माघ १८, २०८०
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
आगामी चुनावको टिकट बाँडफाँटको विषयलाई लिएर सत्ताको नेतृत्व गरिरहेको दल नेपाली कांग्रेसमा कलह शुरू भएको छ ।
कांग्रेसको संस्थापन समूहले हेपाहा प्रवृत्ति देखाएको भन्दै संस्थापन इतरपक्ष आन्दोलनमै उत्रिएको छ । भदौ ३ गते निर्वाचन आयोगमा बुझाएको समानुपातिक उम्मेदवारको बन्दसूचीमा शेखर कोइराला पक्षका नेताहरू असाध्यै थोरै समेटिएपछि उनी पक्षका नेताहरू संस्थापनसँग थप रुष्ट बनेका छन् ।
पार्टीमा देउवाको कार्यशैलीको सुधार, अवसरको समान वितरण र न्यायको पक्षमा कोइराला पक्षले सशक्त दबाब सिर्जना गरिरहेको छ । मंसिर ४ को चुनावमा सकेसम्म कांग्रेसले सबै निर्वाचन क्षेत्रमा उम्मेदवारी दिएर एकल प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने पक्षमा कोइराला समूह छ । तर, कांग्रेसको संस्थापन पक्ष यसमा सहमत छैन । गठबन्धनमा रहेका दलहरूलाई कांग्रेसले छाड्नासाथ वामपन्थीहरूको चुनावी समीकरण बन्ने र २०७४ कै निर्वाचनको जस्तो अवस्था आउने डरमा देउवा पक्ष छ । सत्तारूढ गठबन्धनभित्र सीट बाँडफाँटको विषय गिजोलिइरहेका बेला कांग्रेसभित्र विग्रह शुरू भएको हो ।
प्रतिनिधिसभाको १६५ निर्वाचन क्षेत्र र ७ वटा प्रदेशको ३३० निर्वाचन क्षेत्रमा सीट बाँडफाँटको बहसले हरेक दिन बालुवाटार गर्माउने गरेको छ । शुरूदेखि नै सीट बाँडफाँट सहमतिमा पुग्न नसक्नुको मुख्य कारण कांग्रेस रहेको गठबन्धनका अरू दलका शीर्ष नेताले सार्वजनिकरूपमा बताउँदै आएका थिए ।
शुरूमा कांग्रेसले न्यूनतम १०० सीट आफूलाई चाहिने दाबी गरेको थियो । अहिले कांग्रेसका नेताहरू त्यो दाबीबाट ओर्लिएका छन् । तर, अन्य दलको दाबी पनि अस्वाभाविक भएका कारण गठबन्धन निर्णयमा पुग्न सकिरहेको छैन ।
कांग्रेसभित्रको गुटगत प्रतिस्पर्धाले पनि गठबन्धनलाई निर्णयमा पुग्न अप्ठ्यारो परिरहेको गठबन्धनमा रहेका अरू दलका नेताहरू बताउँछन् ।
कांग्रेसमा दुईवटा समूहलाई मिलाउनुपर्ने भएकाले पनि सकेसम्म धेरै सीट आफ्नो पक्षमा राख्न कांग्रेसका नेताहरूले पहल गरिरहेका छन् ।
कांग्रेसभित्रको यो चुनावी झगडाको असर चुनावी तालमेल गर्ने निर्णय गरेका गठबन्धनका दलहरूमा पर्ने निश्चित छ । कांग्रेसभित्र टिकट वितरणको विषयले उग्ररूप लिएको अवस्थामा गठबन्धनमा रहेका दलहरूले पनि कांग्रेसको संस्थापनइतर समूहको सहयोग नपाउन सक्छन् । कांग्रेसको मत थपथाप हुँदा चुनाव जित्ने हिसाब किताब गरेर उम्मेदवार भएका गठबन्धनका नेताहरूलाई त्यसले प्रत्यक्ष असर पर्न सक्छ । त्यसो हुँदा, गठबन्धनमा रहेका दलहरूले पाएको सीटमा जीत हासिल गर्न पनि कांग्रेसभित्रको अन्तरकलह साम्य पार्नुपर्ने चुनौती थपिएको छ ।
कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापा गठबन्धनको सीट बाँडफाँट कार्यदलको सदस्य छन् । उनी शीर्ष तहका नेताहरूको बैठकमा पनि सहभागी हुँदै आएका छन् । कांग्रेसमा संस्थापन इतर खेमामा रहेका थापा पार्टीमा आफ्नो समूहलाई सकेसम्म धेरै ठाउँमा समेट्न चाहन्छन् । त्यसैका लागि पनि उनले शुरूमा कांग्रेसलाई न्यूनतम् १०० सीट चाहिने दाबी गरेका थिए ।
कांग्रेसको १४ औं महाधिवेशनमा दोस्रो चरणमा सभापतिमा प्रतिस्पर्धा गरेका शेखर कोइराला र पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा पक्ष पार्टीमा आमनेसामने छ । देउवा कोइराला खेमालाई सकेसम्म बाइपास गरेर अघि बढ्न चाहन्छन् । कोइराला पक्षले त्यसको सशक्त विरोध गर्दै आएको छ ।
गठबन्धनभित्र सीट बाँडफाँटका क्रममा कोइराला पक्षका नेताहरूको निर्वाचन क्षेत्र अन्य पार्टीका नेताहरूलाई छाड्न संस्थापन पक्ष लचक भएपछि सशंकित भएको कोइराला पक्ष समानुपातिकतर्फका उम्मेदवारको बन्दसूची निर्वाचन आयोगमा बुझाएपछि झन् बिच्किएको छ ।
समानुपातिकतर्फका उम्मेदवारको बन्दसूचीमा सभापति शेरबहादुर देउवा पक्षले मनोमानी गरेपछि शेखर पक्षका नेताहरू बिच्किएका हुन् । उनीहरूले समानुपातिक सूची सच्याउन माग गरेका छन् । निर्वाचन आयोगले असोज १६ गतेसम्म बन्द सूची सच्याउने समय दिएको छ ।
बन्दसूची सच्याउन शेखर पक्षका नेताहरूले गत शनिवार काठमाडौंको अनुपम फूडल्याण्डमा खबरदारी सभा आयोजना गरेका थिए । सोमबार पनि उनीहरूले असन्तुष्टहरूको भेलालाई निरन्तरता दिएका छन् ।
त्यति मात्रै होइन, बन्द सूची सच्याउन दबाब दिनका लागि उनीहरूले पार्टी कार्यालयमा धर्ना शुरू गरेका छन् ।
तोकिएको समयमा बन्दसूची नसच्याए विरोधलाई थप कडा बनाउने उनीहरूले घोषणा गरेका छन् । तर, कडा विरोधको स्वरूप कस्तो हुने भन्ने चाहिँ सार्वजनिक गरेका छैनन् ।
नेता डा. शेखर कोइराला र उनी पक्षका पार्टी पदाधिकारी सहभागी नभएको खबरदारी सभामा संस्थापन इतर खेमाका केन्द्रीय सदस्य, भ्रातृ संस्थाका पदाधिकारी तथा पूर्व पदाधिकारी र आगामी चुनावमा टिकटको दाबेदारी गरिरहेका नेताहरूको सहभागिता थियो ।
उक्त समूहका नेता शेखर कोइराला, उक्त समूहबाट पार्टी पदाधिकारीमा निर्वाचित नेताहरू भने त्यस्ता भेला र विरोधका कार्यक्रममा सहभागी भएका छैनन् ।
विरोध सभामा सहभागी हुँदै आएका नेता गुरूराज घिमिरेले संस्थापनइतर पक्षलाई पार्टीमा ४० प्रतिशत हिस्सा चाहिने बताए ।
कांग्रेसको १४ औं महाधिवेशनमा सभापतिमा पराजित भएका शेखर कोइरालाले ४० प्रतिशत मत ल्याएका थिए । सोही आधारमा संस्थापन इतर खेमाले पार्टीमा ४० प्रतिशत हिस्सा दाबी गर्दै आएको छ ।
घिमिरेले भने, ‘समानुपातिकमा त देखाउन मिल्ने मान्छे राख्नुस् । अहिले प्रदेश १ बाट राखेका मान्छे हामी नै चिन्दैनौं, यस्तो नाम राख्न कसले दियो अधिकार ?’
पार्टीमा न्यायोचितरूपमा टिकट वितरण हुनुपर्ने उनले बताए । ‘कार्यकर्तालाई न्यायोचित अवसर चाहिन्छ । ४० प्रतिशतभन्दा १ प्रतिशत कम पनि मञ्जुर छैन । अब हामी टुलुटुलु हेरेर बस्दैनौं’, घिमिरेले भने ।
कांग्रेसमा संस्थापन इतर समूह पार्टी नेतृत्वसँग मात्रै होइन सत्ता गठबन्धनमा रहेका दलहरूसँग पनि उत्तिकै आक्रोशित छ । अन्य दलहरूले गठबन्धनभित्र हिसाब मिलाउँदैमा कांग्रेसका कार्यकर्ताले गठबन्धनका दललाई भोट नहाल्ने संस्थापन इतर पक्षको भनाई छ ।
‘हाम्रो सभापतिलाई मात्र होइन प्रचण्डजी र माधव नेपालजीहरूलाई पनि भन्न चाहन्छु हामी आक्रोशको चरणमा छौं । यसपछि विद्रोह हुनसक्छ । बालुवाटारमा बसेर हिसाब मिलाउँदैमा, सन्देश पठाउँदैमा, घण्टौं बैठक गर्दैमा मागे जति सीट पाइँदैन र पाएजति सीट जितिँदैन’, घिमिरेले भने ।
कांग्रेसभित्रको आन्तरिक आयाम नमिलेसम्म टाउको जोडेर जित्ने सोचेको भए गठबन्धनका दलहरूले बेलैमा ध्यान दिनुपर्ने उनले बताए ।
घिमिरेको जस्तै आक्रोश अर्का नेता जगदिश्वरनरसिंह केसीको पनि छ । उनी नुवाकोट कांग्रेसका पूर्वसभापति पनि हुन् । कांग्रेसले निर्वाचन आयोगमा बुझाएको समानुपातिक सूची सच्चिनुपर्ने र नसच्चिने हो भने आफूहरूले नयाँ बाटो अपनाउने उनले बताए । तर, त्यस्तो नयाँ बाटो स्पष्ट खाका भने उनले दिएका छैनन् । ‘समानुपातिक सूची सच्चिएन भने नयाँ बाटोका लागि साथीहरूलाई तयार रहनुस् भनेका छौं’, केसीले भने ।
तरुण दलका पूर्वमहासचिव भूपेन्द्रजंग शाहीले संस्थापन पक्षले समानुपातिकतर्फको उम्मेदवार छनोटमा एकलौटी गरेको आरोप लगाए । ‘समानुपातिक तर्फको नाममा एकलौटी गरिएको छ । केन्द्रीय सदस्यमा देउवालाई बहुमत छ । केन्द्रीय सदस्यमा बहुमत पुगेर मात्र चुनावमा बहुमत आउँछ ? मत दिने त जनताले होला नि,’ उनले भने ।
समानुपातिकतर्फको उम्मेदवारी छनौटमा पेलिएको शेखर पक्षका नेताहरूलाई प्रत्यक्षतर्फको उम्मेदवारी छनौटमा पनि यसैगरी थिचोमिचोमा पार्ने डर छ ।
खबरदारी सभामा देशभर टिकटका आकांक्षी रहेका कोइराला पक्षका नेताहरूको सहभागिता देखिएको छ ।
यसले पनि प्रत्यक्षतर्फको उम्मेदवार चयन र टिकट वितरणमा दबाब सिर्जना गर्न अहिल्यैबाट खबरदारीमा उनीहरू लागेको बुझिन्छ ।
कांग्रेसका देखिएको यो समूहगत झगडा कांग्रेसका लागि नयाँ भने होइन । अहिलेको झगडाले कांग्रेसमा पुरानो ३६ र *७४ को समूहलाई सम्झाइदिएको छ ।
२०५१ को उपचुनावमा तत्कालिन पार्टी सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईले चुनाव हारेका थिए । २०४८ को चुनावमा भट्टराईले काठमाडौं क्षेत्र नम्बर– १ मा एमालेका तत्कालीन महासचिव मदन भण्डारीसँग चुनाव हारेका थिए । २०५० जेठमा भएको दुर्घटनामा मदन भण्डारीको निधन भयो ।
२०५१ मा उपचुनाव भयो । उक्त चुनावमा पनि कांग्रेसबाट भट्टराई नै उम्मेदवार भएका थिए । एमालेले भने मदनपत्नी विद्यादेवी भण्डारीलाई उम्मेदवार बनाएको थियो ।
उपचुनावमा कांग्रेसबाट भट्टराई नै उम्मेदवार भएको कुरा त्यसबेला प्रधानमन्त्री रहेका कांग्रेसका अर्का नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई त्यसबेला मन नपरेको कांग्रेसका नेताहरू बताउँछन् । त्
यसबेला पार्टीमा गिरिजाप्रसाद र गणेशमान सिंहको मनोमालिन्य चर्को थियो । त्यसको अभिव्यक्ति उपनिर्वाचनमा प्रकट भयो । भट्टराईले भण्डारीसँग फेरि चुनाव हारे ।
चुनावका बेला तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाका समर्थकहरू खुला रूपमा पार्टी सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईको विरोधमा हिँडेको कांग्रेस नेताहरू स्मरण गर्छन् ।
कांग्रेसीहरूले उपचुनावमा अन्तर्घात गरेर आफ्नै उम्मेदवारलाई हराएका थिए भने कांग्रेसमा अन्तर्घातको त्यस्तो प्रयोग अहिले पनि हटेको छैन् ।
उपचुनावको त्यो प्रकरणले कांग्रेसभित्र ३६ र ७४ (११० सांसदमध्ये) को नामले दुई समूह बनेका थिए । त्यो परस्पर विरोधी समूहले कांग्रेसलाई लामो समय गिजोलेको थियो ।
अहिले कांग्रेसमा देखिएको परस्पर विरोधी समूहले त्यही ३६ र ७४ नामको समूहको झल्को दिएको छ ।
कांग्रेसको केन्द्रीय समितिमा देउवा पक्ष हावी छ । संस्थापन इतरको नेतृत्व गरिरहेको कोइराला खेमा केन्द्रीय समितिमा कमजोर छ ।
पार्टीमा देउवाले जे चाहन्छन्, त्यही निर्णय हुने अवस्था छ । सोही कारण देउवा पेलेरै अघि बढिरहेका छन् ।
कांग्रेसको यो विवादको असर कस्तो पर्छ, त्यसको हिसाबकिताब भने चुनावपछि मात्र प्रस्ट हुनेछ ।
* ३६–७४ समूह हुनुपर्नेमा अन्यथा भएकोमा सच्याइएको छ ।
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...