत्तरभन्दा धनी र सफल दक्षिण कोरियासँग सम्बन्ध बढाउन खोज्दा उत्तर कोरिया एक्लिएको हो ।
अमेरिकाको एकध्रुवीयताका कारण प्योङयाङको आणविक हतियार निर्माणलाई रोक्ने अमेरिकी इच्छाको विरोध गर्न मस्को वा बेइजिङ दुवैलाई खासै चासो लाग्ने गरेको थिएन । किम परिवारलाई आफ्नो शासनको सुरक्षाका लागि आणविक हतियार आशाको अन्तिम केन्द्र साबित भएको छ ।
तर अहिले नयाँ प्रतिमान उदाएको छ । पहिलेको समयमा जस्तै उत्तर कोरियालाई रुसले आफ्नो सीमाक्षेत्रमा अमेरिकी शक्ति तथा सैन्य प्रभुत्वविरुद्धको अपरिहार्य रणनीतिक सुरक्षाकवचका रूपमा लिन थालेको छ । अमेरिकाको समर्थनप्राप्त जापान जस्ता छिमेकीविरुद्ध रुसको कवच पनि उत्तर कोरिया हो ।
यस्तो वातावरणमा रुसलाई उत्तर कोरियाको सवालमा अमेरिकासँग सहकार्य गर्दा कुनै लाभ प्राप्त हुँदैन । उत्तर कोरियालाई आणविक निःशस्त्रीकरण गर्ने कुरा हावा खाइसकेको छ ।
बरू अन्तमर्हादेशीय ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र सहितको आणविक हतियार भएको उत्तर कोरिया वाशिङटनको छालामा गढेको अर्को काँडो बनेको छ । यसलाई हटाए मात्र अमेरिकाको शक्ति विस्तार हुन्छ ।
त्यसैले अमेरिकाले सन् २०२२ को आरम्भतिर संयुक्त राष्ट्रसंघको सुरक्षा परिषदमा उत्तर कोरियाविरुद्ध थप प्रतिबन्धको प्रस्तावको माग गरेको भए पनि रुस र चीन दुवैले १५ वर्षमा पहिलोपटक भिटो लगाएर रोकिदिएका छन् । हामी बाँचिरहेको विश्वको यो एक संकेत हो ।
यहाँबाट अघि बढ्दै रुसले उत्तर कोरियासँग सैन्य र आर्थिक सम्बन्ध गहिरो बनाउने सम्भावना छ किनकि त्यसको रणनीतिक र राजनीतिक महत्त्व छ ।
यसरी हेर्दा इतिहास वृत्ताकार रूपमा घुमेर पुनः उही ठाउँमा आइपुगेको छ । अमेरिकाले मस्को र बेइजिङको सामना गर्नका लागि साझेदारहरू जुटाइरहँदा ‘खेमाबन्द राजनीति’ को विषय पुनः उठ्न थालेको छ ।
आरटीमा प्रकाशित टिमुर फोमेन्कोको विश्लेषणलाई लोकान्तरका लागि विन्देशदहालले अनुवाद गरेका हुन् ।
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
फागुन २१ मा नाटकीय ढंगले सत्ता समीकरण बदलिएको दुई महिना पनि नबित्दै नयाँ समीकरणका लागि कसरत भइरहेको संकेत देखिएको छ । नेपाली राजनीति तथा सत्ताका खेलाडीसँग निकट विश्वसनीय स्रोतले भित्रभित्रै अर्को नयाँ स...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...
जनता समाजवादी पार्टीमा आएको विभाजन पहिलो पनि होइन र अन्तिम पनि होइन । राजनीतिक दलमा आएको विभाजनको लामो शृङ्खला हेर्ने हो भने पनि यो न पहिलो हो, न अन्तिम । दुःखद् कुरा के भने राजनीतिक दल विभाजनको नयाँ कोर्...