दिनहुँजसो दलका शीर्ष नेताहरू विभिन्न कार्यक्रममा निस्किन्छन्, भाषण गर्छन्, यो वर्षौंदेखिको नियमित कर्म हो । 

तुइन विस्थापित नहुँदा विद्यालय हिँडेका बालबालिका नदीमा खस्ने देशका नेताहरू लाखौंको हेलिकप्टर चार्टर गरेर स–साना चिजहरू उद्घाटनमा समेत जानु सामान्य भइसकेको छ । 

बेथिति, विकृति, भ्रष्टाचार पछौटेपनविरुद्ध निर्मम हुनुपर्ने दलका नेताहरू ‘कस्मेटिक’ भाषणका ‘स्टन्ट’मा अभ्यस्त छन् । उनीहरूले नागरिकका दैनिकी र जनजीविकामा पर्याप्त सरोकार राखिरहेका छैनन् । 

नियमित देश दौडाहा गरिरहेका शीर्ष नेतालाई कुनै अधिकार नभएका पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहका केही जिल्ला भ्रमणले औडाहामा पारिरहेको छ ।

जेठ १५ वर्ष २०६५ मा संविधानसभाको पहिलो बैठकले ज्ञानेन्द्र शाहका सबै अधिकार कटौती गरिदियो । दुई हप्तामै (२९ जेठमा) ज्ञानेन्द्र सबै विरासत बिसाउँदै नारायणहिटीबाट सरकारले उपलब्ध गराएको नागार्जुन निवासमा सरेका थिए ।

ज्ञानेन्द्रले कुनै राजनीतिक अवसर पारेर विज्ञप्ति निकाल्ने र कहिलेकाहीँ जिल्ला भ्रमण गर्ने गरेका छन् । राजतन्त्रको कुनै अवशेष र संस्थागत भूमिका पछिल्ला १५ वर्षयता व्यवहार र अभ्यासमा छैन ।

उनी राजनीतिक दलमा आबद्ध छैनन् । शुभेच्छुक, नागरिक तह र पंक्तिमा प्रभाव पार्न सकिने सामाजिक सञ्जालको प्रयोगबाट समेत पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह टाढा छन् । तर, देश गणतन्त्रमा प्रवेश गरेको १६ औं वर्षसम्म पनि दलहरूलाई उही पुरानो राजतन्त्रको भूतले तर्साउन छाडेको छैन ।

केन्द्रदेखि वडासम्मकै सत्ताको डाडुपन्यू आलोपालो दलहरूकै हातमा रहेको छ । तर, दिनदिनै र छिनछिनै देशदौडाहा गर्ने दलहरूलाई पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले कहिलेकाहीँ गर्ने देश दौडाहाले तनावमा पारिरहेको छ । देशका केही मन्दिर र जिल्लामा घुम्दै फिर्दै पुगेका ज्ञानेन्द्र शाहबाट एमाले र माओवादीको शीर्ष नेतृत्व अत्तालिने गरेको उनीहरूको अभिव्यक्तिबाट पुष्टि हुन्छ ।

एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र प्रधानमन्त्री एवं माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’का केही समययताका निरन्तरका भाषण उनै ज्ञानेन्द्र शाहले परिवर्तनको विरोधमा खेल्न खोजेको र अराजनीतिक गतिविधि गरेको आरोप लगाउनमा केन्द्रित छ । 

केपी ओलीले १७ वैशाखमा केन्द्रीय कार्यालय ललितपुरको च्यासलमा अखिल नेपाल किसान महासंघले गरेको कार्यक्रममा आफूमाथि पूर्वी नेपालका जिल्लामा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र र उनको परिवारबाट हमला भएको आरोप लगाएका थिए । तेह्रथुम, पाँचथर, इलाम, झापासहितका ठाउँमा आफूमाथि आक्रमण भएको उनको दाबी थियो । 

‘तपाईंहरूले अलिअलि सुन्नु पनि भएको होला । कार्यक्रममा जाँदै गर्दाखेरी बीचमा केही गुण्डा प्रवृत्तिका व्यक्तिहरू र अराजनीतिक व्यक्तिहरूले हमला गर्ने, पहिचानको राजनीति भनेर अराजनीतिक क्रियाकलाप गर्ने, त्यस्ता खालका क्रियाकलाप गर्ने, ढुंगामुढा गर्ने, त्यस्ता खालको कुराहरू गरे,’ ओलीले भनेका थिए, ‘यसको संलग्नता विभिन्नतिर देखिएको छ । ज्ञानेन्द्र शाह र उनको परिवारको संलग्नता देखिएको छ । यो अनेकमार्फत देखिएको छ । यहाँभित्र उनीहरूले भित्रभित्र खेलाउने, जसलाई मैले छौंडा भन्ने गरेको छु । यो पूर्व दरबारियाहरूले छौंडा खेलाएर पनि अलिकति यस्तो खालको काम गरेका छन् ।’ 

त्यसलगत्तै फेरि ओली ज्ञानेन्द्रप्रति आक्रामक ढंगले प्रस्तुत भएका थिए । 

‘चौतर्फी ढंगले अहिले अनेक प्रकारका तत्वहरू लोकतन्त्रविरुद्ध, जनताले पाएका उपलब्धिविरुद्ध सक्रिय भएर सल्बलाउन थालेका छन्,’ ओलीले भने, ‘कोहीकोही दुलाबाट फुत्त निस्केलान् कि जस्तो गरेर मुसोले यसो बिरालो छ कि छैन भनेर दुलोबाट हेर्छ नि अनुकूल परिस्थिति आयो कि आएन भनेर हेर्दैछन् । यस्ता तत्त्वप्रति नेपाली जनता सजग बन्नुपर्छ ।’ 

ओली यत्तिमै सीमित भएका छैनन् । वैशाखको तेस्रो साता ग्रासरुट अभियानको कार्यक्रममा ओलीले आफूलाई भलाद्मीहरूले जिल्ला भ्रमणमा निस्कँदा ढुंगा हानेको टिप्पणी गरे ।

‘भलाद्लीहरूले ढुंगा हाने भन्न भएन तर मलाई ढुंगा हान्नेलाई भलाद्मी भन्ने त होला नि !’ ओलीले नाम नलिई फेरि ज्ञानेन्द्र शाहप्रति लक्षित गरे । 

ओलीले केही समयअघि हिमानी शाहका नाममा चलेको नक्कली फेसबूक अकाउन्टमा आएको ‘जनताले ढुंगा हानेछन्’ भन्ने विषयलाई लिएर पनि गाली गरेका थिए । ओलीले छोरी र बुहारीलाई अगाडि सारेर बढ्ता फुरफुर नगर्न पूर्व राजालाई चेतावनी दिएका थिए । 

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पनि वैशाखको तेस्रो साता काठमाडौंमा पार्टीनिकट अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघको महाधिवेशनमा परिवर्तनविरोधी तत्त्वहरू सल्बलाएको आरोप लगाएका थिए । 

‘इतिहासका कुनाकर्कटमा मिल्काइएका सामन्तका छाउराहरू बाहिर आइरहेका छन् । इतिहासले फोहोर फाल्ने ठाउँमा फालिसकेकाहरू पनि उठ्ने रे, अझ पूर्वबाट रे, मेचीबाट रे,’ प्रचण्डले भनेका थिए । 

शासनसत्ताको बागडोर आफैंले चलाएर नागरिकलाई सुशासन र अमनचयनको बोध गराउन नसक्दा आरोपित दलहरूको निशाना भने कुनै कार्यकारी भूमिकामा नरहेका पूर्वराजाप्रति लक्षित देखिएको छ ।

अझ नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका लाने ठगी प्रकरणमा प्रमुख दलकै नेता तानिन थालेपछि विषयान्तर गर्न समेत पूर्व राजाबाट व्यवस्थामाथि नै खतरा रहेका जस्ता टिप्पणी नेताहरूले गर्ने गरेका छन् । 

आफू निकटका नेता वा व्यक्ति भ्रष्टाचारजस्तो जघन्य अपराधमा जोडिएको आशंका हुँदा छानबिन गर भन्नुपर्ने हो, तर विषयान्तर गर्दै उनीहरूको तीर पूवराजाप्रति सोझिएको छ । 

गणतन्त्र आएपछि चारवटा चुनाव भइसकेर देश एउटा प्रणालीमा अघि बढिरहेको छ । केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय ३ तहमा सरकारको अभ्यास भइरहेको छ । सत्ता र शक्तिको सबै लगाम दलहरूकै हातमा हुँदा पनि गणतन्त्रलाई पूर्वराजाबाटै खतरा छ भन्ने कुरा मान्न कांग्रेस नेता डा. शेखर कोइराला तयार छैनन् । 

ललितपुर क्षेत्र नम्बर १ को पहिलो सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै कांग्रेस नेता डा. शेखर कोइरालाले पूर्वराजाका गतिविधिबाट नभई दलहरूबाटै गणतन्त्रमाथि खतरा रहेको बताएका छन् । 

‘राजाका गतिविधि हुनेबित्तिकै गणतन्त्र खतरामा पर्ने भयो भनेर भन्छौं, तर उनीबाट होइन, यदि गणतन्त्र खतरामा कसैबाट छ भने राजनीतिक दलहरूबाटै छ,’ उनले भने । 

दलहरूले शासन गर्दा हुर्केको बेथिति, भ्रष्टाचार र अव्यवस्थाका कारण नै गणतन्त्रलाई खतरा भएको कोइरालाको भनाइ छ । 

राजतन्त्रको वकालत गर्दै आएका राप्रपा उपाध्यक्ष रवीन्द्र मिश्रले भने अर्को वर्ष गणतन्त्र दिवस मनाउन नपरोस् भन्ने कामना गरेका छन् । 

‘इतिहासका गल्तीहरूमा सबैले सबैलाई क्षमा दिऊँ । राजा, राजनीतिक दल र जनता एउटा नवीन समझदारीमा पुगौं, अन्यथा यो देश र भावी पुस्तामाथि अक्षम्य अन्याय हुनेछ । आउँदो वर्ष गणतन्त्र दिवस नआओस् !’ मिश्रले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन् । 

कांग्रेस युवा नेता प्रदीप पौडेल गणतन्त्र नराम्रो हो भनेर नागरिकमा असन्तुष्टि देखिनुभन्दा पनि दलका गतिविधिले निराशा थपेको बताउँछन् । 

‘गणतन्त्र नराम्रो हो, जनतालाई दुःख दियो भन्ने कोणबाट नागरिकले लिएका छैनन् । गणतन्त्र आफ्ना शासक आफैं छनोट गर्न पाउने उच्चतम लोकतान्त्रिक व्यवस्था हो,’ पौडेल भन्छन्, ‘जनताको असन्तुष्टि, विद्रोह गणतन्त्रविरुद्ध होइन, गणतन्त्रभित्र पठाएका प्रतिनिधिविरुद्ध हो । उनीहरूका गतिविधिमा हो । दलका धारणामा र राज्यका काम गराई र प्राथमिकतामा हो ।’ 

सत्ता र शक्तिको चरम लिप्साले आममानिसलाई निराश बनाएको भन्दै पौडेलले गणतन्त्र छ भनेर मात्र बस्नुभन्दा दलहरूले आफूलाई सच्याउनुको विकल्प नभएको बताए । 

‘हामी १६ वर्षयता गणतन्त्रमा छौं, तर दल र सरकारको कार्यशैली, प्राथमिकताबारे नागरिकमा मुख्य असन्तुष्टि छ । राजनीतिक नेतृत्वको चरम सत्तालिप्सा, धन र बलको आधार मा गरिने राजनीतिले आममानिसलाई निराश बनाएको छ,’ पौडेल भन्छन्, ‘जनतालाई आकर्षित गर्ने धारणा र  कार्यक्रम ल्यानुपर्छ । जनताको मुद्दा सकारात्मक ढंगले उठाउनुपथ्र्यो । दलहरू सच्चिएनन् भने दलका ठाउँमा दल नै आउँछन् । गणतन्त्रभित्र नेतृत्व गरिरहेका मानिस र संरचना फेरिन सक्छन्, पुरानाका ठाउँमा नयाँ आउँछन् तर पूर्व राजा आउँछन् भनेर आत्तिनु पर्दैन । यसरी आत्तिनु र भाषण गर्नु भनेको आफूले काम गर्न नसक्नुको दोषारोपण र आक्रोश हो ।’

भ्रष्टाचार अन्त्य गर्ने, नागरिकलाई प्रभावकारी डेलिभरी दिने, विकास निर्माण तथा समृद्धिका लागि काम गर्ने हो भने कसैलाई दोष दिनु नपर्ने उनको भनाइ छ । 

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको घुमघाम 

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह वैशाखको दोस्रो सातायता विभिन्न जिल्ला र भारतको घुमघाममा व्यस्त छन् । विभिन्न जिल्लाका शहरमा नागरिक अभिनन्दन र  मन्दिर घुमघाममा व्यस्त रहँदै आएका छन् । वैशाखको तेस्रो साता ज्ञानेन्द्र नेपालगञ्जबाट भारतको लखनउ पुगेका थिए । त्यहाँ उनले उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथसँग भेट गरेको बताइन्छ । आदित्यनाथ नेपालमा हिन्दूराज्य र राजतन्त्रको पक्षमा छन् ।

उताबाट एक सातामा फर्किएपछि पछिल्लो केही समययता ज्ञानेन्द्र बाँके, कैलाली र सुर्खेतका विभिन्न कार्यक्रममा व्यस्त रहँदै आएका छन् । यी कार्यक्रममा पुग्दा ज्ञानेन्द्रले सभ्य, शान्त भाषामा दलका गतिविधिमाथि प्रश्न उठाएका छन् । तर दलहरू जस्तो गालीमा उत्रिएका छैनन् । 

‘अब हामी भन्छौं– मिलौं । हामी सबै मिलौं । त्यसैले हामी भन्दछौं– जुटौं । हामी सबै एक भएर जुटौं । त्यसैले हामी भन्दछौं– हामी नफुटौं । परस्परमा सहकार्य गरेर विकासको निम्ति डटौं । त्यसैले फेरि पनि भन्छौं, जुटौं, खटौं र डटौं’, सुर्खेतको कार्यक्रममा उनले भनेका थिए । 

राजाको अभियानमा उनकै परिवार जोडिएका देखिन्छन् । राप्रपा राजतन्त्र पक्षधर भएकाले उनको गतिविधिलाई समर्थन गर्दै आएको छ ।

अन्य कुनै ठूला समूह र शक्ति पूर्व राजाको पछाडि देखिँदैनन् । शिव सेना नेपाल नामक संस्थाले पनि राजतन्त्रको पक्षमा अभियान चलाउँदै आएको छ । तर जिल्ला–जिल्लामा हुँदै आएका कार्यक्रमको व्यवस्थापन पूर्वराजा आफैंले गरेको उनीनिकट फणिराज पाठक बताउँछन् ।