प्रतिनिधिसभा निर्वाचन सम्पन्न भएको ५ महिनापछिको उपनिर्वाचनमा परम्परागत बलिया शक्ति कांग्रेस र एमालेले नमीठो झट्का बेहोरेका छन् ।

लोकतन्त्र दिवसकै दिन शुरू भएको मतगणनाको प्रारम्भिक रुझानले लोकतान्त्रिक शक्तिलाई तनहुँ र चितवनमा गतिलो धक्का दिने संकेत देखाएको थियो । 

संयोगले १२ वैशाखको भूकम्प गएकै दिन तनहुँ र चितवनमा आएका परिणामले पुराना दललाई नमीठो धक्का दिएको छ । २०४६ सालपछि सत्तामा परम्परागत बलिया र प्रभावशाली दलले एकछत्र राज गर्दै आएका छन् । तर यिनीहरूको कर्मविरुद्ध बेथिति, भ्रष्टाचार, पछौटेपन र बेरोजगारीजस्ता मुद्दा अघि सारेर रास्वपा एकपछि अर्को चुनावमा हावी भएको हो । 

माओवादी उपनिर्वाचनमा गठबन्धन उम्मेदवारको सहयोगी मात्रै भयो । तर घरघरसम्म संगठनको जालो भएका र सदस्यता वितरण गरेका कांग्रेस–एमालेले ४ मंसिरको भन्दा ठूलो झट्का बेहोर्न पुगे । रास्वपाले १ को बदलामा दुई सीट मात्रै जितेन, मतको ‘ट्रेन्ड’ हेर्दा चार वर्षपछि हुने स्थानीय तह, प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन पनि परम्परागत दललाई सहज नहुने देखाएको छ । 

अर्को चुनावमा आफ्नोविरुद्धमा उठ्ने जोसुकै नेताविरुद्ध पनि घण्टी बजाइदिने आत्मविश्वास रास्वपाले यो उपनिर्वाचनबाट बटुलेको छ । 

गोजीमा पार्टीको सदस्यता प्रमाणपत्र बोकेर हिँडेकाले पनि कांग्रेस र एमालेको सट्टा रास्वपाका उम्मेदवारलाई रोज्नु पुराना दलका निम्ति कम्ता चुनौतीको विषय होइन । 

नागरिकका ‘पपुलिस्ट’ मुद्दा अघि सार्दै रास्वपाले परम्परागत दलप्रति वितृष्णा जगाएको छ । तर, यसलाई तोड्न सक्ने कार्यक्रम परम्परागत दलले ल्याउन सकेका छैनन् । न त उनीहरूकै कार्यकर्ता पनि उनीहरूलाई नै विश्वास गरिरहन तयार छन् । रास्वपाको यो लहरले कांग्रेस, एमाले, माओवादी, राप्रपासहितका दललाई अर्को निर्वाचनसम्म पुग्दा झन् चुनौतीपूर्ण हुने देखिन्छ । 

निश्चित आदर्श, सिद्धान्त कस्तो छ भन्ने प्रस्ट भइनसकेको दललाई नागरिकले आँखा चिम्लिएर भोट दिएका छन् ।

टेलिभिजन प्रस्तोता रवि लामिछानेले पार्टी खोलेको केही समयमै ४ मंसिरमा २० सीट जितेर परम्परागत दललाई चुनौती पेश गरेका थिए । 

५ महिनालगत्तै प्रतिनिधिसभाका तीन क्षेत्रमध्ये तनहुँ र चितवनमा उपनिर्वाचन हुँदा पहिलेको भन्दा पनि चेतावनी र सन्देश दिने गरी रास्वपाका दुई उम्मेदवार विजयी हुन पुगेका छन् । 

आफ्नै कमजोरीका कारण नागरिकता विवादमा सांसद र गृहमन्त्री पद गुमाए पनि रविले फेरि चितवन– २ बाट शानदार विजय हासिल गरे । 

यसक्रममा रविले ५४ हजार १७६ मत प्राप्त गरे । जबकि बढी भोट खस्दा ४ मंसिरमा उनले यही क्षेत्रबाट ४९ हजार ३०० मत प्राप्त गरेका थिए । 

संयोग कस्तोसम्म बनेको छ भने कांग्रेस र एमालेका चार उम्मेदवारले चितवन २ का २ निर्वाचनमा ल्याएको समग्र मतभन्दा २३८६ बढी मत रविले एउटै निर्वाचनमा ल्याए । 

जिल्लाको राजनीतिमा परिचित अनुहार कांग्रेस पूर्व सभापति जीतनारायण श्रेष्ठ र एमालेका जिल्ला अध्यक्ष रामप्रसाद न्यौपाने रविविरुद्ध उठ्दा अघिल्लोपटकको जति मत पनि ल्याउन सकेनन् । 

कतिसम्म भने आफ्ना सांसद ढाकाकुमार श्रेष्ठले मन्त्री बन्न २ करोड घुस बुझाउनुपर्ने भन्दै पैसा मागेको अडियो सार्वजनिक भए पनि रविलाई यसले कुनै असर गरेन । बरु चितवनले पहिलेभन्दा झन् बढी मतान्तरले उनलाई जितायो । बरु बदलामा कांग्रेस र एमालेका उम्मेदवारलाई दण्डित गरियो । 

सत्ता गठबन्धनका कांग्रेस, माओवादी, नेकपा एकीकृत समाजवादी, जसपा, लोसपा, नागरिक उन्मुक्ति, राष्ट्रिय जनमोर्चासहितका दल एक ठाउँमा उभिँदा पनि रास्वपासँग केही नलाग्ने स्थिति बनेको देखियो ।

४ मंसिरमा रास्वपाका नाममा औसत उम्मेदवार उठाउँदा हेभीवेटलाई पाखा लगाएर चुनाव जिते । रास्वपाले अब अर्थशास्त्रमा विद्वता हासिल गरेका स्वर्णिम वाग्ले जस्ता व्यक्तिलाई बोकेर हिँड्ने र अर्को चुनावमा झन् ठूलो सुनामी ल्याउने संकेत समेत दिइसकेको छ । 

यही स्थितितर्फ संकेत गर्दै कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा गम्भीर स्थिति सिर्जना भएको बताउन बाध्य भएका छन् । 

‘राष्ट्रपतिले चुनाव जित्नुभएको छ र हाम्रो बलियो क्षेत्रमै कमजोर परिणाम आयो,’ देउवाले सोमबार संसदीय दलको बैठकमा भनेका थिए, ‘ठूला दलप्रति जनताले चासो दिएनन् । अब पार्टीलाई सुधार्ने जनमुखी कार्यक्रम ल्याउनुको विकल्प छैन । अब हामी सुध्रिनुपर्छ ।’ 

आफूहरूको वर्षौंको काम गराइका प्रक्रिया र शैलीसँग नागरिक असहमत रहेको बुझ्न देउवाको यो भनाइ काफी देखिन्छ । एमालेका प्रदीप ज्ञवालीले परम्परागत दलको अपिललाई जनताले भरोसा गर्न नसकेको र सुधारको माग उपनिर्वाचनले गरेको बताउँछन् ।

‘अपेक्षा गरिएको भन्दा फरक प्रतिस्पर्धा उपनिर्वाचनमा देखियो । हामीले अपेक्षा गरेको जति मत पाउन नसकेको सही हो । यस्तो किन भयो भनेर पार्टीको समितिले रिपोर्ट देलान्,’ ज्ञवालीले भने, ‘तर एउटा कुरा के सत्य हो भने हाम्रो अपिललाई जनताले भरोसा गर्न नसकेको देखियो । हामीमा सुधारको माग गरेको र रास्वपाप्रति आकर्षण देखिएको सही हो ।’  

तर, रास्वपाले आकर्षक ढंगले नारा बिकाए पनि समाधान र विकल्प उनीहरू नै देश चलाउने  ठाउँमा पुगे पनि रातारात दिन नसक्ने ज्ञवालीको तर्क छ । 

‘पपुलिजमको जगमा रास्वपा पार्टी बनेको छ । हाम्रा समस्या र सीमा केहो भन्ने प्रस्ट नहुँदै आकर्षक ढंगले उहाँहरू प्रस्तुत हुनुभएको छ,’ उनी भन्छन्, ‘तर समाधान विकल्प र ठोस कार्यसूची उहाँहरूमा छैन । समाधान दिन नसक्दा नागरिकमा फेरि पनि थप नैराश्यता आउन सक्छ ।’ 

अहिलेसम्म केही भएन भन्ने रास्वपाले निर्माण गरेको भाष्य नै गलत भएको उनी बताउँछन् ।

‘जनताको चासो सुशासनमा छ । उहाँहरूले यसलाई क्यास गरेको सही हो । तर पहिलो कुरा जे भाष्य निर्माण गर्नुभएको छ अहिलेसम्म केही भएन भन्ने त्यो उहाँहरूका लागि गह्रुंगो पर्छ,’ ज्ञवाली भन्छन्, ‘नेपाली समाजमा असन्तुष्टि  भजाउन सकिन्छ, तर रातारात सबै सिस्टम भत्काएर चमत्कार गर्ने र कायापलट गर्ने हाम्रो अर्थतन्त्र र क्षमता छैन । हरेक कुरामा तत्काल डेलिभरी दिन सकिँदैन । यसका चरण र प्रक्रिया हुन्छन् ।’

तर पनि रास्वपाप्रति देखिएको लहरले मूलधारका हरेक पार्टीलाई सोचनीय बनाएको उनी मान्छन् । 

तनहुँमा पनि उस्तै धक्का

५ महिना अघिमात्रै भएको निर्वाचनमा तनहुँ १ बाट कांग्रेसका प्रभावशाली नेता रामचन्द्र पौडेल २५ हजार ३६१ मत ल्याएर विजयी भएका थिए । एमालेका एकबहादुर रानामगरले १९ हजार ९८१ मत प्राप्त गरेका थिए । पौडेलले ५ हजार ३८० मतान्तरले जितेका थिए । कांग्रेससँग निरन्तर टसलमा रहेका गोविन्दराज जोशीले पनि स्वतन्त्रबाट ६ हजार ८८६ मत ल्याएका थिए । तर त्यो निर्वाचनमा रास्वपाका विकास सिग्देलले ६ हजार ४४ मत मात्रै ल्याए । 

पौडेल राष्ट्रपति भएपछिको उपनिर्वाचनमा कांग्रेसले तनहुँको राजनीतिमा इमान्दार छवि बनाएका गोविन्द भट्टराईलाई उम्मेदवार बनायो । लामो समय तनहुँको राजनीतिमा संघर्ष गरेर यसपटक टिकट पाए पनि रास्वपाको लहरमा भट्टराईकै केही लागेन । 

लाभको पद नलिएका, इमान्दार छवि बनाएका र जिल्लाकै विकासमा जोडिएका भट्टराई जीतसम्म पुग्न सकेनन् । पौडेलले ल्याएको भन्दा ५ हजार मात्रै कम ल्याए पनि कांग्रेसबाटै बिच्किएर रास्वपामा पुगेका अर्थशास्त्री स्वर्णिम वाग्लेसँग उनको केही लागेन । कांग्रेसले गोविन्दराज जोशी पक्षलाई मनाउन नसक्दा र एमालेले राम्रो उम्मेदवार उठाउन नसक्दाको फाइदा तनहुँमा स्वर्णिमले उठाए । 

अघिल्लोपटक एमालेका एकबहादुर रानामगरले पौडेलविरुद्ध १९ हजार ९८१ मत ल्याएका थिए । तर, काठमाडौं– ६ मा ४ मंसिरमा पराजित भएका सवेन्द्र खनाललाई उम्मेदवार बनाउँदा उसले झन् बढी क्षति बेहोर्‍यो । खनालले ८ हजार ४८८ मत ल्याउँदा एमालेको ११ हजार ४९३ मत गुमाउन पुगे । जुन एमालेको पनि पनि उत्तिकै क्षति र चिन्ताको विषय हो । 

कांग्रेस एमालेमात्रै होइन, रास्वपा सबै दलका निम्ति अब टाउको दुखाइको विषय बन्ने पक्का छ । किनकी कांग्रेस, एमाले, माओवादी, राप्रपाको सदस्यता लिएकाले समेत रास्वापाका उम्मेदवारलाई भोट दिएको देखिन्छ । 

परम्परागत दलविरुद्ध झन् हावी हुने रविको चेतावनी

शानदार जीत दर्ता गरेपछि चितवनमा आयोजित चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्दै रवि लामिछानेले अबको आफ्नो अर्को चुनावमा बहुमत ल्याएर प्रधानमन्त्री बन्ने, वडा र पालिका तहसम्म रास्वपाका घण्टीका उम्मेदवारलाई विजयी बनाउने उद्घोष गरेका छन् । 

‘हामी नगारिकका समस्यालाई समाधान गर्न चाहन्छौं । तपाईंहरूको सुन्दर भविष्य कोर्न काम गर्न चाहन्छौं,’ रविले भनेका छन्, ‘५ वर्षमा आफ्नै नेतृत्वमा सरकार बनाउन सक्ने गरी रास्वपालाई ठूलो पार्टी बनाउने छौं । अबको चुनावमा वडा-वडा पालिकापालिकामा घण्टी बजाउँछौं ।’ 

यतिमात्रै होइन परम्परागत दलका नेताको भ्रष्टाचार छानबिन गर्ने, सुशासन दिने, रोजगारी वृद्धि गर्ने जस्ता लोकप्रिय नारासमेत लामिछानेले विजयी सभाबाटै अगाडि सारिसकेका छन् । 

गत स्थानीय तहको निर्वाचनमा काठमाडौं, धरानसहितका पालिकामा स्वतन्त्र पार्टीका उम्मेदवारप्रति लहर देखिएको थियो । यसैबाट उत्साही हुँदै पार्टी खोलेका रवि प्रतिनिधिसभा निर्वाचन र उपनिर्वाचनमा आफ्नो पक्षमा देखिएको लहरबाट उत्साही भएका छन् ।

यसैले सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिएर प्रतिपक्षमा बस्ने र जनजीविकाका सबाललाई प्राथमिकता दिने संकेत उनले गरिसकेका छन् ।