कात्तिक १७, २०८०
पाकिस्तानको क्वेटामा सुरक्षाकर्मीको एउटा समूहमाथि शुक्रबार आक्रमण हुँदा कम्तीमा १४ सैनिकको मृत्यु भएको छ । घटनाबारे बलुचिस्तान प्रान्तका एक वरिष्ठ सरकारी अधिकारी सइद अहमद उमरानीले एएफपीसँग भने, “तटीय ...
चीन अहिले रणनीतिक दुविधाको स्थितिमा छ । सी चिनपिङको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले दबाब अनुभव गरिरहेको छ । भूगोलका कारण पार्टीलाई दबाब परेको हो ।
चीनको भूगोलले गर्दा हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा बेइजिङले आधिपत्य जमाउन नसकेको हो । फर्स्ट आइल्यान्ड चेनका कारण चीन ठिँगुरिएर बस्न बाध्य छ ।
ताइवानबाट जापान र फिलिपिन्स हुँदै दक्षिणमा मलक्का जलसन्धिसम्मको क्षेत्र चीनको आर्थिक र रणनीतिक भविष्यका लागि सधैं तनावको विषय हो किनकि अमेरिका र जापानले ताइवान जलसन्धिको उत्तरबाट उसलाई नाकाबन्दी लगाइदिन सक्छन् । दक्षिणतिर भने अमेरिका, मलेसिया, इन्डोनेसिया, सिंगापुर र भारतले नाकाबन्दी लगाउने जोखिम त्यत्तिकै छ ।
चीनविरोधी अमेरिकी गठबन्धन बलियो हुँदै जाँदा जलसैन्य तथा आर्थिक भूरणनीतिक कैदबाट मुक्त हुने चीनको प्रयासमा फर्स्ट आइल्यान्ड चेन चीन र अमेरिकाबीचको उदीयमान शीतयुद्धको सन्दर्भमा महत्त्वपूर्ण युद्धभूमि हो ।
फर्स्ट आइल्यान्ड चेनको घेराबाट मुक्त नहुन्जेल बेइजिङले पूर्वी एसियाको प्रभुत्व प्राप्त गर्न सक्दैन, हिन्द–प्रशान्तको कुरा परै जाओस् ।
यस्तो अवस्थामा चीनका तीनवटा रणनीतिक विकल्प छन् ः बेल्ट यान्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) स्थलमार्ग, दक्षिणी मार्ग (मलक्का जलसन्धि) र उत्तरी मार्ग (ताइवान जलसन्धि) । सीका यी रणनीतिक विकल्पका बारेमा अध्ययन गर्नु रोचक हुनेछ ।
बीआरआई सीको महत्त्वपूर्ण भूआर्थिक परियोजना हो । आफूसँग भएको विशाल अतिरिक्त पूँजी तथा म्याक्रोइकोनोमिक शक्तिलाई भूआर्थिक उपयोग गर्दै चीनले रेलमार्ग, ऊर्जा पाइपलाइन, राजमार्ग र बन्दरगाहहरूको व्यापक सञ्जाल निर्माण गरेको छ ।
सिल्क रोड ओभरल्यान्ड रुटमा सफलता पाएमा सीले अमेरिका तथा उसका साझेदारसँग युद्ध गरिरहनुपर्दैन किनकि प्रभुत्वशाली युरेसियाली भूमिलाई भूआर्थिक रूपमा जोड्न सकिन्छ । बीआरआईले फर्स्ट आइल्यान्ड चेनलाई असान्दर्भिक बनाइदिन्छ ।
मलक्का जलसन्धि हिन्द महासागर र दक्षिण चीन सागरलाई जोड्ने साँघुरो प्राकृतिक भूबनोट हो । अहिले यो सिंगापुरको अधीनमा छ र सिंगापुर अमेरिकी साझेदार हो । अमेरिकाको प्रभुत्वशाली सेभेन्थ फ्लीटले मलक्का जलसन्धिलाई सजिलै नाकाबन्दी गर्न सक्छ ।
चीनले दक्षिण चीन सागरमा रहेको टापुहरूलाई विगत एक दशकदेखि सैन्यीकरण गरिरहेको भए पनि उक्त जलसन्धि र हिन्द महासागरको भाग अमेरिका तथा भारतको नियन्त्रणमा छ । भारतको निकोबार टापु शृंखला यस भूरणनीतिक अग्रताको महत्त्वपूर्ण अवयव हो ।
थाइल्यान्डमा क्रा नहर बनाएर मलक्का जलसन्धिलाई छल्ने योजना चीनले बनाएको भए पनि थाइल्यान्ड यसमा त्यति इच्छुक देखिँदैन अनि उक्त नहरको प्रवेशमार्गलाई नै चीनविरोधी जलसैन्य बलहरूले थुनिदिन सक्छन् । त्यसैले यसको कुनै अर्थ छैन ।
बाँकी रह्यो ताइवान जलसन्धि अर्थात् उत्तरी मार्ग । ताइवान जलसन्धिको सबभन्दा साँघुरो विन्दु १६० किलोमिटर चौडा छ । यसले चीनलाई ताइवानसँग छुट्ट्याउँछ । अनि मलक्का जलसन्धिको जस्तो लजिस्टिकल समस्या यसमा छैन ।
चीनका लागि रणनीतिक रूपमा सहज हुने गरी ताइवानमा अमेरिकाको सहयोग गर्न अन्य साझेदार दौडिएर आउने सम्भावना न्यून छ । त्यसो त जापानका उपप्रधानमन्त्री तारो आसोले ताइवानमा चीनको आक्रमणलाई अस्तित्वको संकटका रूपमा हेर्ने बताए पनि लडाइँको स्थितिमा जापानले अमेरिकालाई खासै सहयोग गर्ने देखिँदैन ।
त्यसमाथि संसारमै सेमीकन्डक्टर चिप्सको अग्रणी मुलुक ताइवान हात पारेमा बेइजिङले त्यसको विश्व बजारमा कब्जा जमाउन सक्छ ।
त्यसैले फर्स्ट आइल्यान्ड चेनको भूरणनीतिक कैदबाट मुक्त हुन र सेमीकन्डरक्टरको बजारमा कब्जा गर्न पनि चीनलाई ताइवानमाथिको नियन्त्रण आवश्यक देखिन्छ ।
चीन र अमेरिकाबीचको शीतयुद्धमा ताइवान ग्राउन्ड जिरो हो भने हालैका घटनाले यो द्वन्द्व शान्तिपूर्ण तरिकाले समाधान नहुने संकेत दिएका छन् ।
ताइपेइलाई पुनरेकीकरणको पुरस्कारका रूपमा एक मुलुक, दुई प्रणालीको प्रस्ताव गरेको भए पनि हङकङमा चीनले गरेको कठोर दमनबाट उक्त प्रस्ताव गफ मात्र रहेछ भन्ने साबित भइसकेको छ ।
सन् २०२० मा ताइवान राष्ट्रिय सुरक्षा सर्वेक्षणमा जम्मा १ प्रतिशत ताइवानीले चीनसँग तत्कालै पुनरेकीकरण गर्ने पक्षमा मत दिएका थिए । त्यसैले पुनरेकीकरण गर्ने हो भने बन्दूक तेर्स्याएर मात्र सम्भव देखिन्छ ।
तर चीनले त्यही बाटो अपनाउने सम्भावना छ ।
ओआरएफमा प्रकाशित जोन सी हल्सम्यानको विश्लेषण
पाकिस्तानको क्वेटामा सुरक्षाकर्मीको एउटा समूहमाथि शुक्रबार आक्रमण हुँदा कम्तीमा १४ सैनिकको मृत्यु भएको छ । घटनाबारे बलुचिस्तान प्रान्तका एक वरिष्ठ सरकारी अधिकारी सइद अहमद उमरानीले एएफपीसँग भने, “तटीय ...
किभ– युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले निर्वाचनका लागि यो सही समय भएको हो भन्ने आफूलाई विश्वास नभएको बताएका छन् । सन् २०२४ मा राष्ट्रपति निर्वाचनका बारेमा तीव्र बहस हुँदै गएपछि रुसी आक्रमणविरुद्ध ह...
आफ्नै साथीले छुरा प्रहार गर्दा पोर्चुगलमा एक नेपाली युवकको मृत्यु भएको छ । छुरा प्रहारबाट गम्भीर घाइते भएका कुश्मा नपा–१३, खौला, पर्वतका ३६ वर्षीय धनबहादुर क्षेत्रीको उपचारका क्रममा निधन मृत्यु भएको हो ।&n...
११ दिनदेखि सुरुङमा फसेका ४१ मजदुरलाई पाइपबाट खाना पठाइएको छ । गएराति ६ इन्चको पाइपबाट पहिलोपटक खिचडी पठाइएको भारतीय सञ्चार माध्यमहरूले जनाएका छन् । भारतको उत्तरी हिमाली राज्य उत्तराखण्डमा निर्माणाध...
सिरियाको पूर्वी प्रान्त देइर अल–जोरमा मध्यरातपछि अमेरिकी हवाई आक्रमणमा परी कम्तीमा नौ जना लडाकू मारिएका छन् । सिरियन अब्जरभेटरी फर ह्युमन राइट्सका अनुसार अमेरिकी लडाकु विमानले देइर अल–जो...
हमासको कमान्ड सेन्टरलाई निशाना बनाउँदै इजराइली सेना बुधबार गाजाको सबैभन्दा ठूलो अस्पतालमा प्रवेश गरेको छ । हजारौँ बिरामी र आश्रय लिएका नागरिकहरू रहेको अस्पतालमुनि हमासको कमान्ड सेन्टर रहेको सेनाले बताएको छ ...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...