कात्तिक २१, २०८०
गत शुक्रबार राति गएको भूकम्पले जाजरकोट र रुकुम पश्चिम तहसनहस बनेका छन् । बाक्लो बस्ती रहेका बस्ती भूकम्पले उजाड बनेका छन् । प्रभावित क्षेत्रमा सन्नाटा छाएको छ । बाँचेकाहरू शोक र पीडामा छन् । ...
भदौ २१, २०७८
चुरेको काखमा अवस्थित बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ३ र ४ मा पर्ने ज्योतिनगरमा गतसाता पहिरो आयो ।
पहिरोले ५२ घर उच्च जोखिममा छन् भने १० घर पुरिएका छन् । ६६ भन्दा बढी घरमा लेदो भरिँदा बस्न नमिल्ने भएको छ ।
चुरे पहाडबाट लेदोसहितको पहिरो आउन थालेपछि ज्योतिनगर र लक्ष्मीनगरमा बस्नै नै जोखिमपूर्ण अवस्था छ । पानी पर्दा स्थानीय निदाउन छाडेका छन् ।
पहिरोपछि १२ घरपरिवार विस्थापित भए भने अरू केही उच्च जोखिममा छन् । बुटवल उपमहानगर प्रमुख, इञ्जिनियर र प्राविधिकहरू केही दिनयता पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा निरन्तर पुगेका छन् । ज्योतिनगर, आदर्शनगर र लक्ष्मीनगरमा २०५५ साल भदौमा आएको यस्तै प्रकृतिको पहिरोले ५७ घर पुरेको थियो ।
त्यो बेला पहिरोपछि विभिन्न निकायले गरेको अध्ययनले ज्योतिनगर क्षेत्रमा बस्ती हटाउन र चुरे पहाडलाई असर गर्ने कुनैपनि काम गर्न नहुने निष्कर्ष निकालिएको थियो । त्यसभन्दा अगाडि पनि २०५३ मा गरिएको अर्को एक अध्ययनले बुटवल आसपासका चुरे पहाडमा प्रति वर्ष ३० मिटरका दरले भूस्खलन हुँदै गइरहेको निचोड निकालेको थियो ।
सो अध्ययनले बुटवलनजिक टेक्नोलिक प्लेट रहेको र सो क्षेत्र प्राकृतिक भूक्षय, भूविचलन र भूकम्पको निम्ति खतरनाक हुने भनेको थियो ।
त्यसको केही वर्ष जोखिमको पूर्वतयारी गरेपनि पछिल्लो दशकमा चुरे पहाडमा पुनः अतिक्रमण र मनपरी बढ्न थाल्यो । त्यसलाई २०७२ को भूकम्पले अरू खल्बल्यायो । राष्ट्रपति चुरे तराई मधेश संरक्षण विकास समिति कार्यान्वयन इकाई बुटवलका प्रमुख अजय कार्की भन्छन्, ‘यो कच्चा पहाड हो, भूकम्पपछि यो पहाडमा धाँजा फाटेको रहेछ, ती धाँजाहरूमा पानी पसेपछि बग्दै आयो र बस्तीमा पस्यो ।’
समितिका अनुसार बस्तीसम्म पहिरो आउने गरी अतिक्रमण भएको छ । विकासका नाममा चुरेमा मनपरी गर्दा चुरे खल्बलियो र बग्न थाल्यो ।
भूगोलविद् डा.भोजराज कडरियाले मानवीय अतिक्रमणका कारण भएको विनाशले मानवीय जीवनशैली नै प्रभावित बनेको बताए ।
भूकम्पले कमजोर बनाएको पहाडमा डोजर चलाएर अतिक्रमण गर्दा पानीले खोल्दै गएको र लेदोसहितको पहिरो आएको उनको बुझाइ छ ।
समृद्धि र समस्या दुवैको स्रोत चुरे
चुरे कमजोर बनाउने खालका गतिविधिहरूमा बन्देज लगाइएको छ । यद्यपि जलवायु परिवर्तन, लुकिछिपि हुने मानवीय लापरवाही र प्राकृतिक कारणले चुरे क्षेत्र कमजोर बनिरहेको छ ।
बुटवलका लागि समृद्धि र समस्या दुवैको स्रोतका रुपमा चुरे नै रहेको छ । चुरेको हरियाली र पानीका प्राकृतिक स्रोतले बुटवलको समृद्धिमा योगदान पुर्याएको छ भने सतह क्रमशः कमजोर बन्दै जानु समस्या र चुनौतीका रूपमा बढिरहेको छ । मानवीय लापरवाही र प्रकृतिक कारणले पनि चुरे नजिकका बस्ती विपत्तिको जोखिममा छन् ।
अहिले बुटवलका लक्ष्मीनगर, चाँदबारी, ज्योतिनगर, पारि बुटवल, बेलबास क्षेत्रमा चुरेको फेदमा रहेका बस्तीहरू उच्च जोखिममा छन् ।
उपमहानगरको एक्लो प्रयासले थेग्दैन
चुरेबाट बग्ने खोल्साहरू पहिलेदेखि नै अतिक्रमणमा परेका छन् । पानीको स्वभाविक प्रवाहलाई रोक्ने, छेक्ने, अन्तै तर्काउन खोज्ने मानवीय लापरवाही रोकिएको छैन ।
कमजोर बनिरहेको चुरेमा सानो पानी परेपनि पहिरो बग्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । जोखिमका बस्तीहरूलाई सुरक्षित पार्ने, स्थानान्तरण गर्ने र क्षतिको न्यूनिकरणका लागि उपमहानगरको मात्रै एक्लो प्रयासले सम्भव छैन । यसका लागि तीनै तहका सरकारको साझा पहलको खाँचो रहेको प्रमुख शिवराज सुवेदीको भनाइ छ ।
प्रदेश सरकार बनेपछि चुरेको संरक्षण र भूक्षयको जोखिम न्यूनीकरणका लागि सहयोग गर्न भन्दै बुटवल उपमहानगरले तीन वर्षअघि नै मुख्यमन्त्रीलाई पत्राचार गरेको थियो ।
जोखिममा रहेको बस्तीलाई स्थानान्तरण गर्ने, त्यहाँको पहाड नै काटेर ढुंगामाटो बेच्ने र त्यहाँ आकर्षक संरचना बनाएर हरियाली क्षेत्र बढाउने जस्ता विकल्प छन् । यी विकल्पमा पनि उपमहानगरको एक्लो प्रयासले सम्भव छैन ।
पटक–पटक पहिरो, बर्सेनि बढ्दो जोखिम
चुरेको पहिरोले सबैभन्दा ठूलो क्षति बुटवलले २०५५ भदौ १९ र २० गते व्यहोरेको थियो । बुटवल ज्योतिनगर क्षेत्रमा पहिरो खसेर कैयौं घर बगाएको थियो । त्यतिबेला एक जनाको ज्यान गएको थियो । झण्डै २०० मिटरमाथिबाट पहिरो झर्दा १०१ वटा घर र १९ वटा घडेरी पुरिएका थिए ।
चुरे क्षेत्रमा मात्रै एक वर्षमा दश हजारभन्दा धेरै पहिरो जान सक्ने स्थल पहिचान भएका छन् । त्यसको कारण अत्याधिक वर्षा हो । चुरे क्षेत्रमा प्रति २४ घण्टामा ४३७ मिलिमिटरसम्म वर्षा हुने गरेको छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागले सन् १९८३ देखि २०१३ सम्म देशका ६ वटा केन्द्रमा गरेको अध्ययनअनुसार अत्याधिक वर्षाले चुरेमा भूस्खलनलाई बढाएको छ । जसमध्ये रूपन्देहीको बुटवललाई केन्द्र मानेर गरिएको अध्ययनले बुटवल दोस्रो बढी जोखिमपूर्ण स्थानमा रहेको देखिन्छ ।
राष्ट्रपति चुरे तराई मधेश संरक्षण विकास समितिले तयार गरेको विवरणले बुटवल क्षेत्रमा एक वर्षमा प्रति २४ घण्टा ३० मिलिमिटर परिमाणभन्दा बढी २ पटक, २५० देखि ३०० मिलिमिटरसम्म २ पटक, १३० देखि २५० मिलिमिटरसम्म ४४ पटक, १०० देखि १३० मिलिमिटरसम्म ५५ पटक वर्षाका घटना रेकर्ड भएको देखाउँछ । वर्षाको यो क्रम भने बढ्दै गएको देखिन्छ ।
३ सय मिलिलिटरभन्दा बढी वर्षाले सबैतिर एकैसाथ फैलिएर जाने लेदोसहितको पहिरो निम्त्याउँछ । अरू खालका वर्षाले क्रमशः ठूला पहिरोमा उल्लेख्य वृद्धि, माटो धस्सिएर बग्ने, लेदो पहिरो र कम गहिराइका स–साना पहिरा निम्त्याउने विकास समितिको विवरणमा उल्लेख छ ।
चुरे कान्छो र कमजोर पहाड
२०६७ मा संसद्को प्राकृतिक स्रोत र साधन समितिले तयार पारेको वन संरक्षण समस्या अध्ययन प्रतिवेदनमा चुरेनजिकका बस्ती जोखिममा रहेको निष्कर्ष उल्लेख छ ।
प्रतिवेदनले चुरेमा मानवबस्ती बढ्दै गएर मानवीय चाप परेकाले बस्ती स्थानान्तरणको विकल्प उपयुक्त हुने निचोड निकालेको थियो ।
गत शुक्रबार राति गएको भूकम्पले जाजरकोट र रुकुम पश्चिम तहसनहस बनेका छन् । बाक्लो बस्ती रहेका बस्ती भूकम्पले उजाड बनेका छन् । प्रभावित क्षेत्रमा सन्नाटा छाएको छ । बाँचेकाहरू शोक र पीडामा छन् । ...
दाङको तुलसीपुर उपमहानगरपालिका वडा नम्बर– १९ बिजौरीका २२ वर्षीय युवक प्रतीक पुनमाथि परिवारको ठूलो जिम्मेवारी थियो । दुवै मिर्गौला फेल भएर बाबा ताराप्रसाद पुनको एक वर्षअघि मृत्यु भएपछि लागेको ...
‘मोबाइल डिभाइस म्यानेजमेन्ट सिस्टम (एमडीएमएस)’ आज (सोमबार)देखि लागू हुने भएको छ । नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले पहिलो चरणमा प्रणालीमा दर्ता नभएका केही मोबाइलको नेटवर्क लक गरेर यो प्रणाली कार्यान्वयन...
जाजरकोट केन्द्रबिन्दु भएर गएको शक्तिशाली भूकम्पमा परी कम्तिमा ११९ जनाको मृत्यु भएको छ । जाजरकोट र रुकुम पश्चिमका विभिन्न स्थानमा भूकम्पमा परेर उक्त मानवीय क्षति भएको हो । जिल्ला प्रहरी कार्यालय जाजरकोटका ...
सरकारी जग्गा हिनामिना प्रकरणमा डलर अर्बपति एवं कांग्रेस सांसद विनोद चौधरी पनि तानिएका छन् । बाँसबारी छाला जुत्ता कारखानाको जग्गा हडपेको आरोपमा भाइ अरुण चौधरी पक्राउ परेलगत्तै विनोद चौधरीले समेत संल...
जाजरकोटको रामीडाँडालाई केन्द्रबिन्दु बनाएर गएराति गएको ६.४ म्याग्निच्यूडको भूकम्पका कारण धनजनको ठूलो क्षति भएको छ । नेपाल प्रहरीले दिएको तथ्यांकअनुसार १२९ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने १४० जना घाइते छन् ।...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...